Αδέσποτα Ελλάδος- Vol.1

Λέξεις-Εικόνες: Λενιώ Πατιερίδη

Τι γίνεται με τα αδέσποτα στη χώρα μας; «Στο εξωτερικό δεν υπάρχουνε αδέσποτα! Στην Ελλάδα πού τέτοια τύχη!». Αυτή είναι μια φράση που λίγο-πολύ όλοι μας έχουμε ακούσει ή ακόμα και σκεφτεί, ορμώμενοι είτε από την αγάπης μας για τα ζώα, είτε από δυσαρέσκεια για την ύπαρξή τους, ή ακόμα και από ανάγκη να επικρίνουμε την χώρα μας για άλλη μια αποτυχία. Είναι όμως έτσι ή μήπως υπάρχουν και θετικά στοιχεία όσων αφορά την αντιμετώπιση της χώρας μας απέναντι στα αδέσποτα, και αν ναι σε τι εξυπηρετούν;

Ας εξετάσουμε λίγο πρώτα γιατί δεν υπάρχουν αδέσποτα σε κάποιες άλλες χώρες του Δυτικού κόσμου, που  είναι πιο ‘πολιτισμένες’ από εμάς. Είσαστε έτοιμοι;

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, η διαδικασία για τα αδέσποτα έχει ως εξής: σε περίπτωση όπου, οποιοσδήποτε σκύλος βρεθεί να περιπλανάται ελεύθερος, περισυλλέγεται από την εκάστοτε αρμόδια αρχή και φυλάσσεται από αυτήν για διάστημα 3εως 10 ημερών, στην Αμερική, ανάλογα με τους νόμους της κάθε πολιτείας, και 7 ημερών στην Αγγλία. Εάν μέσα σε αυτό το διάστημα δεν βρεθεί ο ιδιοκτήτης, τότε το ζώο μεταφέρεται σε κάποιο ίδρυμα στο οποίο είτε υιοθετείται είτε κοιμίζεται-με διάφορους τρόπους. 

Σύμφωνα με τους οργανισμούς Humane Society of the United States και PETA, ο αριθμός των αδέσποτων (γάτες-σκύλοι) που καταλήγουν σε ιδρύματα ετησίως στην Αμερική εκτιμάται περίπου στα 6 εκατομμύρια, εκ των οποίων στην καλύτερη των περιπτώσεων υιοθετούνται τα μισά από αυτά τα ζώα. Τα υπόλοιπα 3 εκατομμύρια σκοτώνονται. Στην Αγγλία ο αριθμός των αδέσποτων που περιθάλπονται είναι αισθητά μικρότερος και σύμφωνα με τον οργανισμό DogTrust φτάνει σχεδόν τις 55 χιλιάδες ετησίως, με 1.500 περίπου εξ αυτών να καταλήγουν με ευθανασία. Στην Γαλλία και όπως αναφέρεται σε αίτημα κατά της ευθανασίας, που διεξήχθη το 2016 από τον οργανισμού Change, ο μέχρι τότε ετήσιος αριθμός των υγιών σκύλων που θανατώνονταν έφτανε τις 55.000. Σύμφωνα με τον οργανισμό WAP (World Animal Protection): στην Ισπανία, εκτός από συγκεκριμένες περιοχές, δεν επιτρέπεται απλώς η ευθανασία αλλά για την ακρίβεια και το culling, δηλαδή η σφαγή! Στη Ρουμανία η «σφαγή» των αδέσποτων είναι υποχρεωτική. Στην Ολλανδία, επίσης επιτρέπεται σε κάποια μέρη η ευθανασία των αδέσποτων γατιών, ενώ στη Σουηδία επιτρέπεται γενικώς η ευθανασία στις αδέσποτες γάτες. Στη Ρωσία μόλις το 2018 ψηφίστηκε νόμος που απαγορεύει την θανάτωση υγιών αδέσποτων και τέθηκε σε λειτουργία στις αρχές του φετινού έτους.(api.worldanimalprotection.org)

Στην Ιταλία και σύμφωνα με τον οργανισμό ESDAW (European Society of Dogs and Animal Welfare), ενώ απαγορεύεται η ευθανασία των αδέσποτων, μόνον οι γάτες στειρώνονται, εμβολιάζονται και αφήνονται ελεύθερες. Οι σκύλοι καταλήγουν σε ιδρύματα τα οποία όμως χρηματοδοτούνται κρατικά,  άρα μετατρέπουν τα αδέσποτα σε πηγή εσόδων, με ότι αυτό συνεπάγεται. Κοντολογίς και παρά τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας των Ζώων, «η ευθανασία των αδέσποτων σκύλων αποτελεί πολιτική σε περισσότερο από το 60% των Ευρωπαϊκών χωρών». (licg.nl-Zwerfhonden) 

Να λοιπόν γιατί σε πολλές χώρες δεν υπάρχουν αδέσποτα! Πάμε τώρα να δούμε τι γίνεται στην δική μας περίπτωση.

Η Ελλάδα, ευτυχώς δεν ανήκει σε αυτό το θλιβερό ποσοστό. Αντ’ αυτού, ανήκει στις ελάχιστες χώρες οι οποίες απαγορεύουν την ευθανασία σε υγιή ζώα. Μάλιστα, και σε αντίθεση με αυτό που πιστεύει ο περισσότερος κόσμος, ακόμα και αν ένα ζώο συντροφιάς είναι επιθετικό προς τους ανθρώπους, υποβάλλεται σε ευθανασία μόνον στην περίπτωση όπου δεν δεχθεί κανένας άνθρωπος ή φιλοζωικό σωματείο να το περιθάλψει. (Ν 4039/2012, ΦΕΚ Α15 02-02-2012, άρθρο 9,π 4) Επιπλέον, σύμφωνα με τον νόμο 4039 και το τροποποιημένο άρθρο 1 στ, «επικίνδυνο  ζώο συντροφιάς είναι το ζώο συντροφιάς, που εκδηλώνει απρόκλητη και αδικαιολόγητη επιθετικότητα χωρίς να απειληθεί, καθώς και το ζώο που είναι φορέας σοβαρού νοσήματος, που μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο ή άλλα ζώα και δεν θεραπεύεται». (Ν 4235/2014, ΦΕΚ Α32 11-02-2014, άρθρο 46, π 1α) Αυτό θα πει ότι, σύμφωνα με τον νόμο, ένα ζώο στην Ελλάδα έχει δικαίωμα να αμυνθεί σε οποιαδήποτε απειλή και δικαίωμα να θεραπευθεί εάν αυτό είναι εφικτό, πριν χαρακτηριστεί άδικα ως επικίνδυνο και αναλώσιμο. Είναι λοιπόν μύθος το ότι άμα ένας σκύλος δεσποζόμενος ή αδέσποτος δαγκώσει άνθρωπο στην Ελλάδα πάει για ευθανασία. 

Όσων αφορά στον έλεγχο των αδέσποτων τώρα, η Ελλάδα, ξανά, αποτελεί την εξαίρεση και είναι από τις λίγες χώρες που εφαρμόζουν- αποκλειστικά– την μέθοδο της περισυλλογής, της στείρωσης, του εμβολιασμού και της επανένταξης τους στο φυσικό τους περιβάλλον, εκεί δηλαδή που βρέθηκαν, δεδομένου ότι είναι κατοικημένη περιοχή. Η μετέπειτα ευζωία τους ανάγεται στους δήμους, τους δημότες τους, και τα φιλοζωικά σωματεία. Οι περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες που εφαρμόζουν εξίσου αυτήν την τακτική, δεν αποκλείουν τον εσαεί εγκλεισμό στα ιδρύματα και την ευθανασία.

