ΑΠΘ: Ενός κακού (νόμου) μύρια (δεινά) έπονται

Λέξεις Γιάννης Μυλόπουλος*

 Ο νέος νόμος για τα Πανεπιστήμια δεν είναι μόνο, όπως δηλώθηκε εξ αρχής, αυταρχικός και ολιγαρχικός. Αποδεικνύεται κατά την εφαρμογή του, ίσως και εξ αυτής της αιτίας, ατελέσφορος και προβληματικός.

Πρώτα από όλα ο νέος νόμος καταργεί ακαδημαϊκές ελευθερίες και δημοκρατικές παραδόσεις δεκαετιών. Όταν έχει καταδειχθεί ιστορικά ότι η παραγωγή και μετάδοση της επιστημονικής γνώσης, που είναι η βασική αποστολή των Πανεπιστημίων,δεν μπορεί να αναπτυχθεί υγιώς σε περιβάλλον ανελεύθερο και αυταρχικό.

Γι’ αυτό και ανέκαθεν τα Πανεπιστήμια διοικούνταν δημοκρατικά από αντιπροσωπευτικά όργανα, τα οποία εκλέγονταν από την ακαδημαϊκή βάση με άμεση και καθολική ψηφοφορία.

Κι ακόμη, παραδοσιακά τα Πανεπιστήμια απολάμβαναν ακαδημαϊκές ελευθερίες, προκειμένου να είναι σε θέση χωρίς εξωτερικούς καταναγκασμούς και δουλείες οποιωνδήποτε οικονομικών, θρησκευτικών, κρατικών, πολιτικών ή ιδιωτικών συμφερόντων, να αφοσιώνονται απερίσπαστα στην επιστημονική έρευνα και στην εκπαίδευση.

Στον παρόντα νόμο τα ακαδημαϊκά όργανα όπως ο Πρύτανης, το Πρυτανικό Συμβούλιο και οι Αντιπρυτάνεις, η Σύγκλητος και ο Κοσμήτορας, που μέχρι τώρα εκλέγονταν δημοκρατικά και ελέγχονταν άμεσα από την ακαδημαϊκή κοινότητα, αντικαθίσταται από μια ολιγαρχική διοίκηση ενός συγκεντρωτικού και ολιγαρχικού οργάνου, του Συμβουλίου Διοίκησης, (ΣΔ).

Τα έξι εσωτερικά μέλη του οποίου είναι και τα μόνα που εκλέγονται με άμεση και καθολική ψηφοφορία.Όλη η υπόλοιπη ακαδημαϊκή ιεραρχία διορίζεται και συνεπώς και ελέγχεται από αυτά τα έξι μέλη του ΣΔ.

Αρχής γενομένης από τα υπόλοιπα πέντε εξωτερικά, μη πανεπιστημιακά, μέλη του ΣΔ,που επιλέγονται και διορίζονται από αυτά τα έξι εσωτερικά μέλη.

Ο Πρύτανης, που στο νέο νόμο είναι το εκτελεστικό όργανο του ΣΔ, σε αντιγραφή του ρόλου του Διευθύνοντος Συμβούλου των επιχειρήσεων, είναι ένα εκ των έξι εσωτερικών μελών του. Που επιλέγεται και διορίζεται όμως από το ίδιο το 11μελές ΣΔ.

Στη συνέχεια, την ακαδημαϊκή πυραμίδα διορίζει ο… διορισμένος από το ΣΔ Πρύτανης. Οι Αντιπρυτάνεις, που ασκούν υπεύθυνο διοικητικό και ακαδημαϊκό έργο, διορίζονται απευθείας από τον Πρύτανη. Το ίδιο και οι Κοσμήτορες, που διοικούν τις Σχολές και συμμετέχουν στη Σύγκλητο,διορίζονται και αυτοί από τον διορισμένο Πρύτανη.

Η κατάργηση της άμεσης, καθολικής και δημοκρατικής εκλογής των πανεπιστημιακών οργάνων από το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας, στερεία πό τα όργανα αυτά το προνόμιο της δημοκρατικής τους νομιμοποίησης. Αφού πλέον αυτά αναφέρονται όχι στο σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας, αλλά στο κλειστό όργανο που τα διόρισε. Στο ΣΔ ο Πρύτανης και στον Πρύτανη οι Αντιπρυτάνεις και οι Κοσμήτορες αντίστοιχα.

Αυτή η αντιδημοκρατική πρακτική «ο διορίσας του διορίσαντος» έδειξε τα περιορισμένα όριά της από τα πρώτα ακόμη στάδια εφαρμογής της.

