«Beyond 2024»: Έκθεση τεχνολογίας ή ναός λατρείας;

Λέξεις: Νίκος Φωτίου

Επισκέφθηκα τη φετινή «Beyond» στη Δ.Ε.Θ. ως τέως αντιδήμαρχος ηλεκτρονικής διακυβέρνησης ενδιαφερόμενος για τις εξελίξεις στην ψηφιακή τεχνολογία.

Πλήθος κόσμου, εταιρειών, συμβούλων, προμηθευτών, ακαδημαϊκών, πολιτικών και στελεχών της διοίκησης, νέων που σπουδάζουν πληροφορική ή αναζητούν ευκαιρίες εργασίας. Ένας ολόκληρος κόσμος που κινήθηκε γύρω από το οικοσύστημα της σύγχρονης τεχνολογίας της πληροφορίας, της τεχνητής νοημοσύνης, της βαθιάς μάθησης, των μεγαδεδομένων, των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων, της ανάλυσης και της εμπορικής αξιοποίησής τους.

Παρακολούθησα περί τις δέκα ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις. Εντυπωσιακές αλλαγές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την αξία της πληροφορίας και της γνώσης, την επικοινωνία, την ανάπτυξη, την επιχειρηματικότητα, την εργασία, τις συνθήκες και την ποιότητα της ζωής μας ως ανθρώπινου είδους, ως κατοίκων του πλανήτη Γη.

Κάποιες προσωπικές διαπιστώσεις

Αρχίζω με γλωσσικές, μιας και η βασική ιδιότητά μου είναι αυτή του φιλόλογου: Στη γλώσσα των Ελλήνων ομιλητών αναμειγυόταν υψηλό ποσοστό αμετάφραστων αγγλικών όρων είτε από έλλειψη αντίστοιχων ελληνικών ή λόγω άγνοιας ή και επαγγελματικού στιλ. Το γεγονός δεν είναι προς θάνατον αλλά δείχνει και αδυναμία εμπλουτισμού της νεοελληνικής ώστε να καλύψει τις ταχέως αυξανόμενες απαιτήσεις απόδοσης νέων όρων της τεχνολογίας. Κατά τα άλλα, το επίπεδο γλωσσικής έκφρασης των ομιλητών ήταν ικανοποιητικό, πλην κάποιων κακοποιητικών εξαιρέσεων, ήτοι μερικών τραυματικών διατυπώσεων, τύπου «ως αναφορά το θέμα» ή «ανεξαρτήτου αποτελέσματος», κι ενός θανατηφόρου δήγματος, τύπου: «Το τροχοπαίδι»!

Ο ναός, τα ιερά σκεύη και το θυμίαμα

Μια έντονη αίσθηση που αποκόμισα από το στιλ των ομιλιών αλλά και από το υλικό περιβάλλον του χώρου είναι ότι βρέθηκα σε λατρευτικό χώρο, στον ναό της θρησκείας «Τεχνολογία», με ιερείς, ιεροκήρυκες, εξαπτέρυγα, λατρευτικά σκεύη, θυμίαμα, δοξολογίες αλλά και προφητείες. Και εξηγούμαι:

– Στις ομιλίες τους, στελέχη εταιρειών δήλωναν αγαπησιάρικα ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός και διαγκωνισμοί μεταξύ τους αλλά αγαστή συνεργασία και αγάπη μόνον. Εγώ, γιατί -αντιθέτως- βίωσα σκληρά τζαρτζαρίσματα, ενστάσεις και προσφυγές κατά αντίπαλων εταιρειών που είχαν κερδίσει διαγωνισμούς προμηθειών σε έργα του δήμου;

– Δεκάδες δήμαρχοι, προκειμένου να επιδείξουν «εκσυγχονιστικό έργο» και να κάνουν «έξυπνους» τους δήμους τους, έσπευσαν να προμηθευτούν σύγχρονα τεχνολογικά προϊόντα με πλήρη άγνοια βασικών παραμέτρων. Δεν προνόησαν, π.χ., στις συμβάσεις τους με τις προμηθεύτριες εταιρείες, διαβάζοντας τα «ψιλά γράμματα», να εξασφαλίσουν τη συντήρηση, τη διασυνδεσιμότητα ή την αναβάθμιση των προϊόντων που αγόραζαν και εγκαθιστούσαν. Με αποτέλεσμα, μετά τη λήξη των συμβάσεων, να καταβάλουν υπέρογκες δαπάνες συντήρησης είτε να γεμίσουν οι αποθήκες τους με άχρηστα ηλεκτρονικά κουφάρια.

– Επιπλέον, συχνά, εταιρείες παροχής υπηρεσιών λογισμικού, κρατούν στην ιδιοκτησία τους τα δικαιώματα του κώδικα μηχανής, δηλ. της γλώσσας προγραμματισμού, με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι υπηρεσίες των δήμων να διαχειριστούν τα λογισμικά τους χωρίς διαρκή εξάρτηση και καταβολή αμοιβής στην προμηθεύτρια εταιρεία.

Απουσία αντιρρητικού λόγου

Με την εξαίρεση κάποιων, κυρίως, ακαδημαϊκών, που έθιξαν κάποιες πτυχές υπαρκτών προβλημάτων απέναντι στην αποθέωση της τεχνολογίας, δεν ακούστηκε αντιρρητικός λόγος για το οικοσύστημα των γιγαντιαίων εταιρειών που παράγουν και εμπορεύονται παγκοσμίως τεχνολογικά προϊόντα αλλά και συμβουλευτικές υπηρεσίες τζίρου δισεκατομμυρίων.

