8 Απριλίου: Παγκόσμια Ημέρα του Έθνους των Ρομά

Η 8η Απριλίου, μέρα γιορτής για τους τσιγγάνους όλου του κόσμου, μας υπενθυμίζει την πλούσια ιστορία τους και την απάνθρωπη προσπάθεια της μανίας του αφανισμού τους.

 Καθιερώθηκε ως η «Παγκόσμια Ημέρα του έθνους των Ρομά», σε ανάμνηση του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου Τσιγγάνων, που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο στις 8 Απριλίου 1971 και έθεσε τις βάσεις για τη διεκδίκηση δικαιωμάτων από τη διεθνή κοινότητα.

 Εκεί αντιπρόσωποι 14 χωρών επέλεξαν το όνομα Ρομ ως το διεθνές όνομα για τους τσιγγάνους που μέχρι τότε είχαν -και έχουν ακόμα και σήμερα – πολλά άλλα ονόματα, πολλά από τα οποία είναι μειωτικού χαρακτήρα.

Επέλεξαν μια σημαία σύμβολο της φυλής: μπλε στο επάνω μέρος που συμβολίζει τον ουρανό, πράσινο στο κάτω μέρος που συμβολίζει την Γή και στην μέση μια ρόδα, αυτήν την ρόδα που αρχικά κουβάλησε την Ρομ φυλή στα πέρατα όλου του κόσμου. Ιδρύθηκαν πέντε επιτροπές, οι οποίες θα ασχολούνταν με τα κύρια θέματα των Ρομά, όπως εκπαίδευση, στέγαση, γλώσσα, κουλτούρα και πολιτισμός.

Το δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριο πραγματοποιήθηκε την ίδια ημερομηνία στην Γενεύη το 1978 με συμμετοχές από 120 χώρες και παρατηρητές από άλλες 26. Το θέμα του δεύτερου συνεδρίου ήταν η καταγωγή και η σχέση των Ρομά με τις Ινδίες. Στο δεύτερο αυτό συνέδριο καθιερώνεται και η 8η Απριλίου ως Παγκόσμια Μέρα των Ρομά.

Τα τελευταία χρόνια σε πολλές περιοχές της Ελλάδος, σε σχολεία, σε ανοιχτούς χώρους και αίθουσες εκδηλώσεων πραγματοποιούνται εκδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα Ρομά.

Αν και οι Έλληνες Ρομά δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους ως μειονότητα και θέλουν να αποκαλούνται Έλληνες Τσιγγάνοι (Ρομά) παρ όλα αυτά η 8η Απριλίου γιορτάζεται όχι για να αναδειχτεί η διαφορετικότητα αλλά για να προβληθούν τα ζητήματα που απασχολούν τους Ρομά, η ιστορία, η κουλτούρα, ο πολιτισμός, αλλά και η προσφορά τους στην Ελληνική κοινωνία. 

Στόχος να έρθουν πιο κοντά και να εμπλακούν με τους μη Ρομά σε μια προσπάθεια ουσιαστικής γνωριμίας που θα εξαλείψει τα χρόνια στερεότυπα και προκαταλήψεις που τους ακολουθούν.

Πενήντα χρόνια μετά το πρώτο συνέδριο του Λονδίνου αλήθεια πόσα πράγματα έχουν αλλάξει και πόσα έχουν καταφέρει οι Ρομά σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη;

Παρακολουθώντας τον πόλεμο στην Ουκρανία εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως οι Ρομά για ακόμα μια φορά αποτελούν τα πρώτα θύματα του εθνικιστικού παροξυσμού και των εκκαθαρίσεων.

 Οι τσιγγάνοι βρίσκονται αντιμέτωποι με την αδιαφορία και το ρατσισμό εδώ και αιώνες. Υπέρμετρη βία, διαφορετική αντιμετώπιση, εκτοπισμοί είναι συχνά φαινόμενα ακόμα και σήμερα. 

Από την άλλη πλευρά έχουν συμβεί αρκετές αλλαγές για να είμαστε αισιόδοξοι ότι τα πράγματα προχωρούν, αν και ελάχιστα σε σχέση με τον βαθμό ένταξης που θα έπρεπε να έχει επιτευχθεί μετά από από δεκάδες χρόνια παρουσίας των τσιγγάνων επί Ευρωπαϊκού εδάφους.

Η ιστορία του Ολοκαυτώματος των Ρομά ήρθε στο προσκήνιο, βιβλία έρχονται να μελετήσουν το φαινόμενο της Τσιγγανοφοβίας και του αποκλεισμού, τεράστιες είναι οι προσπάθειες για την εξάλειψη των πρόωρων γάμων, του σχολικού αναλφαβητισμού και της σχολικής διαρροής καθώς είναι σαφές πλέον πως η εκπαίδευση είναι ο δρόμος προς την συμπερίληψη και την επιτυχή ένταξη.