Η μη απευθείας εκλογή του Πρύτανη με άμεση, καθολική και δημοκρατική ψηφοφορία αποδείχθηκε εξ αρχής ατελέσφορη. Καθώς προκάλεσε μεγάλα προβλήματα σε πολλά Πανεπιστήμια της χώρας, όπως στο ΑΠΘ, στο Πανμιο Μακεδονίας, στο Θεσσαλίας,στο Αιγαίου κλπ. Τα οποία,λόγω άγονης διαδικασίας επιλογής Πρύτανη ανάμεσα στα μέλη του ΣΔ, αναγκάστηκαν να επαναλάβουν τη διαδικασία των εκλογών των μελών του ΣΔ για δεύτερη φορά. Και στα περισσότερα, η επιλογή Πρύτανη έγινε εφικτή τη δεύτερη φορά κάτω από το φάσμα της δια κληρώσεως (!!!) ανάδειξής του.

Η δυστοκία οφείλεται στην προβληματική πρόβλεψη του νόμου, σύμφωνα με την οποία κάθε ένα από τα έξι εσωτερικά μέλη του ΣΔ είναι,δυνάμει,υποψήφιος Πρύτανης. Και αυτό ανεξάρτητα από τη σειρά κατάταξής του στις εκλογές.

Ο νόμος, δηλαδή,επειδή δεν ορίζει ρητά τον Πρύτανη ως εκείνον τον υποψήφιο που συγκεντρώνει την εμπιστοσύνη της απόλυτης πλειοψηφίας της πανεπιστημιακής κοινότητας, δίνει κίνητρο στα μέλη του ΣΔ,που είναι όλοι συγχρόνως και δυνάμει υποψήφιοι για το αξίωμα, για συναλλαγή και αδιαφανείς συμφωνίες μεταξύ τους.

Αφού η απουσία δημοκρατικής νομιμοποίησης οδηγεί όλα τα μέλη του ΣΔ, ακόμη και το έκτο σε ψήφους μέλος του, να νομιμοποιείται να διεκδικεί το ύπατο αξίωμα.

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι οι φιλοδοξίες και οι ανταγωνισμοί που αναπτύσσονται μεταξύ των έξι δυνάμει υποψηφίων Πρυτάνεων,οδηγούν μοιραία σε συναλλαγή.

Καθώς δεν είναι πια κριτήρια ανάδειξης του Πρύτανη το όραμα, το σχέδιο και το πρόγραμμα για τη διοίκηση και την αναβάθμιση των λειτουργιών του ιδρύματος, ούτε όμως και η προσωπικότητα και η ακαδημαϊκή και κοινωνική προσφορά του, ως αδιαμφισβήτητου ηγέτη του Πανεπιστημίου, όπως συνέβαινε με την άμεση, καθολική και δημοκρατική εκλογή.

Όσο περισσότερες υποσχέσεις και ανταλλάγματα δίνει κάποιος εκ των υποψηφίων για το αξίωμα στους υπόλοιπους, όσον αφορά στη νομή της πανεπιστημιακής εξουσίας και το διορισμό στις ακαδημαϊκές θέσεις ευθύνης των Αντιπρυτάνεων και των Κοσμητόρων, τόσο πιο κοντά βρίσκεται στην ανάδειξή του στο αξίωμα του Πρύτανη.

Στην περίπτωση του ΑΠΘ,πάντως, τη δεύτερη φορά μετά την επανάληψη της άγονης εκλογικής διαδικασίας,το… τερμάτισαν. Έθεσαν σε διαπραγμάτευση ακόμη και αυτό το ίδιο το πρυτανικό αξίωμα.

Δύο εκ των μελών του ΣΔ συμφώνησαν και ένα τρίτο μέλος το αποδέχθηκε,η τετραετής πρυτανική θητεία να μοιραστεί στα δυο.

Δυο χρόνια δηλαδή να γίνει Πρύτανης ο ένας και άλλα δύο ο άλλος.

Το απαράδεκτο της συγκεκριμένης μεθόδευσης ελέγχεται από τις οριακές της συνθήκες. Αφού μια πιο ασφαλής,όσον αφορά στην επίτευξη της αναγκαίας πλειοψηφίας ανάμεσα στους έξι, μεθόδευση θα ήταν τέσσερα μέλη του Συμβουλίου να συνεννοούνται μεταξύ τους για να μοιράζουν την πρυτανική θητεία στα τέσσερα. Από μια χρονιά έκαστος.

Η επίσημη ανακοίνωση στη Σύγκλητο και την ακαδημαϊκή κοινότητα, πάντως, της συγκεκριμένης μεθόδευσης από τους εμπνευστές της, με το σκεπτικό ότι «αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστιν αμαρτία», δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν άλλοθι για τη νομιμοποίησή της.

Η μεθόδευση παραβιάζει τη νομιμότητα, όπως και ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας αναγνώρισε.

Καθώς η πρυτανική θητεία ορίζεται ρητά και αμετάκλητα στο νόμο ως τετραετής.

Η πρόβλεψη της τετραετίας δεν μπορεί να παραβιαστεί ούτε προς τα πάνω, για παραμονή κάποιου Πρύτανη περισσότερο χρόνο, ούτε όμως και προς τα κάτω, για την παραμονή του στο αξίωμα λιγότερο, με δική του, μονομερή, απόφαση. Χρειάζεται γι’ αυτό ειδική νομοθετική ρύθμιση.