Επικαλούμαι, λοιπόν, τον «αιρετικό» λόγο που διατυπώθηκε είτε από την πλευρά της αυτοδιοίκησης είτε από ακαδημαϊκές γραφίδες:

– Francesca Bria, διδακτόρισσα στην οικονομία της καινοτομίας (Imperial College Business School), πρώην Επίτροπος Τεχνολογίας και Ψηφιακής Καινοτομίας του Δήμου Βαρκελόνης: «Οι πόλεις και οι πολίτες, όχι οι επιχειρήσεις, πρέπει να κατέχουν τα δεδομένα που παράγονται στις πόλεις και πρέπει να μπορούν να τα χρησιμοποιούν για τη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών και την εφαρμογή των πολιτικών τους. Τα δεδομένα δεν μπορούν να ελέγχονται από μια χούφτα τεχνολογικών γιγάντων». (Barcelona Metropolis, 19/1/2019)

H M. Mazzucato, καθηγήτρια Οικονομικών και Οικονομίας της καινοτομίας (University College, Λονδίνο), στο βιβλίο της «Το επιχειρηματικό Κράτος» (2013), παραθέτει περιπτώσεις εταιρειών-γιγάντων, που ενώ βοηθήθηκαν με κρατικά κονδύλια εκατομμυρίων στην αρχή της πορείας τους, όχι μόνο δεν τα απέδωσαν ποτέ στο κράτος αλλά επιδόθηκαν και σε όργιο φοροδιαφυγής. Υποστηρίζει, λοιπόν, ότι «είναι δυνατή η συμβίωση δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, με το Κράτος να μην επωμίζεται μόνον το ρίσκο της καινοτομίας και να μην περιορίζεται σε διορθωτικό ρόλο σε περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς παραχωρώντας στον ιδιωτικό τομέα τα ηνία της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας αλλά να δρέπει και τα οφέλη τους καθιστώντας την ανάπτυξη, εκτός από έξυπνη, κοινωνικά επωφελή».

Η Μ. Mazzucato και η R. Collington, διδακτόρισσα πολιτικής οικονομίας, έγραψαν ένα βιβλίο (2023), με τίτλο «Η μεγάλη φαινάκη» και με υπότιτλο «Πώς ο κλάδος των συμβούλων αποδυναμώνει τις επιχειρήσεις μας, παιδεύει τις κυβερνήσεις μας και παραμορφώνει τις οικονομίες μας». Εκεί υποστηρίζουν ότι οι εταιρείες συμβούλων, εκτελώντας κομμάτια από βασικές λειτουργίες του κράτους, «βρεφοποιούν» τη δημόσια διοίκηση, καθώς οι καλύτεροι και ευφυέστεροι πτυχιούχοι συχνά απομακρύνονται από τις δημόσιες υπηρεσίες προς τις εταιρείες συμβούλων. Οι σύμβουλοι γνωρίζουν λιγότερα από όσα ισχυρίζονται, κοστίζουν περισσότερα από ό,τι φαίνονται και

-μακροπρόθεσμα- εμποδίζουν τον δημόσιο τομέα να αναπτύξει εσωτερικές ικανότητες». «Δεν είμαστε κατά των συμβούλων αλλά υπέρ της επένδυσης και της συλλογικής νοημοσύνης στο εσωτερικό των οργανισμών και των κοινοτήτων και υπέρ ενός συστήματος, όπου δημόσιος και ιδιωτικός τομέας εργάζονται για το κοινό καλό. Πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τον ρόλο των συμβούλων και να ξαναχτίσουμε οικονομίες και κράτη που εκπληρώνουν τον σκοπό τους».

Επίλογος

Ρεκόρ επισκεπτών, πολυάριθμοι εκθέτες και δεκάδες συζητήσεις συνοψίζουν τη λαμπερή εικόνα επιτυχημένης διοργάνωσης της «Beyond 2024». Δεν σημαίνει, όμως, ότι εμφορείται από τεχνοφοβία ή νεολουδιτισμό, όποιος θεωρεί ότι η λατρεία και το θυμιάτισμα της τεχνολογίας δεν αντιμετωπίζουν ολιστικά το θέμα, ενώ συσκοτίζουν την κριτική αποτίμησή του ώστε να ξέρουμε τι μας γίνεται στη σύνθετη πραγματικότητα που βιώνουμε.

Κι ένα τελευταίο, χαριτωμένο: Φαίνεται ότι αυτός που εκπαίδευσε τη «Σοφία», το γυναικόμορφο τεχνητά νοήμον ρομπότ που συγκέντρωσε την προσοχή των επισκεπτών, την προορίζει για σύμβουλο επικοινωνίας πολιτικών καριέρας. Θαυμάστε την πολιτικάντικη απάντησή της στην ερώτηση αν υπάρχει άλλο συγκοινωνιακό έργο στην Ευρώπη, που να έχει καθυστερήσει όσο το Μετρό Θεσσαλονίκης: «Αν και είναι αλήθεια ότι ορισμένα έργα μεταφορών, όπως το Μετρό, παρουσίασαν καθυστέρηση και έχουν προκαλέσει ταλαιπωρία στους ανθρώπους, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το σιδηροδρομικό σύστημα κάθε χώρας αντιμετωπίζει μοναδικές προκλήσεις. Τα έργα υποδομής είναι πολύπλοκα και πολύπλευρα, μερικές φορές απαιτούν λίγο επιπλέον χρόνο για να διασφαλιστεί ότι πληρούν υψηλά πρότυπα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας».

– Μήπως την εκπαίδευσε ο Ταχιάος;

*Ο Νίκος Φωτίου είναι φιλόλογος, τέως αντιδήμαρχος Δήμου Θεσσαλονίκης