ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ: ΜΙΑ ΠΟΝΕΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ…

Λέξεις: Νίκος Φωτίου

Επιχειρώντας μιαν ανασκόπηση των θεσμικών εξελίξεων της τετραετίας 2019-2022 στον χώρο της αυτοδιοίκησης, θεωρώ ότι αυτή θα συνοψιζόταν στα εξής τραγελαφικά:

1. Η λήξη της κυβερνητικής θητείας του ΣΥΡΙΖΑ άφησε την αυτοδιοίκηση με έναν νόμο («Κλεισθένης»), που, ενώ βελτίωνε σε πολλά σημεία τον προϋπάρξαντα «Καλλικράτη», εισήγαγε ένα ιδιαζόντως άστοχο εκλογικό σύστημα, που οδηγούσε την αυτοδιοίκηση σε ακυβερνησία.

2. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, διά των διαδοχικών ΥΠΕΣ, Τ. Θεοδωρικάκου και Μ. Βορίδη, με άλλοθι τα πραγματικά προβλήματα διοίκησης, μετακίνησε βιαίως το εκκρεμές στο άλλο άκρο πλήττοντας από πρόθεση την καρδιά της αυτοδιοίκησης και εγκαθιστώντας το τρίπτυχο «Ανομία-Συγκεντρωτισμός-Αδιαφάνεια-»:

Α. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ: Ένας ορυμαγδός νομικών εξαμβλωμάτων (Ν. 4623/2019, 4625/2019, 4635/2019) κατάργησε αυταρχικά κάθε θεσμική πρόβλεψη για συνταγματική, δημοκρατική λειτουργία και νομιμότητα και, μεταφέροντας βασικές αρμοδιότητές του σε υποκείμενες Επιτροπές (Οικονομική, Ποιότητας Ζωής), κατέστησε το Δημοτικό Συμβούλιο, το κορυφαίο αιρετό σώμα της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, άθυρμα στα χέρια του υπουργού και της εξαναγκασμένης πλειοψηφίας κάθε μειοψηφικού δημάρχου. Επιπλέον, εξέθεσε σε μεγάλη ξεφτίλα το κύρος της αυτοδιοίκησης παραβιάζοντας και τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας (Ν. 1850/1989).

Β. ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (ΑΟΤΑ): Με την άρδην μεταβολή του ρυθμιστικού πλαισίου, αυτονομούνται πλήρως, ιδιωτικοποιούνται σε μεγάλο βαθμό και δεν υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του Δημοτικού Συμβουλίου. Επιπλέον, ως «αναθέτουσες αρχές», αποφασίζουν για επιχειρησιακά προγράμματα, επενδύσεις, αξιοποίηση περιουσίας, παραχώρηση περιουσιακών στοιχείων, αλλαγή χρήσεων γης, διαχείριση αναπτυξιακών προγραμμάτων, εκπόνηση μελετών, σύναψη συμβάσεων, επίβλεψη έργων και προμηθειών. Ένας ταχυδακτυλουργικά κατασκευασμένος παρα-δήμος στο όνομα της ανάπτυξης (Ν. 4674/2020).

Γ. ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ: Ο βασικός αποκεντρωμένος θεσμός που βρίσκεται δίπλα στον δημότη, ετελεύτησε τον βίον, αφού δεν διαθέτει πλέον ούτε μισή αποφασιστική αρμοδιότητα. Αν σήμερα παραιτούνταν όλα τα Κοινοτικά Συμβούλια της χώρας, τίποτε δεν θα άλλαζε και κανείς δεν θα το έπαιρνε χαμπάρι, διότι οι αιρετοί σύμβουλοι έχουν μηδενικό διοικητικό αποτύπωμα. (Ν. 4804/2021)

Δ. (Α)ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ-(Α)ΧΡΗΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ: Η κυβέρνηση -με σύμπασα την αντιπολίτευση απέναντι- ψήφισε το «Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου του Δημοσίου». (Ν. 4795/2021) – Οι Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου (ΜΕΕ) θεσμοθετούνται με τον Ν.4622/2019. Δεν αποτελούν αυτοτελείς υπηρεσίες των ΟΤΑ, λειτουργούν υπό τον συντονισμό, τον έλεγχο και την αξιολόγηση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ), η οποία υπάγεται απευθείας στον πρωθυπουργό.

