Αγ. Σοφίας: Ένα πείραμα με τον εαυτό μας

Δεν ήταν ούτε το πρώτο ούτε σίγουρα θα είναι το τελευταίο χαμένο στοίχημα για τη Θεσσαλονίκη. Δεν ήταν κανένα έργο υψηλού προϋπολογισμού, ήταν όμως ένα πείραμα υψηλών προσδοκιών. Κυρίως ένα πείραμα με τον εαυτό μας. Η πιλοτική πεζοδρόμηση της Αγ. Σοφίας απέτυχε. Κατάφερε, όμως, να αναδείξει για μία ακόμη φορά εγγενείς αδυναμίες της πόλης. Αξίζει να ξαναδοκιμάσουμε σωστά ή μήπως να παρατήσουμε την προσπάθεια για αλλαγή στο κέντρο κάπου εδώ;

Ξεκίνησε ως πιλοτικό πρόγραμμα 45 ημερών, ξαφνικά και βιαστικά, χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία, χωρίς συνεννόηση. Ήδη από την πρώτη εβδομάδα εφαρμογής του συγκεκριμένου μέτρου ήταν σαφές πως ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία. Είχαμε επισημάνει δέκα λόγους γι’ αυτό στην Parallaxi. Σήμερα, αρκετούς μήνες μετά η πόλη βρίσκεται ξανά στην αφετηρία.

Οι πολίτες και ειδικά όσοι έχουν κάποια σχέση με το δρόμο δεν ενημερώθηκαν ποτέ για τις προθέσεις των αρχών. Δε ζητήθηκε ποτέ οργανωμένα η άποψή τους. Μόνο μέσα από τις εφημερίδες ακούγονταν μεμονωμένες φωνές που έσπευδαν ως επί το πλείστον να φορτώσουν στην πεζοδρόμηση την πτώση της εμπορικής κίνησης. Η εναλλακτική διαχείριση της κυκλοφορίας δε σχεδιάστηκε ποτέ σωστά. Προτάσεις υπάρχουν, αρκεί να ασχοληθεί κανείς ουσιαστικά με αυτές.

Οι πεζοί δεν αισθάνθηκαν ποτέ ότι έχουν να κάνουν με επιπλέον κομμάτι δημόσιου χώρου. Σε μία πόλη που στερείται σε απελπιστικό βαθμό το δημόσιο χώρο, τα αντανακλαστικά των πολιτών ώστε να τον εκμεταλλευτούν φαίνεται πως έχουν νεκρώσει. Ελάχιστες μεμονωμένες δράσεις στη διάρκεια της Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών και η δράση του Θεσσαλονίκη Αλλιώς την Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο ζωντάνεψαν για λίγο τον πεζόδρομο. Κατά κανόνα η αμηχανία κυριάρχησε στην κοκκινοβαμμένη άσφαλτο που βαφτίστηκε πεζόδρομος, όμως δεν μπόρεσε να αποδειχτεί το ίδιο ελκυστική με τα πεζοδρόμια που την περιβάλλουν…

Ένα χρόνο τώρα η Αγ. Σοφίας έχει αλλάξει την εικόνα του κέντρου σε συνδυασμό με τη μετατροπή πολλών δρόμων, όπως η Λασσάνη, η Φιλικής Εταιρίας, η Χρυσοστόμου Σμύρνης κ.α. σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας. Οι κινήσεις αυτές έμειναν ημιτελείς με αποτέλεσμα να φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Αντί να συμβάλλουν στην αλλαγή της νοοτροπίας για την κυριαρχία του αυτοκινήτου στο κέντρο, πυροδότησαν την γκρίνια των μόνιμων κατοίκων για τις χαμένες θέσεις στάθμευσης και για την απώλεια της δυνατότητας διπλοπαρκαρίσματος… Η ούτως ή άλλως στρεβλή αντίληψη που έχουμε ως πολίτες για τη χρήση του κέντρου της πόλης ενισχύθηκε. Το κυκλοφοριακό χάος επιδεινώθηκε, μια και οι γύρω δρόμοι, όπως η πλατεία Αγίας Σοφίας μετατράπηκαν σε ευφάνταστα υπαίθρια πάρκινγκ που σε συνδυασμό με την ανοχή στην κατάληψη των ταξί προκαλούν ασφυξία.

Έτσι, δεν μπορέσαμε ποτέ να δούμε ξεκάθαρα τα πλεονέκτηματα που προσφέρει η πεζοδρόμηση μίας τόσο σημαντικής οδικής αρτηρίας. Ο περιορισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του θορύβου, η ανοιχτή ματιά στη θάλασσα, η ανάσα αυτού του κομματιού δημόσιου χώρου ανάμεσα στο μπετόν και το μποτιλιάρισμα, η ευκαιρία για έναν χώρο που προσφέρεται για κοινωνικοποίηση… (Για ποια κοινωνικοποίηση, όμως, να μιλήσουμε όταν κυκλοφορούμε πια σκυφτοί και βλοσυροί…;) Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν καταφέραμε να δούμε.

Τώρα το Σάββατο, 9 Φεβρουαρίου διεκδικούμε το δημόσιο χώρο, επιχειρώντας να κάνουμε την αδράνεια δράση. Γιατί; Επειδή ο δημόσιος χώρος είναι η ψυχή του αστικού περιβάλλοντος. Η διαιώνιση της στρεβλής αντίληψης περί του δημόσιου χώρου θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια τη Θεσσαλονίκη σε ακόμη μεγαλύτερη μιζέρια. Επειδή μία ανοιχτή γιορτή σαν κι αυτή που στήνεται το Σάββατο το μεσημέρι μπορεί να αποτελέσει μία καινούρια σωστή αρχή για το συγκεκριμένο πείραμα, με ανοιχτό διάλογο με τους καταστηματάρχες του δρόμου και με όσους πολίτες δώσουν το παρόν. Επειδή τέτοιες παρεμβάσεις μπορούν να δείξουν την πραγματική δυναμική ενός πεζόδρομου.

Η Parallaxi και η ομάδα του Θεσσαλονίκη Αλλιώς με μία ακόμη μεγάλη συνέργεια επιχειρούν να προκαλέσουν τη σωστή διαχείριση του αστικού κέντρου. Σε τελική ανάλυση πειράματα όπως αυτό της πεζοδρόμησης της Αγ. Σοφίας δεν είναι τίποτα άλλο από ένα πείραμα με τον ίδιο μας τον εαυτό. Σε τι πόλη θέλουμε να ζούμε; Η ερώτηση μέσα στον καθένα μας. Η απάντηση στο δημόσιο χώρο.