8 Απριλίου: Παγκόσμια ημέρα Ρομά

Η 8η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως «Παγκόσμια Ημέρα Ρομά Υπερηφάνειας» σε ανάμνηση του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου που οργανώθηκε από 14 επιτροπές χωρών της Ευρώπης από τις 8 έως τις 12 Απριλίου 1971 στο Τσέσφηλντ του Λονδίνου ως μια πρώτη προσπάθεια σύμπραξης για να μπουν τα θεμέλια και να συζητηθούν θέματα που έχριζαν άμεσης λύσης.

Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκαν επιτροπές οι οποίες θα παρακολουθούσαν ζητήματα όπως: εργασία, παιδεία, υγεία, στέγαση, κοινωνική ενσωμάτωση, ιστορία – πολιτισμός.

Μάλιστα ήταν η πρώτη φορά που αποφασίστηκε διεθνώς να χρησιμοποιείται η λέξη Ρομά για την ευκολότερη κατανόηση και περιγραφή αυτών που σε κάθε χώρα μπορεί να έχουν και διαφορετική ονομασία. Στην Ελλάδα έχει επικρατήσει και είναι αποδεκτός ο όρος «Έλληνας τσιγγάνος», έτσι όπως έχει αποφασιστεί από συλλόγους και σωματεία της ίδιας της κοινότητας. Παρ όλα αυτά χρησιμοποιούνται και στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες διάφορες άλλες λέξεις για να περιγράψουν τους Ρομά.

Έχουν περάσει 54 χρόνια από το πρώτο εκείνο συνέδριο. Ακολούθησαν άλλα δυο και η προσπάθεια ατόνησε. Ωστόσο έγιναν με τον καιρό πολλές άλλες προσπάθειες ένταξης των Ρομά ακολουθούμενες από μια σειρά Ευρωπαϊκών στρατηγικών, ξοδεύτηκε χρόνος, χρήμα και πολλές εργατοώρες. Παρ όλα αυτά τα κύρια ζητήματα που απασχολούσαν τους σύνεδρους σε εκείνη την συνάντηση παραμένουν και τα προβλήματα αντί να βρίσκουν λύσεις εντείνονται.

Οι Ρομά από την εμφάνιση τους την περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα υπέστησαν μια σειρά από διώξεις που τους εμπόδισαν να διασφαλίσουν την κοινωνική τους ένταξη, την ανάπτυξη και ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού τους.

Τα πρώτα χρόνια με ειδικά διατάγματα δόθηκε σε πολλές χώρες η εντολή να συλλαμβάνονται, να βασανίζονται, ενώ υπήρξαν νόμοι με τους οποίους μπορούσε ο οποιοσδήποτε ελεύθερα να τους καταδιώκει, να τους συλλαμβάνει, ακόμα και να τους σκοτώνει.

Σε χώρες όπως η Ρουμανία χρησιμοποιήθηκαν ως δούλοι, ενώ αργότερα κυνηγήθηκαν χωρίς να έχουν την ευκαιρία και το δικαίωμα μιας σταθερής εγκατάστασης. Το αποκορύφωμα των διώξεων των Ρομά ήταν η μέχρι πρότινος σχετικά άγνωστη ιστορία της μαζικής τους εξόντωσης σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά την διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου, όπου υπολογίζεται πως παραπάνω από 500.000 τσιγγάνοι μεταξύ των οποίον πολλές γυναίκες και παιδιά βρήκαν το θάνατο σε θαλάμους αερίων, καταναγκαστικά έργα και ιατρικά πειράματα.

Ούτε μετά το τέλος των πολέμων βρήκαν την στήριξη που απολάμβαναν άλλες ευάλωτες ομάδες. Στην Ελλάδα σταδιακά και μόλις μετά το 1970 και μέχρι το 1980 ξεκίνησε η εγγραφή του ως Έλληνες πολίτες παρ όλο που πολλοί από αυτούς είχαν ρίζες επι ελληνικού εδάφους από την εποχή του Βυζαντίου.