– Οι ΜΕΕ, ως εξαρτώμενες από την ΕΑΔ, κινδυνεύουν να αποκτήσουν κατασταλτικό χαρακτήρα, ενώ, οι ΟΤΑ θα αδυνατούν να διενεργήσουν ποιοτικούς ελέγχους για βελτίωση των υπηρεσιών τους. Η σύμπλεξη ΕΑΔ-ΜΕΕ αποτελεί αδιαφανή μηχανισμό, με μανδύα ανεξαρτησίας και ανοιχτές τις δυνατότητες να κατευθύνεται από παραθεσμικά ή ιδιωτικά κέντρα παρακάμπτοντας το δημόσιο συμφέρον και τη δημοκρατική διακυβέρνηση.

E. ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΙΣ: Υπάρχει από ετών αίτημα της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (Κ.Ε.Δ.Ε.) και της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝ.Π.Ε.) για κατάργηση του αποτυχημένου θεσμού των διορισμένων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και μεταφορά των αρμοδιοτήτων τους στην αυτοδιοίκηση και στο κράτος. (Βλ. Απόφαση Δ.Σ. ΚΕΔΕ, 276-19/7/2021). Απέναντι σ’ αυτό το ομόφωνο αυτοδιοικητικό αίτημα, ο ΥΠΕΣ Μ. Βορίδης και η κυβέρνηση όχι μόνον δεν απάντησαν θετικά με την κατάργησή τους (ακόμη και ο Νεοδημοκράτης Περιφερειάρχης Α. Τζιτζικώστας τη ζήτησε) αλλά προχώρησαν -με τροπολογία στον Ν. 3852/2010- στην περαιτέρω ενίσχυσή τους επαναφέροντας τη θέση του κομματικού «ειδικού γραμματέα» ως επικεφαλής τους. Κι αυτό, παλινωδώντας σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, όταν ο Τ. Θεοδωρικάκος, διαβεβαίωνε τη Γενική Συνέλευση της ΕΝΠΕ ότι: «Ο θεσμός των Συντονιστών των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, περισσότερα προβλήματα δημιουργεί παρά λύνει. Είμαι αποφασισμένος στον νόμο, που, με εντολή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, θα ετοιμάσουμε, να μεταφερθούν στην περιφερειακή αλλά και στην πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση αρμοδιότητες που σήμερα παραμένουν στο κράτος» (Νοέμβριος 2019). Πλήρης εφαρμογή της κοινοβουλευτικής αρχής «Είπα ξείπα, την παρόλα μου τη χέζω»!

– Δεν θίγω εδώ το νομοσχέδιο για την «Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση», γιατί ακόμη συζητιέται στη Βουλή. Μια μόνο παρατήρηση: Ο υπουργός Μ. Βορίδης παραφουσκώνοντας τις υπαρκτές δυσκολίες του εγχειρήματος και συστήνοντας πλήθος συντονιστικών κέντρων, συμβουλίων και θεσμικών οργάνων με επικεφαλής τον ίδιο, δήλωσε σε συνεδρίαση της σχετικής Επιτροπής (10.01.23) ότι «η Γαλλία για να ετοιμάσει κάτι ανάλογο, χρειάστηκε 10 χρόνια». Και ο νοών νοείτω…

Βρίσκει, όμως, και τα κάνει ο υπουργός και σ’ αυτές τις συνεδριάσεις παίρνει συχνά τα σώβρακα της αντιπολίτευσης, διότι, ως καπάτσος ρήτορας, αντιμετωπίζει αντιπάλους που δεν μελετούν αλλά αρκούνται σε πολιτικές τοποθετήσεις.

– Δεν θίγω, επίσης, τα θέματα «Μητροπολιτική Διακυβέρνηση», «Απόδοση του ΕΝΦΙΑ στην Αυτοδιοίκηση» και «Αναθεώρηση Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων». Σκουριάζουν στον πάτο ενός λασπώδους τέλματος, στο οποίο ουδείς ρίχνει έστω κι ένα βότσαλο.

