Άρης Σερβετάλης: Δεν έχουμε γνωρίσει τον εαυτό μας

της Γιώτας Κωνσταντινίδου

Εικόνα: Άννα Καρμίρη

Ήρεμος, σχεδόν στωικός με περιμένει σε κεντρική πλατεία της πόλης. Δίνει την εντύπωση ανθρώπου που του αρέσει να χάνεται στο πλήθος. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τον αναγνωρίζουν και μας σταματούν. Ο Άρης Σερβετάλης, μεταφέρει στη Θεσσαλονίκη, την παράσταση, «Ο Σωσίας», μια από τις πιο άρτια καλλιτεχνικά παραστάσεις που συγκλόνισε το θεατρικό κοινό των Αθηνών και καταχειροκροτήθηκε στην πρεμιέρα της από το κοινό της Θεσσαλονίκης. Μια παράσταση σπουδή στο έργο του Ντοστογιέφσκι που παραμένει καταλυτικός ψυχογράφος και αναλυτής της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των παραληρηματικών διαδρομών του ανθρώπινου μυαλού.

Η παράσταση μεταφέρεται από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη έχοντας διαγράψει μια εξαιρετική πορεία. Αυτό προοικονομεί παρόμοια πορεία εδώ ή κάθε μεμονωμένη παράσταση είναι διαφορετική;

Όχι, δεν σημαίνει ότι μπορεί να έχει την ίδια ανταπόκριση. Σαφέστατα, όμως, σου δίνει ένα κίνητρο για να την ταξιδέψεις. Εφόσον έχει βρει μια επικοινωνία με ένα κοινό, φαντάζεσαι ότι είναι έργο που μπορεί να το επικοινωνήσει κάποιος. Δεν πρόκειται για μια συμβατική παράσταση αλλά παρόλα αυτά είναι κάτι ζωντανό το οποίο μετατρέπεται και στο θέατρο Αυλαία. Εδώ έχει καταφέρει να πάρει και μια άλλη διάσταση γιατί η σκηνή έχει άλλη θέαση από εκείνη που είχαν οι Ροές, που φιλοξένησαν την παράσταση στην Αθήνα. Η απόσταση που έχουν οι θέσεις από τη σκηνή λειτουργεί πολύ καλά στο συγκεκριμένο έργο.

Την παράσταση σκηνοθετεί η κ. Μπίρμπα εικαστικός-σκηνοθέτης. Αυτό μαρτυρά και μια διαφορετική προσέγγιση στο έργο;

Ναι, αναμφισβήτητα. Η προσέγγιση προέρχεται από το χώρο του performance και του σωματικού θεάτρου και δεν γίνεται μια αφήγηση γραμμική του βιβλίου. Υπάρχει αυτό που αποκομίσαμε εμείς από την ανάγνωση και την ερμηνεία με κάποιους πυλώνες από την ιστορία όπως ο βασανισμός του κεντρικού ήρωα. Η νουβέλα έχει να κάνει με τον κ. Γκολιάτκιν, τον κεντρικό ήρωα, ο οποίος παλεύει με τον εαυτό του και κάποια στιγμή δημιουργεί το είδωλό του, το Σωσία του. Στη συνέχεια ύστερα από διάφορες καταστάσεις έρχεται και αντιμέτωπος μαζί του. Μεγεθύναμε αυτή την εσωτερική πάλη και το βασανισμό.

Συμμετέχετε και στη διασκευή του έργου…

Στη δραματουργική επεξεργασία του έργου θα έλεγα καλύτερα γιατί η διασκευή αναφέρεται στη θεατροποίηση που δεν έχει συμβεί απλά έχουν αντληθεί κάποια κείμενα, αποσπάσματα από το βιβλίο και τα έχουμε εντάξει με έναν τρόπο ώστε να εξυπηρετεί τη συγκεκριμένη δομή του έργου.

Το αναφέρω για να τονίσω τη μεγαλύτερη εμπλοκή σας στο έργο..

Ο τρόπος δουλειάς έτσι κι αλλιώς είναι αρκετά ομαδικός και αυτό αποτυπώνεται στην πρόβα. Οι περισσότεροι ερμηνευτές κυρίως όμως με την κ. Μπίρμπα, την κ. Πλιαπλιά και εμένα αναμιχτήκαμε περισσότερο στο να φέρουμε κείμενα, να αποκόψουμε αποσπάσματα του έργου ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα τον τρόπο που θέλουμε εμείς να αφηγηθούμε την ιστορία.

