Απόφαση-Ορόσημο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων για την ομόφυλη γονεϊκότητα

Λέξεις: Μαρία Κεκέ

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξέδωσε την 22.11.2022 μια ιστορικής σημασίας απόφαση σχετικά με την ομόφυλη γονεϊκότητα  στην υπόθεση «D.B. και λοιποί κατά Ελβετίας» και καταδίκασε την Ελβετία για παραβίαση του δικαιώματος του παιδιού στην ιδιωτική του ζωή, επειδή αρνήθηκε σε ομόφυλους συντρόφους που είχαν αποκτήσει τέκνο με παρένθετη μητέρα στις ΗΠΑ να αναγνωρισθούν ως γονείς στην Ελβετία.

Η υπόθεση αφορούσε ομόφυλο ζευγάρι Ελβετών υπηκόων που είχαν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης και απέκτησαν παιδί με παρένθετη μητέρα στις ΗΠΑ το 2011. Το δικαστήριο της Καλιφόρνια εξέδωσε απόφαση με την οποία ανακηρύχθηκαν νόμιμοι γονείς του αγέννητου παιδιού και, όταν γεννήθηκε το παιδί, εκδόθηκε πιστοποιητικό γέννησης, στο οποίο αναφέρονταν και οι δυο ως γονείς του, δηλαδή ο γενετικός πατέρας (ο οποίος είχε δώσει γαμέτες για την διαδικασία της παρένθετης μητρότητας) και ο σύντροφός του.

Το ελβετικό ληξιαρχείο απέρριψε το αίτημα τους να αναγνωρισθούν ως γονείς του παιδιού γεγονός που οδήγησε σε μια σειρά αντικρουόμενων αποφάσεων των ελβετικών αρχών. Η διαφορά επιλύθηκε σε τελευταίο βαθμό από το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Ελβετίας, το οποίο αναγνώρισε μόνο την σχέση του παιδιού με τον βιολογικό πατέρα.

Το 2015 προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ο γενετικός πατέρας του παιδιού (δεύτερος προσφεύγων), ο σύντροφός του (πρώτος προσφεύγων), καθώς και το ίδιο το παιδί (τρίτος προσφεύγων).

Το 2018, το ελβετικό δίκαιο προέβλεψε την απόκτηση τέκνου από άτομα που είχαν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης και οι προσφεύγοντες υπέβαλαν αίτηση για υιοθεσία, που έγινε δεκτή. Ωστόσο, για επτά και πλέον χρόνια, οι δύο σύντροφοι δεν είχαν καμία δυνατότητα να εξασφαλίσουν την αναγνώριση της γονεϊκής σχέσης του πρώτου με το παιδί, ενώ είχε αναγνωριστεί με δικαστική απόφαση αμερικανικού δικαστηρίου.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η άρνηση των ελβετικών αρχών ήταν αντίθετη στο συμφέρον του παιδιού και ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δηλαδή του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής του παιδιού που γεννιέται μέσω παρένθετης μητρότητας και επιδίκασε 15.000 ευρώ αποζημίωση και 20.000 ευρώ δικαστικά έξοδα.

Είχε προηγηθεί η εμβληματική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 14.12.2021 στην υπόθεση V.M.A., με την οποία τονίσθηκε το συμφέρον του παιδιού ως παραμέτρος πρωταρχικής σημασίας σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά και κρίθηκε ότι η αναγνώριση της γονεϊκής σχέσης ενός παιδιού με τους γονείς του ίδιου φύλου σε ένα κράτος μέλος θα πρέπει να γίνεται σεβαστή και στα υπόλοιπα κράτη μέλη ώστε να μην παραβιάζεται το δικαίωμα του παιδιού στην ελεύθερη κυκλοφορία.

Παρά τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δυστυχώς μέχρι σήμερα, δεν υφίσταται κατά το ελληνικό δίκαιο δυνατότητα αποκτήσεως κοινού τέκνου από ομόφυλο ζευγάρι, είτε με υιοθεσία είτε με ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Ωστόσο, οι προαναφερθείσες αποφάσεις των ευρωπαϊκών δικαστηρίων δεν μπορούν να αγνοηθούν από τα ελληνικά δικαστήρια, όταν καλούνται να κρίνουν επί συναφών ζητημάτων προκειμένου να επιλύσουν ζητήματα συνδεόμενα με οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών που βρίσκονται σε διασυνοριακές καταστάσεις. Ήδη με πρόσφατη απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης κρίθηκε, σε υπόθεση γονικής μέριμνας τέκνου ομόφυλου ζευγαριού, ότι «η ελληνική κοινωνία τυγχάνει πλέον αρκετά προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί τέτοιες καταστάσεις και αρκετά προοδευτική να φιλοξενήσει αρμονικά στους κόλπους της και να ανεχθεί την ύπαρξη της ομόφυλης οικογένειας μετά τέκνων».

Απομένει να δούμε εάν η ελληνική νομοθεσία θα ακολουθήσει στο εξής τον δρόμο που χάραξαν οι αποφάσεις των ευρωπαϊκών δικαστηρίων με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων τόσο των γονέων όσο κυρίως των παιδιών των ομόφυλων οικογενειών.

*Η Μαρία Κεκέ είναι δικηγόρος