Διπλό έγκλημα στον Αγγίτη

Λέξεις: Γιάννης Μυλόπουλος

Η μεγάλη εικόνα της διάλυσης κάθε έννοιας αντιπλημμυρικής προστασίας στη χώρα δόθηκε πρόσφατα με τον πιο αξιόπιστο και συγχρόνως και τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η οποία παραπέμπει την Ελλάδα στα ευρωπαϊκά δικαστήρια, επειδή είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν συμμορφώθηκε με τις ευρωπαϊκές οδηγίες για την αντιπλημμυρική της θωράκιση.

Συγκεκριμένα η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που δεν έλαβε τα απαιτούμενα μέτρα για την επικαιροποίηση των χαρτών κινδύνου πλημμυρών, οι οποίοι είναι έτοιμοι από το 2018. Την επικαιροποίησή τους μάλιστα, όφειλε η Ελλάδα να την έχει κοινοποιήσει στην Ευρώπη από το 2020, χωρίς όμως ακόμη να έχει κάνει το παραμικρό.

Υπενθυμίζεται ότι από το 2020 μέχρι σήμερα, η Ελλάδα βρέθηκε ανοχύρωτη και πνίγηκε κυριολεκτικά δυο φορές από ακραία πλημμυρικά φαινόμενα. Μια το 2020 με τον Ιανό και μια φέτος με τον Daniel.

Όπως αποδεικνύεται, ούτε τα παθήματα μας έγιναν μαθήματα, ούτε και συμμορφωθήκαμε με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, προκειμένου να θωρακιστεί η χώρα από τον πλημμυρικό κίνδυνο.

Έναν κίνδυνο που, στο πλαίσιο της εξελισσόμενης κλιματικής κρίσης, αποδείχθηκε ότι είναι εξόχως υπαρκτός και διαρκώς επιδεινούμενος, όσον αφορά στις καταστροφικές του συνέπειες.

Η ανακοίνωση της παραπομπής της Ελλάδας στα ευρωπαϊκά δικαστήρια, ύστερα από επανειλημμένες προειδοποιήσεις τις οποίες η ελληνική κυβέρνηση αγνόησε, διαψεύδει τον πρωθυπουργό, την κυβέρνηση και τον περιφερειάρχη Θεσσαλίας. Οι οποίοι επέμεναν, ψευδώς όπως τώρα αποδεικνύεται, ότι έκαναν ό,τι ήταν δυνατόν για την αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλίας.

Όχι μόνο δεν έκαναν ό,τι όφειλαν από τις ευρωπαϊκές μας υποχρεώσεις, αλλά όπως έγινε γνωστό τελευταία απενέταξαν και αντιπλημμυρικά έργα που είχαν ενταχθεί αρχικά στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, προκειμένου να εντάξουν στη θέση τους έργα που απευθύνονται σε μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Η Κεντρική Μακεδονία δεν απέχει καθόλου ως προς την αντιπλημμυρική της προστασία από την βαριά πληγείσα Θεσσαλία.

Κανένα σημαντικό αντιπλημμυρικό έργο δεν έχει γίνει την τελευταία τετραετία. Και πως να γίνει, αφού οι χάρτες κινδύνου πλημμύρας, αυτοί που υποδεικνύουν τις ευάλωτες περιοχές και αυτοί για τους οποίους παραπεμπόμαστε στα ευρωπαϊκά δικαστήρια ως χώρα, παραμένουν αναξιοποίητοι και μη επικαιροποιημένοι εδώ και πέντε χρόνια.

Η μόνη διαφορά της Κεντρικής Μακεδονίας από τη Θεσσαλία έχει να κάνει με το ότι η Θεσσαλία έχει πληγεί δυο φορές από ακραία πλημμυρικά φαινόμενα, ενώ η Κεντρική Μακεδονία στάθηκε πιο τυχερή. Μέχρι τώρα τουλάχιστον…

Αν αυτά τα σοβαρά συμβαίνουν σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης, σε επίπεδο περιφέρειας συμβαίνουν ακόμη χειρότερα.

Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα αντιπλημμυρικά έργα στην περιφέρεια Κ. Μακεδονίας, με αφορμή τα όσα διαπιστώσαμε ιδίοις όμμασι να συμβαίνουν στον ποταμό Αγγίτη, παραπόταμο του Στρυμώνα στην ΠΕ Σερρών, δεν δείχνει μόνο ολιγωρία και αδράνεια. Αποκαλύπτει πολύ περισσότερα και πολύ χειρότερα, ακόμη και από αυτό.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Από το 2020 ακόμη, η αντιπλημμυρική προστασία του ποταμού έχει χαρακτηριστεί ως επείγουσα. Για το λόγο αυτόν, μάλιστα, διατέθηκε το ελάχιστο, για αντιπλημμυρικό έργο, ποσό των 300.000 ευρώ, προκειμένου αυτό να εκτελεστεί κατά προτεραιότητα.

Αυτό που προβλέφθηκε με αυτόν τον προϋπολογισμό όμως δεν ήταν ένα αντιπλημμυρικό έργο σε ολόκληρο το μήκος του ποταμού, αλλά ένα μικρό μόνο τμήμα του. Που αφορά στον καθαρισμό και τη διαπλάτυνση της κοίτης του σε μήκος μόλις 4,5 χιλιομέτρων.

Το αντιπλημμυρικό αυτό έργο, τέταρτο χειμώνα μετά τον χαρακτηρισμό του ως επείγοντος, δεν έχει ακόμη αρχίσει να υλοποιείται. Και όπως είναι γνωστό, τα αντιπλημμυρικά έργα εκτελούνται, για ευνόητους λόγους, κατά την ξηρή περίοδο. Η οποία χάθηκε φέτος, για μια ακόμη χρονιά.

Αν στην εκτέλεση του αντιπλημμυρικού έργου οι υπηρεσίες της περιφέρειας έδειξαν ολιγωρία και αδράνεια, δεν έπραξαν το ίδιο και για την κοπή των πλατανιών και των λευκών που φύονται παρόχθια του ποταμού.

Το Δασαρχείο αποκάλυψε, μετά από επίμονες διαμαρτυρίες και αιτιάσεις πολιτών και φορέων, ότι μετά από σχετικό αίτημα της αντιπεριφέρειας Σερρών, προχώρησε ήδη στην κοπή των αιωνόβιων πλατάνων και των λευκών που βρίσκονται παρόχθια, με το πρόσχημα ότι θα εμπόδιζαν τις τεχνικές επεμβάσεις στην όχθη του ποταμού.

Διαψεύδοντας ηχηρά τον αντιπεριφερειάρχη Σερρών. Ο οποίος με ανακοίνωσή του υποστήριξε πρόσφατα ότι η κοπή έγινε με ευθύνη του Δασαρχείου. Διακηρύσσοντας ταυτόχρονα την προσήλωση της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στην οικολογική προστασία.

Τα ερωτήματα που τίθενται εδώ, δεν αφορούν μόνο στην ολιγωρία της περιφέρειας να εκτελέσει ένα αντιπλημμυρικό έργο που εδώ και τέσσερα χρόνια χαρακτηρίστηκε ως επείγον. Επεκτείνονται και σε άγνοια των επιστημονικών δεδομένων για την αντιπλημμυρική προστασία, καθώς και σε εσφαλμένες κινήσεις που προοιωνίζονται την αποτυχία του έργου, οποτεδήποτε και αν αυτό εκτελεστεί.

Και προχωρούν ακόμη περισσότερο και σε ερωτηματικά σχετικά με το κατά πόσο ένα αντιπλημμυρικό έργο – φάντασμα, που έτσι κι αλλιώς, όπως σχεδιάζεται, δεν πρόκειται να προστατέψει τον ποταμό Αγγίτη και τη λεκάνη απορροής του από πλημμύρες, γίνεται άλλοθι για ένα οικολογικό έγκλημα.

Τα ερωτήματα που ζητούν απάντηση από την υπεύθυνη περιφέρεια, αλλά και από το Δασαρχείο, συνοψίζονται ως εξής:

Ερώτημα 1^ο: Τι νόημα έχει ο καθαρισμός και η διεύρυνση της κοίτης ενός ποταμού σε μήκος μόλις 4,5 χιλιομέτρων;

Δεν γνωρίζουν, άραγε, οι αρμόδιοι στην περιφέρεια ότι η αντιπλημμυρική προστασία, για να είναι αποτελεσματική, απαιτεί ολοκληρωμένες παρεμβάσεις σε ολόκληρο το μήκος των ποταμών και σε ολόκληρη τη λεκάνη απορροής του;