Στα κείμενα του Ντοστογιέφσκι, ο ήρωας φέρει μια ιδέα. Δεν περιγράφει απλά την πραγματικότητα αλλά είναι ιδεολόγος. Μπορείτε να μας εξηγήσετε αυτήν την ιδέα;

Στο συγκεκριμένο έργο αυτοαναλύεται ο ήρωας αυτός. Παρουσιάζει ό, τι ακριβώς του συμβαίνει, όλη τη σύγχυση που μπορεί να φέρει ένας άνθρωπος και έχουμε λίγο πολύ όλοι. Όλοι σε μεγαλύτερη ή μικρότερη κλίμακα έχουμε αναρωτηθεί ποιοι είμαστε ή αν είμαστε αυτό που βλέπουν οι άλλοι ή προσπαθούμε να γίνουμε αυτό που έχουμε αντιληφθεί ότι οι άλλοι θέλουν από μας. Το συγκεκριμένο έργο έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία του Ντοστογιέφσκι γιατί έπασχε από αυτό ο ίδιος. Είναι μια ωδή για τους ανθρώπους που έχουν μια ευαισθησία στον τρόπο αντίληψης των πραγμάτων και με τον ψυχισμό τους, Τότε οι άνθρωποι αυτοί ήταν στο περιθώριο και πολλές οικογένειες δεν το έβγαζαν στην επιφάνεια, δεν το αναγνώριζαν ως ένα πρόβλημα. Συμβαίνει και στις μέρες μας αλλά φαντάζομαι πώς θα ήταν τότε. Υπήρξε ένα κείμενο ρωγμή για την εποχή του. Ο συγκεκριμένος ήρωας έχει μια ιδέα για τον εαυτό του, δεν θα ήθελε να είναι διαφορετικός από τους άλλους, αλλά οι άλλοι τον θεωρούν διαφορετικό και αυτό ο ίδιος δεν μπορεί να το αντιμετωπίσει. Δημιουργεί ένα είδωλό του, το Σωσία του για να φτιάξει ένα χαρακτήρα που οι άλλοι θέλουν να βλέπουν. Όταν δημιουργείται είναι αρεστός από όλους. Αυτό είναι μια σχιζοειδής κατάσταση. Ο Ντοστογιέφσκι έπασχε από αυτό και κατάφερε να το εξισορροπήσει είτε μέσα από τη συγγραφή είτε μέσα από τη σχέση του με το Θεό.

H συγγραφέας της παράστασης στο σημείωμά της κάνει λόγο για «κοινωνικά αποδεκτή φυσιολογικότητα», θέλετε να μας το εξηγήσετε;

Τι είναι φυσιολογικό σήμερα στην κοινωνία και ποιος το ορίζει, τι είναι το αποδεκτό. Το αποδεκτό είναι κάτι που έχουμε θέσει εμείς ως κανόνες, ως όριο και ότι είναι εκτός αυτού το θεωρούμε κάτι ιδιαίτερο. Ο καθένας μας είναι ένας ιδιαίτερος άνθρωπος. Καλό θα ήταν από την παιδική μας ηλικία μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και της οικογένειας να μη φοβόμαστε να δηλώνουμε ότι είμαστε διαφορετικοί είτε με τον τρόπο σκέψης είτε με τον αντίλογο. Στο συγκεκριμένο έργο δεν γίνεται αυτό.

Ως ενήλικες γιατί δεν έχουμε αναπτύξει την ικανότητα αποδοχής της ετερότητας;

Γιατί δεν έχουμε γνωρίσει τον εαυτό μας. Για να δηλώσει κάποιος ένα παρών πρέπει να αντιληφθεί και τι πρεσβεύει και πού τοποθετείται. Είμαστε λίγο όπου μας πάει το κύμα. Φοβόμαστε και ίσως απειλούμαστε. Μπορεί να μας ταρακουνήσει και να μας βγάλει από αυτά που έχουμε μέχρι τώρα συνηθίσει.

Ο ήρωας στον Ντοστογιέφσκι είναι εγκλωβισμένος στην εικόνα που έχει για τον κόσμο και στην εικόνα που έχει για τον εαυτό του. Εσείς νιώσατε ποτέ εγκλωβισμένος σε τέτοιους διαδρόμους;

Ναι, σε μικρότερη κλίμακα απ’ ότι ο ήρωας αλλά σαφέστατα ναι. Όταν βρίσκομαι με πολύ κόσμο δυσκολεύομαι πάρα πολύ. Στις συνεντεύξεις επίσης, δυσκολεύομαι πάρα πολύ. Είναι αυτή η συνθήκη που μέσα σε περιορισμένο χρόνο πρέπει να απαντήσω κάτι φοβερό που θα σε βοηθήσει να απομονωθεί ένας τίτλος, που θα ιντριγκάρει αυτόν που θα το διαβάσει και γενικά η συνθήκη του να πρέπει να πω βαθυστόχαστα πράγματα υπό πίεση χρόνου.

Σας αρέσει να απομονώνεστε;

Μου αρέσει η ησυχία αλλά όχι όπως το θέτετε. Μπορώ να βρω ηρεμία και μέσα στο πλήθος.