Αν δεν βρέξεις πόδι, ψάρι δεν πιάνεις

του Γιώργου Τούλα

Περασμένα μεσάνυχτα στον εικοστό όροφο ενός ξενοδοχείου που ατενίζει το λιμάνι του Αμβούργου. Το ατέλειωτο λιμάνι. Το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Χιλιάδες λαμπιόνια δημιουργούν ένα σκηνικό επιστημονικής φαντασίας στον ορίζοντα. Η δραστηριότητα δεν σταματά σχεδόν ποτέ. Γιγάντια κοντέινεράδικα ξεφορτώνουν αδιάλειπτα το εμπόρευμα του νέου κόσμου κάτω από τα πόδια μας. Φορτηγίδες πάνε και έρχονται και γερανοί σκίζουν με τους προβολείς τους τον ορίζοντα. Οι ήχοι είναι κυρίαρχοι.

Έχω περάσει ένα ολόκληρο απόγευμα μέσα στα όρια το μεγάλου λιμανιού, και μια μέρα στην πόλη που το νερό είναι κυρίαρχο στη ζωή της, την περιβάλλει, διεισδύει εντός της, καθορίζει την καθημερινότητα της, αφού οι άνθρωποι επέλεξαν να δημιουργήσουν εκατοντάδες κανάλια για να μη νιώθει κάνεις αποκομμένος από το νερό. Αν στη πόλη το νερό είναι ο συνοδός της καθημερινότητας, στο Λιμάνι το νερό είναι ο κυρίαρχος. Η Ινδή υπεύθυνη των δημοσίων σχέσεων της εταιρίας Feldmann+Schultchen μου έλεγε λίγο νωρίτερα πως η ζωή της εδώ, έξι χρόνια τώρα που μετακόμισε στο Αμβούργο, η διάθεση της, καθορίζεται από τον τρόπο που το νερό και ο ορίζοντας αλλάζουν διαρκώς στη διάρκεια μιας μέρας μέσα στο μεγάλο λιμάνι. Καθισμένοι ανέμελα σε ένα χώρο που δημιούργησαν μέσα στη θάλασσα, ένα χώρο εργασίας αλλά και συσκέψεων, και κάνοντας barbeque πάνω σε μια αποθήκη στη μέση της θάλασσας, οι δημιουργοί της σπουδαίας εταιρίας design λένε πόσο το νερό επηρεάζει την καθημερινότητα τους. Ακόμα και οι δουλειές που σχεδιάζουν μοιάζουν συχνά με κύματα. Πλάι μας περνούν τεράστια πλοία, ενώ άνθρωποι μετακινούνται διαρκώς με τα καραβάκια της θαλάσσιας συγκοινωνίας. Λίγες ώρες πριν, ο διευθυντής της εταιρίας Hafen City, ενός κολοσσού που ανάλαβε να χτίσει την πόλη του μέλλοντος μέσα στο λιμάνι, μας ξεναγούσε σε ένα πείραμα δημιουργίας ενός χώρου μεικτών χρήσεων. Οικιστική, επαγγελματική, πολιτιστική και ψυχαγωγική ανάπτυξη, με απόλυτη αρχιτεκτονική ελευθερία για τους 70 αρχιτέκτονες που ανέλαβαν να σχεδιάσουν τα πάντα, δημιουργούν ένα στοίχημα για την πόλη και το μέλλον της. Που αποφάσισε να κατέβει στη θάλασσα.

