Αποχαιρετώντας τη Βέτα Σταμπουλίδου

Λέξεις: Γιάννης Κύρκου Αικατερινάρης

Μπορεί τα χρόνια της κ. Σταμπουλίδου να μην στοιχειοθετούν το χαρακτηρισμό «αναπάντεχη απώλεια», καθώς ο πανδαμάτωρ χρόνος επιβάλλει δικούς του κανόνες και ορολογίες… Όμως για όσους από τους μαθητές της τη γνωρίσαμε καλά στον Πολύγυρο τη δεκαετία του ’50, η αναχώρησή της την περασμένη εβδομάδα (15-6-2021) μας ξάφνιασε. Ίσως φαίνεται … την είχαμε ταυτίσει στο βάθος της καρδιάς μας με τις αξίες της ζωής που παραμένουν αλώβητες στο χρόνο…

Όπως κι άλλοι μαθητές της, συνέχισα κι εγώ να την συναντώ και μετά τα γυμνασιακά μας χρόνια και πολύ περισσότερο στα δύσκολα της δικτατορίας. Καθώς τότε σχεδίαζα την κατοικία τους στην Τούμπα, στην οδό Ανατολικής Θράκης, ανταμώναμε συχνότερα με τη σπουδαία φιλόλογο Βέτα Σταμπουλίδου και τον μεγάλο μας Πολυγυρινό ζωγράφο Φώνη Ζογλοπίτη. Θυμάμαι ακόμη ότι σε μια από τις ατέλειωτες συζητήσεις για τον πολιτισμό, τις τέχνες και την ανάγκη εμπέδωσης της δημοκρατίας στη χώρα μας, παρευρίσκονταν και ο μεγάλος μας αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος. Λίγα χρόνια νωρίτερα του είχα σχεδιάσει ένα τζάκι στο διαμέρισμά του που βρίσκονταν σε πολυκατοικία λίγο παρέκει, στην οδό Παπάφη. Άλλη μια φορά η συζήτηση άναψε για τα καλά με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο στο χώρο της «Διαγωνίου», μέσα στη στοά Χρυσικοπούλου, αν θυμάμαι καλά.

Πριν μερικά χρόνια η αγαπημένη μας καθηγήτρια, που πάντα μελετούσε ακατάπαυστα, μου έστειλε το βιβλίο του Χρήστου Ζαφείρη «Εμείς του ’60 οι εκδρομείς». Το συνόδευε με μια συγκινητική αφιέρωση, καθώς όπως σημείωνε μεταξύ των άλλων αναφέρονταν σ’ αυτό και δυο από τους αγαπημένους της μαθητές, ο αείμνηστος αδελφός μου Νίκος κι εγώ… Αυτό στάθηκε αφορμή να ζωντανέψουν μέσα μου μνήμες του μακρινού παρελθόντος. Όταν την ευχαρίστησα, της μίλησα για ένα περιστατικό, που κι εκείνη θυμόταν. Το καταθέτω πιστεύοντας ότι κι αυτά, όπως μας «διδάσκει» η λαϊκή μας παράδοση, είχαν πάντα θέση σε στιγμές λύπης και πένθους…

ΣΤΟ ΧΙΟΝΙΣΜΕΝΟ ΠΟΛΥΓΥΡΟ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ‘50

Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’50 όταν στο Γυμνάσιο Πολυγύρου κατέφθασε μια λεπτεπίλεπτη νεαρή καθηγήτρια. Ήταν η Βέτα Σταμπουλίδου. Η έλευσή της ήταν επόμενο να σταθεί αφορμή για ποικίλα σχόλια και πειράγματα. Οι συνήθειες στην καθημερινή ζωή της μικρής επαρχιακής πόλης, τα ήθη και τα έθιμα γενικότερα, παρέμεναν ακόμη τραχιά, καθώς δεν είχαν και περάσει και πολλά χρόνια από τον Εμφύλιο πόλεμο και τις δύσκολες καταστάσεις που άφησε. Όταν ωστόσο η Βέτα άρχισε να διδάσκει στην τάξη με τη βελούδινη φωνή, τις γνώσεις και το ήθος της, στοιχεία που πάντα αποτυπώνονται σ’ ένα ολοκληρωμένο κι ευαίσθητο πολίτη και δάσκαλο, μας καθήλωνε. Την ακούγαμε μαγεμένοι, χωρίς φασαρία, με απόλυτη συγκέντρωση και προσοχή στα όσα έλεγε

