Άσε τα κουλά και πιάσε τα καλιαρντά

του Γιώργου Τσιτιρίδη

Τα Καλιαρντά είναι η αργκό των ομοφυλόφιλων της Ελλάδος. Δημιουργήθηκε το 1940 περίπου από την ανάγκη των ομοφυλόφιλων και των τράνς να έχουν έναν δικό τους τρόπο επικοινωνίας που δεν θα καταλαβαίνει κανείς άλλος. Με το πέρασμα των χρόνων τα καλιαρντά εξελίχθηκαν και εμπλουτίστηκαν με νέες λέξεις που η κάθε γενιά πρόσθετε στο λεξιλόγιο της. Για πολλούς δεν είναι κάν γλώσσα αλλά ένα διαφορετικό ιδίωμα μιας και δεν έχει δικό της αλφάβητο και χρησιμοποιεί λέξεις δανεισμένες από τα ιταλικά, τούρκικα, γαλλικά και τη ρομανί πολλές φορές ελαφρώς παραποιημένες και με ελληνικές καταλήξεις. Ο Ηλίας Πετρόπουλος μελέτησε επί χρόνια τα Καλιαρντά και το 1971 εξέδωσε ένα πλήρες λεξικό, το μοναδικό που κυκλοφορεί μέχρι και σήμερα από τις εκδόσεις Νεφέλη, το οποίο απαγορεύτηκε από την χούντα και ο ίδιος καταδικάστηκε γι΄ αυτό και κάποια άλλα του κείμενα σε 5 μήνες φυλάκιση.

Όταν ήρθα στη Θεσσαλονίκη το 1996, στην πιάτσα, τις παρέες και τα στέκια που κυκλοφορούσα παρατήρησα ότι κάποιοι μιλούσαν μια γλώσσα που δεν μπορούσα να καταλάβω. Μέσα από την συναναστροφή έμαθα και εγώ σιγά σιγά να μιλάω πολύ καλά τα καλιαρντά. Ήδη βέβαια την εποχή εκείνη άρχισε να μην χρησιμοποιείται θεωρήθηκε ότι γκετοποιεί τους ομοφυλόφιλους οι οποίοι είχαν ξεκινήσει να κατακτούν δικαιώματα και να επιδιώκουν την «ορατότητα». Δεν υπήρχε λόγος να κρύβεται κανείς και να μιλάει συνωμοτικά. Πολλοί μάλιστα ήταν της θεωρίας ότι μιλώντας καλιαρντά περιθωριοποιείσαι ενώ η νέα τάση ήθελε τους γκέι σε μια ομοιογένεια με όλους τους άλλους, έτσι που τίποτα να μην τους διαφοροποιεί. Η ανάγκη για την ύπαρξη μιας κρυφής γλώσσας έπαψε να υπάρχει. Οι νεότερες γενιές δεν γνωρίζουν τι είναι τα καλιαρντά και οι παλαιότεροι ελάχιστα την χρησιμοποιούν μεταξύ τους, από συνήθεια και ειδικά κάποιες λέξεις όπως λούγκρα, κουλό, τζάσε κτλ. που έτσι και αλλιώς περάσανε και ενσωματώθηκαν με τα χρόνια στην καθομιλουμένη κυρίως μέσα από την χρήση τους στην τηλεόραση (πχ από την Μαλβίνα Κάραλλη).

Ένα βράδυ η Πάολα Ρεβενιώτη μου εμπιστεύτηκε σε μια κουβέντα μας ότι ετοιμάζει ένα μεγάλο ντοκιμαντέρ. «Τι θέμα θα έχει;», τη ρώτησα Τα καλιαρντά, μου απάντησε, και μπορεί και να σε χρειαστώ γιατί σκοπεύουμε να κάνουμε γυρίσματα και στη Θεσσαλονίκη.

Η Πάολα με την ομάδα της είχαν ήδη ως τότε δημιουργήσει αρκετά ντοκιμαντέρ που σημείωναν μεγάλη επιτυχία στο youtube και ο κόσμος ήξερε τη δουλειά τους. Τα καλιαρντά φάνταζαν μεγάλο βήμα όμως η ομάδα ήταν η πλέον έτοιμη γι’ αυτό το εγχείρημα.

Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στην Αθήνα και συνεχίστηκαν στη Θεσσαλονίκη. Εκεί ένα βροχερό απόγευμα κλείσαμε ραντεβού με τον Μανώλη και τα παιδιά για να μιλήσω και εγώ για τις δικές μου εμπειρίες. Η Πάολα μου ζήτησε να επιλέξω εγώ το χώρο των γυρισμάτων. Διάλεξα το πιο παλιό μπουρδέλο της Ταντάλου γιατί στο δρόμο εκείνο έμεινα κάποια χρόνια και στη γειτονιά εκείνη έμαθα τα καλιαρντά.

Όταν φτάσαμε η Πάολα κοιτούσε περίεργα τον χώρο, την αστική ανάπτυξη και τις μεγάλες αλλαγές των τελευταίων χρόνων στην περιοχή.

“Άλλαξε ο Βαρδάρης”, μου είπε, “αλλά θα βγω το βράδυ μια βόλτα να τον περπατήσω λίγο”.

Στα γυρίσματα της Θεσσαλονίκης μίλησαν σπουδαίοι άνθρωποι της πόλης από τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και τον Θωμά Κοροβίνη, μέχρι τον Γιάννη Παλαμιώτη και την Νανά Χατζή, τράνς ακτιβίστρια και πρώην αρτίστα στα αμαρτωλά στέκια της πόλης.

Η ταινία είναι απολαυστική και ενδιαφέρουσα αλλά η μεγάλη της αξία έγκειται στο ότι καταφέρνει να καταγράψει και να αναβιώσει όχι μόνο μια γλώσσα που τείνει να εξαφανιστεί αλλά και έναν τρόπο ζωής και διασκέδασης, ένα, διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας και ερωτικής έκφρασης που δεν υπάρχει πια. Από την ταινία «Καλιαρντά» περνάει όλη η ιστορία των ομοφυλόφιλων και των τράνς από την δεκαετία του 1940 μέχρι τις μέρες μας.

Τα καλιαρντά έχουν ήδη προβληθεί στην Αθήνα, Κομοτηνή, Κρήτη, Κύπρο με μεγάλη επιτυχία και έφτασε πλέον και η ώρα της Θεσσαλονίκης. Η Πάολα εκείνο το βράδυ την έκανε τελικά την βόλτα της

«Μα που είναι ο ερωτισμός, έχασε και ο Βαρδάρης την καύλα του» μου είπε την επόμενη μέρα και δεν είχε καθόλου άδικο.

*Η ταινία θα προβληθεί στα πλαίσια του 17ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης παρουσία όλων των συντελεστών την Κυριακή 15.03.15 20:30 στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα (Αποθήκη Δ, Λιμάνι ) και την Τρίτη 17.03.15, ώρα: 17:30 στην αίθουσα Τζών Κασσαβέτης (Αποθήκη 1)

Όλες οι ταινίες της Πάολα Ρεβενιώτη στο youtube εδώ