Γιατί Ευθανασία;

Οι φιλόζωοι υποστηρικτές της  «ευθανασίας», συμπεριλαμβανομένου και του PETA, θεωρούν ότι είναι απάνθρωπο να αφήνεις ένα αδέσποτο να περιπλανιέται ελεύθερο διότι, εάν δεν πεθάνει από το κρύο, την ασιτία ή από τροχαίο, μπορεί να τύχει θύμα κακοποίησης από ασυνείδητους-κυρίως έφηβους-ή ακόμα χειρότερα να χρησιμοποιηθεί για πειράματα σε εργαστήρια. Ο εγκλεισμός τους δε σε ιδρύματα, λεγόμενα ως «no-kill centers», τα οποία προφανώς και είναι υπερπλήρη, άρα οι συνθήκες δεν είναι συνήθως καλές, επιφέρει χρόνια κινησιολογικά και ψυχικά προβλήματα.  (www.peta.org/issues/animal-companion-issues/overpopulation/euthanasia) Αυτή βέβαια είναι η άκρως φιλοζωική ματιά, αν πούμε ότι συμφωνούμε με κάτι από τα παραπάνω. 

Η άλλη εκδοχή, αυτή που αγγίζει την ωμή πραγματικότητα δηλώνει ξεκάθαρα ότι τα αδέσποτα αποτελούν: 

• κίνδυνο για την δημόσια υγεία λόγο ζωονοσογόνων ασθενειών (που μπορούν δηλαδή να μεταδοθούν και στον άνθρωπο)
• κίνδυνο για τραυματισμό των ανθρώπων είτε από δάγκωμα είτε από τροχαίο
• κίνδυνο για μόλυνση του περιβάλλοντος γενικά, μέσω της ούρησης και της αφόδευσής τους
• κίνδυνο για φθορά ιδιοκτησίας
• κίνδυνο για άλλα μικρότερα ζώα
• εστία ενοχλητικού θορύβου

Ειλικρινά δεν ξέρω τι να πρωτοσχολιάσω στα παραπάνω! Το ότι προτείνεται η ευθανασία ως λύση σε ζώα των οποίων ο υπερπληθυσμός οφείλεται αποκλειστικά στον άνθρωπο; To ότι προσάπτονται όλες αυτές οι κατηγορίες στα αδέσποτα για πράγματα που πρώτα εμείς οι άνθρωποι διαπράττουμε ενάντια στην φύση; Το ότι υπάρχει γενικά η νοοτροπία ότι εάν ένα πλάσμα δεν είναι άνθρωπος είναι αυτόματα αναλώσιμο; Θα μπορούσατε ποτέ να αναλογιστείτε ότι θα προτείναμε σαν λύση τη θανάτωση μικρών παιδιών που υποσιτίζονται, ή είναι ορφανά, ή ζούνε σε μολυσμένες περιοχές προκειμένου να τα λυτρώσουμε; 

Στο μόνο πράγμα που θα συμφωνήσω από τα παραπάνω, είναι το κομμάτι του εφ’ όρου ζωής εγκλεισμού των ζώων σε ιδρύματα. Εκτός από απάνθρωπο, λόγω των φτωχών συνθηκών που καταδικάζονται να ζούνε, δεν αποτελεί λύση μιας και, 

• περιορίζει αυτόματα την φροντίδα τους, εφόσον δεν μπορούν να βρουν τροφή μόνα τους, ή να ταϊστούν από κάπου άλλου 
• δημιουργεί προβλήματα συμπεριφοράς λόγω έλλειψης εκτόνωσης και άλλων παραγόντων, με αποτέλεσμα να καθιστά την υιοθεσία τους ακόμα πιο δύσκολη, και
•  αυξάνει τις πιθανότητες για δημιουργία εστίας μόλυνσης μιας και είναι πολλά μαζί στον ίδιο χώρο. 

Να συνυπολογιστεί εδώ ότι, σε αυτά τα ιδρύματα προστίθενται και τα ζώα τα οποία εγκαταλείπονται από τους ιδιοκτήτες τους και δίνονται για υιοθεσία. 