Δεν έχουν ακούσει τίποτε για την περίφημη ευρωπαϊκή οδηγία για την ολοκληρωμένη διαχείριση των νερών σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού;

Τι νόημα έχει λοιπόν ο καθαρισμός και η διεύρυνση της κοίτης μόνο σε ένα μικρό τμήμα του ποταμού και συγκεκριμένα μέχρι το γεφύρι στο σταθμό Αγγίστας; Αμέσως κατάντι της σχεδιαζόμενης παρέμβασης, όταν το ποτάμι αποκτήσει ξανά τη στενή κοίτη του, έχουν καθόλου ιδέα οι υπεύθυνοι της περιφέρειας τι πρόκειται να συμβεί;

Δεν έχουν ακούσει ποτέ, άραγε, για το υδραυλικό φαινόμενο του λαιμού του μπουκαλιού; Δεν έχουν ακούσει δηλαδή ότι ο πλημμυρικός κίνδυνος επιδεινώνονται όταν η κοίτη ξαφνικά στενεύει, καθώς αυτό προκαλεί τοπική εκτόνωση των πλημμυρικών φαινομένων;

Ερώτημα 2^ο: Εφόσον από το 2020 η αντιπλημμυρική προστασία του Αγγίτη έχει χαρακτηριστεί ως επείγουσα, γιατί η περιφέρεια δεν διεκδίκησε μεγαλύτερο προϋπολογισμό, ώστε σχεδιάζοντας ένα έργο σε ολόκληρο ο ποτάμι, να το θωρακίσει αποτελεσματικά από τον ομολογημένο από την ίδια πλημμυρικό κίνδυνο;

Αν δεν συνιστά ολιγωρία και αδράνεια από πλευράς περιφέρειας αυτή η στάση τότε τι συνιστά;

Ερώτημα 3^ο: Με βάση ποια λογική είναι εμπόδιο για την αντιπλημμυρική προστασία στην κοίτη του ποταμού, τα δέντρα που βρίσκονται στις όχθες του;

Δεν γνωρίζουν, άραγε, στην περιφέρεια ότι τα μεγάλα δέντρα λειτουργούν ευεργετικά ως προς την αντιπλημμυρική προστασία, αφού σταθεροποιούν την όχθη, εμποδίζουν το πλημμυρικό κύμα και καθυστερούν τις πλημμυρικές απορροές;

Δεν γνωρίζουν, δηλαδή, ότι οι λύσεις που στηρίζονται στην ενίσχυση του ρόλου της φύσης για την ανάσχεση των πλημμυρικών απορροών, (nature based solutions), θωρούνται σήμερα, διεθνώς, οι πιο αποτελεσματικές;

Δεν έχουν καταλάβει ότι τα πλατάνια και τις λεύκες, ακόμη και αν δεν υπήρχαν, έπρεπε να τα έχουν εφεύρει, προκειμένου να ενισχύσουν την αντιπλημμυρική προστασία στον Αγγίτη;

Και δεν πέρασε από το μυαλό κανενός στελέχους της περιφέρειας ότι είναι άλλο ζήτημα να κοπούν κάποια συγκεκριμένα δέντρα, που αποδεδειγμένα εμποδίζουν το αντιπλημμυρικό έργο και την πρόσβαση μηχανημάτων στην κοίτη και εντελώς άλλης τάξης ζήτημα η μαζική υλοτόμηση όλων των πλατάνων και όλων των λευκών παρόχθια σε μήκος 6 χιλιομέτρων, όπως καταγγέλλεται από πολίτες;

Ερώτημα 4^ο: Γιατί το αντιπλημμυρικό έργο το εμπόδιζαν ειδικά τα πλατάνια και οι λεύκες και όχι και τα χιλιάδες υπόλοιπα δέντρα που φύονται παρόχθια του ποταμού;

Επισκεφτήκαμε το ποτάμι και μετά από αυτοψία αντιληφθήκαμε ότι η περιοχή εξακολουθεί να έχει δενδρώδη βλάστηση η οποία, για κάποιους λόγους, δεν ενοχλεί το αντιπλημμυρικό έργο όσο το ενοχλούσαν τα αιωνόβια πλατάνια.