Στο σχεδόν διάφανο κτίριο-στρατηγείο της Unilever που περπατήσαμε λίγο πριν τη δύση του ήλιου μαζί με τον αρχιτέκτονα-δημιουργό του, οι 1200 εργαζόμενοι ζουν και εργάζονται στα δεκάωρα τους σε μια αγαστή και εντυπωσιακή σχέση με τη θέα του νερού που τους περιβάλλει, ενώ το εμβληματικό κτίριο της νέας όπερας παραδίπλα, που θα αποτελέσει το σήμα-κατατεθέν της νέας πόλης, σχεδόν μοιάζει να σαλπάρει. Το νερό λοιπόν, η απίστευτη δύναμη του και ο τρόπος που οι πόλεις που βρέχονται από θάλασσα επιχειρούν στις μέρες μας να ανοίξουν τους ορίζοντες τους σε αυτό.  Άλλωστε ακόμα και πόλεις με ποτάμια, όπως το Παρίσι, το Λονδίνο ή Βιέννη ρίχνουν το αισθητικό τους βάρος στη μεταφορά της ζωής, τουλάχιστον το καλοκαίρι πλησίον του υγρού στοιχείου. Είναι περασμένα μεσάνυχτα στο Σαν Πάολι, την κακόφημη γειτονιά του Αμβούργου, που μέχρι πρότινος επισκέπτονταν ναυτικοί που έψαχναν περιστασιακή συντροφιά. Τώρα πολυτελή ξενοδοχεία, έργα διάσημων αρχιτεκτόνων κάνουν την εμφάνιση τους. Τριγύρω μου στο μπαρ 20 up, άνθρωποι που υποθέτω παλιότερα δεν πλησίαζαν σε τούτη την περιοχή του λιμανιού τώρα ατενίζουν τις γερανογέφυρες. Μια ζήλια με κατακλύζει για τον ακομπλεξάριστο τρόπο που αποφασίζουν σε τέτοιες πόλεις να χαράξουν το μέλλον και να πάρουν καθοριστικές αποφάσεις για τη ζωή των ανθρώπων τους. Οι επόμενες γενιές της πόλης θα μεγαλώσουν εντός του Λιμανιού. Επέλεξαν το μέλλον τους να βρέχεται από τη θάλασσα. Στη δική μου πόλη της έχουμε γυρίσει την πλάτη. Περπατώντας στο Ντίσελντορφ με τους δημιουργούς των Green Architects, μένω έκπληκτος από τον τεράστιο χώρο περιπάτου πλάι στο Ρήνο. Θυμάμαι εδώ έναν δρόμο ταχείας κυκλοφορίας, πριν είκοσι χρόνια που είχα ξαναέρθει. Η πόλη μου λένε αποφάσισε να υπογειοποιήσει το δρόμο και να φέρει τους ανθρώπους πλάι στο νερό. Αυτό πρέπει να κάνετε και σεις. Να κάνετε το νερό αποδεκτό. Πόσο μάλλον που έχετε και λιμάνι, σκεφτείτε νέες χρήσεις του. 

Από εκείνο το ταξίδι στο Αμβούργο πέρασαν δυόμιση χρόνια. Η πόλη είχε έναν ανήσυχο τελευταίο μήνα. Η απόφαση των αρχών να εκκενώσουν την ιστορική κατάληψη «Rote Flora», έβγαλε στο δρόμο πάνω από 7000 κατοίκους της που συνεχίζουν να διαμαρτύρονται από τις 21 Δεκεμβρίου ενάντια στα σχέδια εκκένωσης κατάληψης ενός παλιού θεάτρου που έχει μετατραπεί σε αυτοδιαχειριζόμενο πολιτιστικό κέντρο. Όπως γράφει η Zeit περισσότεροι από 500 διαδηλωτές τραυματίστηκαν, 20 σοβαρά ενώ το Αμέρικανικο Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε οδηγία αποφυγής των περιοχών των επεισοδίων. Η κατάληψη κρατά πάνω από 20 χρόνια τώρα και το κύριο σύνθημα των διαδηλωτών είναι πως η πόλη ανήκει στους πολίτες της.

Είναι πολλοί ευαίσθητοι οι κάτοικοι της πόλης σε θέματα δημοσίου χώρου. Ίσως για αυτό βρίσκουν τρομερή αποδοχή τα σχέδια για πεζοδρομήσεις και ποδηλατοδρομήσεις του μεγαλύτερου μέρους της πόλης που θα τη μετατρέψουν τα επόμενα 15-20 χρόνια σε μια πόλη πρότυπο.

Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πράσινου οδικού δικτύου, φιλικού προς τους πεζούς και τους ποδηλάτες στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Γερμανίας,  με 1.742.707 κατοίκους στο κέντρο της (Ιούνιος 2013) και περίπου 5.000.000 στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή, που δεν αρκείται από το τεράσιο ποσοστό της κάλυψης της (40%) με πράσινο και αθλητικές εγκαταστάσεις αλλά πάει ένα βήμα παραπέρα εξορίζοντας τα αυτοκίνητα από το κέντρο και τις γειτονιές της. Σύμφωνα με την εκπρόσωπο της δημοτικής αρχής Ανγκέλικα Φριτς, σε λίγα χρόνια κάτοικοι και επισκέπτες «θα μπορούν να εξερευνούν την πόλη αποκλειστικά με ποδήλατο και με τα πόδια».