Η ατελείωτη ερημοποίηση των καταστημάτων στις παρυφές της πόλης

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 90, όσοι μέναμε στις γειτονιές της πόλης, γνωρίζαμε ονομαστικά τους καταστηματάρχες της περιοχής μας. Ήταν μέρος της ζωής της γειτονιάς, κομμάτι της οικονομικής ζωής τη πόλης.

Ο μπακάλης, ο τσαγκάρης, το κατάστημα με τα ηλεκτρικά ήδη, η μπουτίκ, τα είδη νεωτερισμών, στεγασμένα στα ισόγεια καταστήματα των πολυκατοικιών, που είχαν δημιουργηθεί με παραγγελία των οικοπεδούχων στα σχέδια των εργολάβων επί τούτου, αποτελούσαν τις πηγές προμήθειας των προϊόντων που χρειαζόμασταν.

Με το άνοιγμα των πρώτων αλυσίδων που ήρθαν από το εξωτερικό, στις παρυφές της πόλης, αλλά και στους μεγάλους δρόμους του ιστορικού κέντρου, αλλάζοντας εντελώς την οικονομική γεωγραφία της πόλης, χάρη στην ανταγωνιστικότητα των τιμών και την παγκοσμιοποίηση των προτιμήσεων του κοινού, με τη βοήθεια οικουμενικών προτύπων που επιβλήθηκαν, η εικόνα στις γειτονιές άρχισε να αλλάζει.

Ο Νίκος Μανομενίδης, από τους σημαντικότερους μεσίτες της Θεσσαλονίκης περιγράφει αυτό που συντελέστηκε:

‘’Από το 1999 τα ακίνητα στα στενά της πόλης στην αρχή άρχισαν να χάνουν τις χρήσεις τους. Τα καταστήματα στους μεγάλους άξονες άρχισαν να καθορίζουν τις τιμές της λιανικής με τεράστιες αποκλείσεις. Π.χ. ενώ στην Τσιμισκή οι τιμές ήταν 140 ευρώ το τ.μ. στα στενά έπεφταν στα 115. Δρόμοι κοντινοί στο κέντρο όπως η Αετοράχης, έχασαν κάθε αξία’’

Τα λουκέτα στα καταστήματα των συνοικιών πολλαπλασιάστηκαν με απίστευτη ταχύτητα. Κάποιοι ιδιοκτήτες προχώρησαν μπροστά στην απόγνωση στη μετατροπή τους σε Airbnb.

‘’Δημιουργήθηκαν τα πρώτα studio-γκαρσονιέρες και όσα είχαν ύψος πάνω από 41/2 μέτρα και διέθεταν φωτεινό πατάρι απέκτησαν σαλοκουζίνα κάτω και υπνοδωμάτιο επάνω. Πριν την πανδημία ανέβηκαν οι τιμές σε μικρά διαμερίσματα αυτού του τύπου σε περιοχές πχ όπως η Λ. Στρατού. Διότι αυτοί που τα ζητούν προς ενοικίαση θέλουν απλά να έχουν πρόσβαση στο κέντρο. Επίσης επειδή περνά κανείς μικρά διαστήματα εντός τους δεν τον νοιάζει ιδιαίτερα που βρίσκονται. Ένα μικρό ποσοστό από αυτά τα ανοίκιαστα καταστήματα μετατρέπονται σε πάρκινγκ, περίπου 5%.

Αν σκεφτεί κανείς ότι χρειάζεσαι ένα μέσο κόστος για το πάρκινγκ 80 ευρώ το μήνα, συμφέρει να αγοράσεις ένα μικρό τέτοιο μαγαζί και να το μετατρέψεις σε στεγασμένο χώρο στάθμευσης. Είναι μια από τις προοπτικές αξιοποίησης αυτών των άδειων καταστημάτων. Δεν υπάρχουν και πολλές’’, λέει ο κ. Μανομενίδης.

Μια βόλτα σε δεκάδες περιοχές, στις παρυφές του κέντρου, από την Ιασωνίδου και την Ολυμπιάδος μέχρι την Τούμπα, τη Χαριλάου, τη Δελφών, την Παπαναστασίου αλλά και χαμηλά μέχρι τη θάλασσα θα σου αποκαλύψει μια εικόνα τρομακτική. Χιλιάδες καταστήματα ανοίκιαστα και κλειστά.