Η χαρακτηριστική σιωπή, που βασίλευε στο μάθημά της και η όχι και τόσο συνηθισμένη ευταξία για τους έφηβους της εποχής, διακόπηκε από ένα απρόσμενο γεγονός. Συνέβη μια μέρα που χιόνιζε ακατάπαυστα. Η μυρουδιά των λουκάνικων, που οι περισσότεροι μαθητές καταναλώσαμε το πρωί, γέμιζε την ατμόσφαιρα της τάξης μας. Το φαινόμενο δεν οφείλονταν μόνο στα …πράσα που περιείχε το πατροπαράδοτο έδεσμα, αλλά και στο κόκκινο κρασί, το ζεσταμένο στο τζάκι ή στην ξυλόσομπα, μέσα σ’ ένα μεταλλικό κύπελλο, το περίφημο «καρτούδ’». Αν όμως οι παππούδες μας το συνιστούσαν ως ασπίδα προστασίας, «για να ‘μαστε ζεστοί και να πολεμάμε τις αρρώστιες», όπως μας έλεγαν, η μυρουδιά που ανέδυε το πράσο του λουκάνικου …αναμειγμένη με εκείνη του κρασιού, δεν αντέχονταν απ’ όσους τουλάχιστον δεν ακολουθούσαν το ίδιο διαιτολόγιο…

Η κυρία Σταμπουλίδου, μη αντέχοντάς αυτές τις μυρουδιές κι αφού μας ζήτησε την άδεια, άνοιξε το παράθυρο για να έρθει καθαρός αέρας. Τότε μπήκε ξαφνικά μέσα στην τάξη ένα σπουργίτι για να βρει καταφύγιο και ν’ αποφύγει το χιονιά που λυσσομανούσε. Ήταν καταπαγωμένο και τρόμαξε ακόμη περισσότερο από το κυνηγητό των μαθητών και την αναταραχή που δημιουργήθηκε. Να ο ένας να το πιάσει, να ο άλλος, βρέθηκε τελικά εξουθενωμένο κάτω από το παλτό ενός συμμαθητή μας, τη γνωστή πατατούκα του τόπου μας, που ήταν υφασμένη από μαλλί γιδότριχας. Η καθηγήτρια τον πλησίασε και του ζήτησε ευγενικά να της δώσει το σπουργίτι κι όταν αυτός αρνήθηκε επίμονα, λέγοντάς της «όχι μαρή δεν στου δίνου», κατάφερε να του το πάρει και πηγαίνοντας στο ανοιχτό παράθυρο, το άφησε να πετάξει ελεύθερο!

Ο συμμαθητής μας άρχισε να κλαίει γοερά. Η κυρία Βέτα σαστισμένη και μετανιωμένη γιατί νόμισε ότι στέρησε από ένα μαθητή της τη χαρά να κρατά στα χέρια του ένα πουλάκι -οικολόγο φαντάζομαι τον θεώρησε- τον πλησίασε και με την απαλή φωνή της του είπε: «Συγχώρα με καλέ μου δεν ήξερα ότι ήσουν τόσο ευαίσθητος»! Κι εκείνος μέσα στα αναφιλητά του και …έμπλεος από οικολογικές ανησυχίες, της απάντησε με τη χαρακτηριστική τραχειά ντοπιολαλιά: «Κι εγώ μαρή ου καημένος τι θα κάμου τώρα που λουγάριαζα να πάου του σπουργιτάνου (σημ. το σπουργίτι) στη μάνα μ’ να τουν τ’ γανίσ’ (σημ. να το τηγανίσει) με δυο αυγά»;

Θυμάμαι ακόμη αυτό το συμβάν και παρότι κουβαλάει την σκληράδα όσων αντιστρατεύονται τις οικολογικές ευαισθησίες, ανθυπομειδιώ με κατανόηση! Όπως και να είχε, αποτύπωνε μια άλλη εποχή, αλλά ταυτόχρονα αναδείκνυε και αυθεντικές προσωπικότητες, όπως αυτή της κυρίας Σταμπουλίδου.

Καλό σου ταξίδι αγαπημένη καθηγήτρια, αξέχαστη φίλη Βέτα!

22-6-2021

Γιάννης Κύρκου Αικατερινάρης

(σημ. Το κτίριο του Γυμνασίου Πολυγύρου που κατεδαφίστηκε επί δικτατορίας, ήταν έργο του Χαλκιδικιώτη αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Μεταξύ των άλλων είχε εκπονήσει και τις μελέτες του Παπάφειου ορφανοτροφείου στη Θεσσαλονίκη, το Λάππειο γυμνάσιο στη Νάουσα, το Διοκητήριο στις Σέρρες, την αποκατάσταση του μητροπολιτικού ναού Γρηγορίου Παλαμά στη Θεσσαλονίκη κ.ά.)