 Παράλληλα όμως υπάρχουν δεκάδες οικισμοί επι Ελληνικού και Ευρωπαϊκού εδάφους όπου οι Ρομά δεν έχουν πρόσβαση σε ρεύμα και τρεχούμενο νερό. Εκεί όπου τα βασικά ζητήματα της στέγασης, της πρόσβασης στην υγεία και την εργασία δεν έχουν επιλυθεί με φαινόμενα βαριάς παραβατικότητας και ανομίας.

Η Θεσσαλονίκη στέκει πρωτοπόρα με λαμπρά παραδείγματα και καλές πρακτικές σε ζητήματα ένταξης. Έρευνες και εκπαιδευτικά προγράμματα του Α.Π.Θ, φωτισμένοι καθηγητές και δάσκαλοι, το έργο του “Φάρου του κόσμου” στον Δενδροπόταμο έρχονται να συμβάλλουν στην συμπερίληψη μέσο της εκπαίδευσης.

Τον τελευταίο χρόνο ο Δήμος Κατερίνης και το Κέντρο κοινότητας είναι αποφασισμένοι να γυρίσουν σελίδα και να προσφέρουν ευκαιρίες για τους Ρομα της περιοχής. Η αναμονή για την μετεγκατάσταση του οικισμού και τα δεκάδες προγράμματα του Κέντρου κοινότητας έχουν αλλάξει την ψυχολογία και τον τρόπο σκέψης των Ρομά του Πέλεκα που προσμένουν ένα καλύτερο μέλλον και έχουν πλέον παραπάνω κίνητρα για να προσπαθήσουν προς το σκοπό αυτό.

Τίποτα δεν είναι ανέφικτο όταν υπάρχει διάθεση συνεργασίας και αλληλοβοήθειας. Παρ όλο που κυκλοφορεί ευρέως ο μύθος πως οι τσιγγάνοι δεν επιθυμούν την ένταξη παρατηρούμε πως όταν δίνονται οι ευκαιρίες οι Ρομά ανταποκρίνονται και να προσδοκούν ένα διαφορετικό μέλλον για τους ίδιους και τα παιδιά τους.

Η ένταξη των Ρομά είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας που δείχνει αποφασισμένη να δώσει λύσεις σε προβλήματα που ταλανίζουν χρόνια τις κοινότητες . 

Η Νέα Εθνική Στρατηγική για τους Ρομά 2021-2030 που ήδη παρουσιάστηκε από τον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων κ. Γιώργο Σταμάτη έχει ως στόχο την αντιμετώπιση του φαινομένου του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας.

 Στο πλαίσιο αυτό η κοινωνική ένταξη και η ισότιμη μεταχείριση των ομάδων με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες συνιστούν ιδιαίτερη πρόκληση, δεδομένου ότι η εξασφάλιση τόσο της αρμονικής συνύπαρξης εντός του ευρύτερου κοινωνικού ιστού – με όρους δικαιοσύνης και δημοκρατίας- όσο και του σεβασμού της προσωπικότητας, είναι αναγκαία προαπαιτούμενα για την κοινωνική συνοχή και ευημερία. Στην Ελλάδα, η στρατηγική προσέγγιση ακολουθεί το σκεπτικό του προηγούμενου «Ολοκληρωμένου Προγράμματος Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ελλήνων Τσιγγάνων (2001-2008)» και υιοθετεί συγκεκριμένες κατευθύνσεις, λαμβάνοντας υπόψη τα πορίσματα της αποτίμησης και των αποτελεσμάτων των παρεμβάσεων.

Τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν τα τελευταία χρόνια αργά αλλά σταθερά κυρίως μέσα από σκληρή προσπάθεια και δουλειά στους Δήμους, τα Κέντρα Κοινότητας και τους Ρομά Συλλόγους και σωματεία.

Βρισκόμαστε σε μια καμπή της ιστορίας και θα πρέπει εν έτη 2022 ζητήματα όπως η πρόσβαση σε νερό, στέγαση, εργασία υγεία και εκπαίδευση να αποτελούν δικαίωμα του κάθε πολίτη και υποχρέωση των κρατών να τα παρέχουν. Η προσπάθεια κατανόησης το ενδιαφέρον και η συνεργασία είναι το βήμα για την συμπερίληψη όλων χωρίς καμία διάκριση.

Ας ελπίσουμε χρόνια μετά να μπορούμε να γιορτάζουμε στις 8 Απριλίου τις νίκες και τα επιτεύγματα της Ρομά κοινότητας.