Ο Ψυχρός Πόλεμος και η κατάρρευση της Σοβιετική Ένωσης είχε βαριές επιπτώσεις για τους τσιγγάνους. Στους πολέμους της διαλυμένης τότε Γιουγκοσλαβίας ήταν τα εύκολα θύματα εθνικιστών που τους συμπεριέλαβαν στο σχέδιο εξόντωσης για την επίτευξη εθνοκάθαρσης.

Οι μεγάλες αλλαγές κατά την έλευση του νέου αιώνα τους βρήκαν απροετοίμαστους ενώ ακολούθησε η οικονομική κρίση, ο κορονοϊός, η ενεργειακή κρίση, και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Σήμερα ενώ θα έπρεπε να έχουμε λύσει τα περισσότερα προβλήματα δυστυχώς οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται, ο αποκλεισμός υφίσταται, τα στερεότυπα και οι προκαλύψεις εντείνονται και στιγματίζουν τους Ρομά.

Τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε κάποιες περιπτώσεις κυρίως μέσα από την μουσική, το χορό και το τραγούδι, παρουσιάζουν μια θετική εικόνα των Ρομά, όμως στην πλειοψηφία του το κοινό γίνεται αποδέκτης αρνητικών ειδήσεων καθημερινά. Πρόκειται για την μοναδική περίπτωση όπου ο προσδιορισμός Ρομά ακολουθεί κάθε είδηση κυρίως αρνητική και στιγματίζει με αυτό το τρόπο ολόκληρες κοινότητες.

Παράλληλα πολλοί από αυτούς γίνονται με μεγάλη ευκολία θύματα βίας, και εμπλέκονται σε μικρότερες η μεγαλύτερες παραβατικές δραστηριότητες.

Σε αρκετά κράτη μέλη της Ε.Ε και στην Ελλάδα δεν έχουν δοθεί λύσεις σε βασικά ζητήματα. Πολλές είναι οι κοινότητες στις οποίες οι κάτοικοι διαβιούν χωρίς να έχουν πρόσβαση σε αγαθά όπως νερό, ρεύμα, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Στη εκπαίδευση παρ ότι γίνονται βήματα, υπάρχουν νέοι Ρομά που έχουν κατανοήσει την σημασία της εκπαίδευση στην ζωή του ανθρώπου και κάνουν προσπάθειες να ξεφύγουν από την προκαθορισμένη επαγγελματική δραστηριότητα των προγόνων τους που είναι οι λαϊκές αγορές, τα πανηγύρια, το γυρολογικό εμπόριο, η πρόωρη σχολική εγκατάλειψη, η μαθητική διαρροή και οι ανήλικοι γάμοι συνεχίζουν να είναι αυξημένοι καθώς και οι επισφαλείς συνθήκες εργασίας και η ανεργία.

Ο πιο ισχυρός σύμμαχος για την αλλαγή είναι η εκπαίδευση, η δυνατότητα ισότιμης πρόσβασης στο σχολείο και η προσπάθεια κατανόησης αυτού που θεωρούμε «διαφορετικό», με όρους ενσυναίσθησης.

Δεδομένου πως η εξάλειψη του αντιτσιγγανισμού ξεκινάει από τη διάσωση, την ανάδειξη και την κατανόηση της ιστορίας των τσιγγάνων για την ανάπτυξη μιας ταυτότητας που θα προκύπτει από τα βιώματα, τις ανάγκες τους και θα τους τοποθετεί ισάξια και ισότιμα σε όλα τα γεγονότα του Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι είναι σημαντικό οι Παγκόσμιες ημέρες να τιμώνται και να καθιερώνονται στη συνείδηση των Ρομά και μη Ρομά.

Αν για κάτι μπορεί να είναι περήφανοι οι Ρομά μεταξύ άλλων είναι πως κατάφεραν μέσα από δεκάδες αντιξοότητες να επιβιώσουν, να διατηρήσουν την γλώσσα τους, να σπάσουν τα σύνορα και να ταξιδέψουν σε όλη την Ευρωπαϊκή επικράτεια επηρεάζοντας την κουλτούρα και τον πολιτισμό πολλών χωρών, εισάγοντας νέα μουσικά είδη και συμβάλλοντας στην διάσωση τραγουδιών, παραμυθιών και στοιχείων της λαογραφίας κάθε λαού.