Οι επιπτώσεις της πανδημίας

Για του λόγου το αληθές, ιδού και οι συνέπειες που είχε το παγκόσμιο lockdown λόγω κορονοιού στα διάφορα φιλοζωικά σωματεία: 

Στην Αμερική τα περισσότερα ιδρύματα έκλεισαν προσωρινά, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει προσωπικό να φροντίζει τα χιλιάδες εσώκλειστα ζώα. Στην Ιταλία, και ειδικά λόγο των αυξημένων θανάτων που άφησαν αρκετά ζώα ορφανά, τα ιδρύματα γέμισαν με αδέσποτα, ενώ σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες αυξήθηκε το ποσοστό εγκατάλειψης κατοικίδιων- λόγο φόβου μετάδοσης του ιού ή οικονομικής αδυναμίας, μειώθηκαν κατακόρυφα οι δωρεές που συντηρούν αυτά τα ιδρύματα, και μειώθηκε ο αριθμός υιοθεσιών-είτε λόγο γραφειοκρατίας, είτε φόβου αβεβαιότητας για το μέλλον. Αποτέλεσμα, ξανά ο υπερπληθυσμός των ιδρυμάτων (σε όσες χώρες επιτρέπεται η ευθανασία καταλαβαίνετε τι συνεπάγεται).

Από την άλλη, λόγο έκκλησης των σωματείων και οργανισμών, το ποσοστό υιοθεσιών στην Αμερική αυξήθηκε κατά 70%, κατά την διάρκεια της πανδημίας, ενώ στην Αγγλία τα ποσοστά διπλασιάστηκαν σε σχέση με το περασμένο έτος. Γεγονός που, αν και εκ πρώτης ακούγεται ενθαρρυντικό, γεννά ανησυχίες για το ότι με την επιστροφή στην «κανονικότητα» πολλοί άνθρωποι θα επιστρέψουν αυτά τα ζώα πίσω στα ιδρύματα…

Στη χώρα μας, και προς έκπληξη πολλών (τουλάχιστον δικής μου), μέσα σε μια μέρα δημιουργήθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με την Κεντρική Ένωση Δήμων Θεσσαλονίκης το #ΑnimalSolidarityGR, μια ειδική πλατφόρμα στην οποία δηλώνουν δήμοι, κτηνίατροι, εθελοντές, οργανισμοί και χορηγοί ότι μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους προκειμένου να διασφαλιστεί ή μέριμνα των αδέσποτων και των ζώων συντροφιάς.  

Και όντως τα πήγαμε καλά, γιατί εδώ, είτε επειδή το θέλουμε είτε όχι, ξέρουμε από αδέσποτα, ξέρουμε πώς να τα προσεγγίσουμε και πώς να τα «διαβάσουμε». Είναι τα φιλαράκια μας που τα φροντίζουμε ούτως ή αλλιώς. Και το σημαντικότερο, συνεργαστήκαμε όλοι μαζί, γιατί αυτό είναι το αίσθημα που σου βγάζουνε τα ζώα, το αίσθημα της φροντίδας και της αλληλεγγύης. 

Φυσικά και γνωρίζω ότι υπάρχουν παρατράγουδα, όπως περιστατικά με φόλες ή μη καταγεγραμμένες ευθανασίες, αλλά δε νομίζω ότι αντιμετωπίσαμε τα προβλήματα ή ακόμα και τα θύματα, που αντιμετώπισαν άλλες χώρες με άλλες νομοθεσίες κατά την πανδημία. Δεν υποστηρίζω για κανένα λόγο την αυθαίρετη ύπαρξη των αδέσποτων, και εξυπακούεται πως το σύστημα μας χρήζει βελτίωσης, αλλά εδώ δεν εξετάζεται η ρίζα του προβλήματος αλλά η τωρινή κατάσταση. Ούτε πολιτικοποιούμαι εκθειάζοντας ξαφνικά μια φανταστική κυβέρνηση που λατρεύει τα ζωάκια και κάνει τα πάντα για την ευημερία τους. Απλώς παραθέτω και μια θετική πλευρά της όλης κατάστασης, γιατί όπως πολύ σοφά είπε ένας φίλος τις προάλλες, «στην Ελλάδα πρέπει επιτέλους να μάθουμε να αναγνωρίζουμε ΚΑΙ τα καλά». Γιατί όταν μπορείς να διακρίνεις τα θετικά τότε μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις για να πας μπροστά.