Η ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΗ: ΑΓΑΠΑ Ο ΘΕΟΣ ΤΟΝ ΚΛΕΦΤΗ, ΑΓΑΠΑΕΙ ΚΑΙ ΤΟΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΗ

1. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ-ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ Το ξήλωμα του αντισυνταγματικού νομοθετικού πλαισίου άρχισε από το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο με την απόφαση 2377/2022 ακυρώνει διατάξεις του Θεοδωρικάκειου νόμου, διότι αλλοίωσαν αναιτίως τη λαϊκή βούληση και παραβίασαν το συνταγματικό εκλογικό δικαίωμα των πολιτών.·

2. «ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΙ» ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (ΑΟΤΑ) Ορισμένοι πονηροί δήμαρχοι βρήκαν την κότα που κάνει χρυσά αβγά και προχώρησαν στην έμμεση πρόσληψη προσωπικού μέσω προγραμματικών συμβάσεων των ΑΟΤΑ με ιδιώτες, αντί της αξιοποίησης δημοτικών υπηρεσιών.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο, με την απόφαση 179/2022 ακυρώνει, ως αντισυνταγματική (άρθρο 103), την παραχώρηση υπηρεσιών δήμων σε ιδιωτικά συμφέροντα μέσω της εκχώρησης υπηρεσιών, αρμοδιοτήτων και έμμεσων προσλήψεων.

3. (ΚΑΘΕ ΑΛΛΟ ΠΑΡΑ) ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ Με σωρεία «προσωρινών» ρυθμίσεων επιχειρήθηκε να λυθεί το σοβαρότατο θέμα «Δημόσιος χώρος». Οδυνηρή κατάληξη, μεταξύ άλλων, το φιάσκο του «Μεγάλου Περίπατου» στην Αθήνα ή η Κανονιστική Πράξη για τους κοινόχρηστους χώρους του Δήμου Θεσσαλονίκης, που καταγγέλθηκε από σωματεία κατοίκων ως «τραπεζοκαθισματοποίηση». Το ΣτΕ προχώρησε στην ακύρωση κάποιων τέτοιων «ρυθμίσεων» (απόφαση 1992/2020).

3α. Τραπεζοκαθίσματα: Με τροπολογία σε άσχετο νομοσχέδιο παρατάθηκε -για πολλοστή φορά- ως τις 15/1/2023 η δυνατότητα των καταστημάτων εστίασης να διατηρούν τραπεζοκαθίσματα σε κοινόχρηστους χώρους, διπλάσια των προβλεπόμενων στην άδεια. Και σ’ αυτή την περίπτωση του παρατεταμένου βιασμού του κοινόχρηστου χώρου δεν βλέπω διορθωτικές κινήσεις. Ακούς ΣτΕ; Τέλος, ως κατακλείδα αυτών των θεσμικών πραξικοπημάτων, αξίζει να αναφερθεί ότι, σχεδόν στο σύνολό τους, διαπράχθηκαν με την πλήρη συναίνεση, αν όχι και την προτροπή, της διοίκησης της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, του ανώτατου οργάνου που προασπίζεται και διεκδικεί τα συμφέροντα της αυτοδιοίκησης και των πολιτών!

Ο καλός -αν και υπερτιμημένος- δήμαρχος Τρικκαίων, γενόμενος πρόεδρος της ΚΕΔΕ, μεταβλήθηκε ταχέως σε πειθήνιο κυβερνητικό υποτακτικό. Ακόμη και μετά την απόφαση του ΣτΕ, που έκρινε ως αντισυνταγματικές τις επεμβάσεις Θεοδωρικάκου, δήλωσε το εξής κουφό: «Ήταν προφανές ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος να διοικηθούν οι Δήμοι» (kede.gr, 5/12/22). Δηλαδή, ο μόνος τρόπος ήταν ο αντισυνταγματικός(!).

Όλες οι παραπάνω θεσμικές γουρουνιές αλλά και τα ανάξια πρόσωπα, έβλαψαν εξίσου την αυτοδιοίκηση και τη δημοκρατία. Η ανάκαμψη της αυτοδιοίκησης «θέλει αρετήν και τόλμην». Και σχέδιο. Και υπερβάλλοντα μόχθο! Να δούμε τι θα μας πουν προεκλογικώς τα κόμματα και οι υποψήφιοι δήμαρχοι. Ταύτα και μένω και αυτοδιοικητικά γράμματα γνωρίζω._

*Ο Νίκος Φωτίου, είναι φιλόλογος, πρώην αντιδήμαρχος Δήμου Θεσσαλονίκης