Γι’ αυτό άλλωστε και οι Καθηγητές που δεν έχουν το προσδόκιμο όριο της τετραετούς θητείας, όσοι δηλαδή συνταξιοδοτούνται νωρίτερα από την προβλεπόμενη από το νόμο λήξη της στο τέλος της τετραετίας, αποκλείονται εξ αρχής από τις πρυτανικές εκλογές.

Ο νομοθέτης, δηλαδή, παγίως θέτει ως απαράβατο όρο εκλογής Πρύτανη την προϋπόθεση παραμονής του στο αξίωμα για μια πλήρη τετραετία.

Η προβλεπόμενη στο νόμο αντικατάσταση του Πρύτανη,στο ενδεχόμενο έκπτωσης ή παραίτησής του κατά τη διάρκεια της θητείας του, αναφέρεται ρητά σε λόγους που ανακύπτουν κατά τη διάρκειά της και δεν προβλέπεται πουθενά ότι μπορεί να είναι εκ των προτέρωνσχεδιασμένη. Και πολύ περισσότερο, βέβαια, να είναι προϊόν διαπραγμάτευσης και συναλλαγής.

Καθώς ο νόμος, για προφανείς λόγους ισότητας, δεν μπορεί να απορρίπτει μια υποψηφιότητα που εξ ανάγκης, λόγω συνταξιοδότησης, αδυνατεί να παραμείνει στο αξίωμα για μια τετραετία, ενώ από την άλλη να επιτρέπει την υποψηφιότητα εκείνων που εκ προθέσεως και εκ των προτέρων δηλώνουν την εγκατάλειψη της θητείας στο μέσον της.

Εκτός του κορυφαίου ζητήματος της νομιμότητας όμως, η οποία παραβιάζεται από τη συγκεκριμένη μεθόδευση, προσβάλλονται κατάφωρα και οι ακαδημαϊκές αξίες. Καθώς η θητεία του κορυφαίου αξιώματος του Πρύτανη γίνεται αντικείμενο μεθόδευσης και συναλλαγής,προκειμένου δυο υποψήφιοι να τη μοιράσουν μεταξύ τους.

Όπως, όμως, δεν είναι ούτε νόμιμο, ούτε και ακαδημαϊκά ηθικό το αξίωμα του Πρύτανη να γίνεται προϊόν συναλλαγής, άλλο τόσο δεν είναι νόμιμο και ακαδημαϊκά ηθικό να γίνεται προϊόν μεθόδευσης εκ των προτέρων, πριν καν εκλεγεί Πρύτανης, το ποιο μέλος του ΣΔ θα τον διαδεχθεί,εάν και όταν εκλείψει στο μέσον της θητείας του.

Αφού ο νόμος προβλέπει ρητά τη διαδικασία αναπλήρωσης του Πρύτανη, η οποία ξεκινά μόνο κατά τη διάρκεια της θητείας του και εφόσον αυτός εκλείψει.Δεν προβλέπεται πουθενά η διαδοχή να γίνεται προϊόν μεθόδευσης εκ των προτέρων και πριν καν αναδειχθεί ο Πρύτανης.

Ενός κακού, μύρια έπονται.Ένας κακός νόμος οδηγεί σε ακόμη χειρότερες «μεθοδεύσεις», προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που προκαλεί.

Η εφαρμογή του στο ΑΠΘ αποδεικνύει στην πράξη ότι οι προβληματικές προβλέψεις του μπορούν να ωθήσουν, ακόμη και εκείνους που προαλείφονται να γίνουν οι θεματοφύλακες της τήρησής του, να τον παραβιάσουν πρώτοι αυτοί.Και μάλιστα ανοικτά και με δημόσια δήλωσή τους, συναλλασσόμενοι μεταξύ τους και μοιράζοντας εκ των προτέρων τα ιμάτια του περιζήτητου αξιώματος του Πρύτανη, προκειμένου να αναδειχθούν σε αυτό.

Ευτελίζοντας με τον τρόπο αυτόν και τους ακαδημαϊκούς θεσμούς και το ύπατο ακαδημαϊκό αξίωμα, που αντιμετωπίζεται σαν… λάφυρο.

«Ο τρώσας και ιάσεται». Η Πολιτεία δεν μπορεί απλώς να σχολιάζει τις εξελίξεις, παρεμβαίνοντας διαπιστωτικά. Οφείλει να παρέμβει νομοθετικά, για να δώσει λύση θεσμική στο αδιέξοδο που οι προβλέψεις του δικού της νόμου προκάλεσαν.

Αλλά και η ακαδημαϊκή κοινότητα πρέπει να πάψει να παρακολουθεί αδρανής. Οφείλει να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να αναλάβει πρωτοβουλία, προστατεύοντας το κύρος και την αξιοπιστία του Πανεπιστημίου.

Ακριβώς επειδή «ενός κακού, μύρια έπονται».

*Ο Γιάννης Μυλόπουλος είναι καθηγητής ΑΠΘ, πρώην Πρύτανης.