Στα υπόγεια το ποσοστό φτάνει σχεδόν το 100%. Στα ισόγεια υπάρχουν δρόμοι, όπως για παράδειγμα η οδός Μακεδονίας, άλλοτε ισχυρή τοπική αστική γειτονιά της πόλης με αυτάρκη αγορά, όπου οκτώ στα δέκα ισόγεια είναι πια ανοίκιαστα. Στοιχεία δεν υπάρχουν επίσημα για τα άδεια μαγαζιά καθώς δεν υπάρχει καταγραφή, πλην κάποιων μεμονωμένων φοιτητικών εργασιών ανά γειτονιά. Ο θάνατος του εμπορικού τους ενδιαφέροντος με τη μετατόπιση σε άλλες κεντρικές ή προαστιακές περιοχές δημιούργησε τον αργό τους θάνατο. Ένα απέραντο νεκροταφείο ακινήτων που δημιουργεί στο ύψος του βλέμματος του περαστικού ένα θλιβερό σκηνικό εγκατάλειψης.

Προοπτικές πλην του Airbnb, των χώρων στάθμευσης δεν υπάρχουν πολλές. Μια νέα τάση που εμφανίζεται κυρίως στην Ασία, τα last mile logistics, με τη δημιουργία μικρών κυψελών ηλεκτρονικού εμπορίου, όπου κάτι που θα παραγγέλνεις ηλεκτρονικά δεν θα έρχεται στο σπίτι σου αλλά θα καταλήγει σε μια θυρίδα σε έναν χώρο, πρώην κατάστημα της γειτονιάς, όπου με έναν κωδικό θα μπαίνεις από την πόρτα, θα ανοίγεις τη θυρίδα και θα το παραλαμβάνεις, δημιουργεί μια μικρή προοπτική αξιοποίησης κάποιων από αυτά, ένα δηλαδή ίσως σε κάθε περιοχή και αποσυμφορεί τη δουλειά των κούριερ, ειδικά σε περιόδους μεγάλης πίεσης όπως αυτή που γνωρίσαμε στην πανδημία. Σε αυτούς τους χώρους με το έντονο οικολογικό αποτύπωμα, που δεν δημιουργούν όχληση, μπορεί κανείς να παραλάβει οποιαδήποτε ώρα της ημέρας.

Την εποχή αυτή το μόνο επενδυτικό ενδιαφέρον για παρόμοια ακίνητα δείχνουν Ισραηλινοί επενδυτές που αγοράζουν και δημιουργούν μελλοντικές στέγες. Καθώς δεν χτίζονται πια παρά ελάχιστα νέα κτίρια, δεν υπάρχουν ούτε κατασκευαστικά δάνεια και η πτώση των εισοδημάτων είναι ραγδαία εδώ και δώδεκα χρόνια, με την ανάγκη για φοιτητική στέγη έντονη στην πόλη, η ιδέα για κάποιους να εκμεταλλευτούν τέτοιους χώρους ωριμάζει διαρκώς.

Άλλου τύπου ευκαιρίες χρήσης παρουσιάζονται κοντά σε νοσοκομεία, όπου συνοδοί, κυρίως από την επαρχία χρειάζονται προσωρινή στέγνη διανυκτέρευσης και έτσι βλέπουμε πολλά καταστήματα πλησίον του Θεαγενείου να έχουν μετατραπεί σε μικρά στούντιο.

Στις παλιές αστικές γειτονιές της πόλης συντελείται ένας μετασχηματισμός και παρατηρείται το φαινόμενο της ερημοποίησης. Ελλείψει κεντρικού σχεδιασμού αστικής πολιτικής και βούλησης, τοπικής και εθνικής για παροχή κινήτρων μετασχηματισμού σε όσες περιοχές υπέστησαν τις ανισότητες της ανισομερούς ανάπτυξης νέων πόλων, τις προβληματικές μετακινήσεις προς αυτούς με την έλλειψη επαρκών συγκοινωνιών, την αδιαφορία για την εκπόνηση μελετών χωρικού σχεδιασμού που θα εμποδίσουν την ερημοποίηση, την αστική και κοινωνική υποβάθμιση πρώην κραταιών αστικών πόλων, την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής ανά γειτονιά, την ανάπτυξη της τοπικής επιχειρηματικότητας.

Καθώς νέα κέντρα αναπτύσσονται σε περιοχές που απέχουν από το κέντρο (Εύοσμος, Καλαμαριά, Θέρμη) οι ενδιάμεσες αστικές κοιτίδες που άκμασαν μετά τον πόλεμο συνθλίβονται οριστικά.