Κι ακόμη, στην περιοχή έχουν μείνει οι τεράστιες ρίζες των πλατάνων οι οποίες εξακολουθούν να εμποδίζουν την πρόσβαση σε μηχανήματα, που ήταν η αρχική αιτία για την υλοτόμηση.

Ερώτημα 5^ο: Αφού σκοπός του αντιπλημμυρικού έργου είναι ο καθαρισμός της κοίτης του ποταμού, γιατί επιτράπηκε στον εργολάβο που ανέλαβε την υλοτόμηση να ρίξει τα υπολείμματα της κοπής, ο,τιδήποτε δηλαδή δεν πουλιέται στο εμπόριο, μέσα στην κοίτη του;

Στο όνομα, δηλαδή, του καθαρισμού της κοίτης, την φράκαραν ακόμη περισσότερο στα σημεία όπου κόπηκαν δέντρα με τα απορρίμματα της κοπής. Επιδεινώνοντας με τον τρόπο αυτόν ακόμη περισσότερο τον πλημμυρικό κίνδυνο.

Ερώτημα 6^ο: Αφού το έργο χαρακτηρίστηκε από το 2020 ως επείγον, γιατί καθυστερεί η εκτέλεσή του για τέταρτο συνεχή χειμώνα;

Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη, αν φέτος τον χειμώνα συμβούν πλημμυρικές καταστροφές που θα βρουν το ποτάμι αθωράκιστο ή και ακόμη χειρότερα, φορτωμένο με τα κλαδιά και τα υπολείμματα της υλοτόμησης, αλλά και χωρίς τα αιωνόβια δέντρα που έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην ανάσχεση της πλημμύρας;

Ερώτημα 7^ο: Γιατί ο αντιπεριφερειάρχης αρνήθηκε σε δηλώσεις του αυτό που το Δασαρχείο υποστήριξε, ότι δηλαδή η αντιπεριφέρεια Σερρών ζήτησε, με έγγραφό της, την κοπή των δέντρων;

Ερώτημα 8^ο: Αφού επισπεύδουσα αρχή είναι η περιφέρεια, γιατί δεν υπέδειξε στο Δασαρχείο ποια συγκεκριμένα δένδρα εμποδίζουν το έργο, με αποτέλεσμα να συμβεί οικολογική καταστροφή, με τη γενική αποψίλωση όλων των πλατάνων και όλων των λευκών παρόχθια σε μήκος 6 χιλιομέτρων;

Ερώτημα 9^ο: Και γιατί η περιφέρεια δεν επέβλεψε την εκτέλεση της κοπής των δένδρων, ώστε να αποτραπεί η απόρριψη μπαζών στην υπό καθαρισμό κοίτη;

Θα μπορούσε κανείς να πει πολλά ακόμη για το διπλό έγκλημα στον Αγγίτη. Ένα οικολογικό, μια και με άλλοθι την αντιπλημμυρική προστασία, καταστράφηκαν τόσα αιωνόβια δένδρα. Και ένα τεχνικό, αφού ούτε το αντιπλημμυρικό έργο σχεδιάστηκε σύμφωνα με τις επιταγές της επιστήμης, ούτε και ξεκίνησε ακόμη, αν και επείγον.

Όπως τα μεγαλύτερα εγκλήματα έγινα στην ιστορία στο όνομα «καλών σκοπών», με άλλοθι την… ειρήνη, τη δημοκρατία, την πατρίδα ή τη θρησκεία, έτσι κι εδώ, το έγκλημα βρήκε το άλλοθι της εκτέλεσης ενός… επείγοντος αντιπλημμυρικού έργου-φάντασμα που εδώ και τέσσερα χρόνια δεν έχει ξεκινήσει ακόμη. Και το οποίο, ακόμη και όταν ξεκινήσει, θα αποδειχθεί ανεπαρκές για να προστατεύσει από τις πλημμύρες την ευρύτερη περιοχή.

Χώρια που η κοπή των δένδρων που βρίσκονταν παρόχθια και αποτελούσαν τη φυσική θωράκιση του ποταμού από τις πλημμύρες, θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τον πλημμυρικό κίνδυνο.

Με δυο λόγια, κρίμα στα πλατάνια…

*Ο Γιάννης Μυλόπουλος είναι Καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής, πρώην Πρύτανης ΑΠΘ – Επικεφαλής παράταξης: «Αλλαγή στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας»