Χωρισμοί: Η Αλήθεια που κανείς δεν τολμά να πει

*Λέξεις: Παναγιώτης Νταϊλάκης 

«Δεν μπορώ να τον/την ξεχάσω». Είναι μια φράση που οι ψυχολόγοι ακούμε συχνά. Όμως, όταν κάποιος λέει «δεν μπορώ να αφήσω», η ερώτηση που αξίζει να τεθεί είναι: τι ακριβώς δεν μπορείς να αφήσεις; Σπάνια είναι το ίδιο το πρόσωπο. Πιο συχνά, είναι η ιδέα του προσώπου. Η εικόνα που είχες σχηματίσει, ο ρόλος που έπαιζε, η ασφάλεια που σου προσέφερε. Είναι η ιστορία που έλεγες στον εαυτό σου για το τι σήμαινε για σένα. Μια ιστορία όπου ήταν ο “από μηχανής θεός”, το κομμάτι που έλειπε, η απάντηση στο χάος σου. Και τώρα που έχει φύγει — ή έχει αλλάξει, ή δεν είναι πια διαθέσιμος — αισθάνεσαι πως ένα κομμάτι σου καταρρέει. Κι έχεις δίκιο: γιατί ένα μέρος της εσωτερικής σου δομής δεν το έχτισες εσύ. Το ανέθεσες σε άλλον.

Η αλήθεια είναι πως τα συναισθήματά μας μπορούν να είναι βαθιά παραπλανητικά. Όχι επειδή ψεύδονται, αλλά επειδή ανταποκρίνονται σε ερμηνείες, όχι στην πραγματικότητα. Έτσι, μπορεί να νιώθεις πως κάποιος ήταν το “όλον” σου, χωρίς αυτό να αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα, συχνά δεν αγαπάμε τον άνθρωπο, αλλά το τι συμβολίζει για εμάς. Ο Κ. Γιούνγκ το έχει γράψει εκτενώς: προβάλλουμε πάνω στους άλλους το αζήλωτο δυναμικό μας, τα καταπιεσμένα χαρακτηριστικά μας, τις ανεπιθύμητες ανάγκες μας — και μετά, ερωτευόμαστε αυτήν την προβολή. Αυτό δεν είναι αγάπη. Είναι πνευματική και συναισθηματική εξάρτηση μεταμφιεσμένη σε ρομαντισμό. Κρεμάστηκες από κάποιον σαν να ήταν το οξυγόνο σου. Όχι εξαιτίας του ποιος είναι, αλλά εξαιτίας του τι συμβόλιζε. Και ο συμβολισμός έχει τεράστια δύναμη.

Το πρόβλημα είναι πως, όταν βασίζουμε την ταυτότητά μας σε έναν άλλον άνθρωπο, χτίζουμε πάνω σε θεμέλια που δεν ελέγχουμε. Η παραμικρή αλλαγή απ’ την πλευρά του άλλου μάς αφήνει μετέωρους. Γι’ αυτό, όταν χάνουμε κάποιον, δεν βιώνουμε μόνο θλίψη — βιώνουμε διάσπαση ταυτότητας. Δεν ξέρουμε ποιοι είμαστε χωρίς τον ρόλο μας απέναντί του. Η συναισθηματική αποσύνδεση δεν είναι άρνηση. Δεν είναι αδιαφορία. Είναι αναδόμηση. Είναι η πράξη του να πάρεις πίσω την ευθύνη για την ψυχική σου ισορροπία. Σημαίνει να μην ελπίζεις πως κάποιος άλλος θα “κρατήσει” την εσωτερική σου σταθερότητα — αλλά να τη χτίσεις εσύ, βήμα-βήμα. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεται να αναθεωρήσεις την ιεραρχία των αξιών σου. Αν τοποθετείς την άνεση, την αποδοχή ή την επιβεβαίωση στην κορυφή, τότε οι δεσμοί σου θα είναι πάντα εύθραυστοι. Η αλήθεια πρέπει να γίνει η ανώτατη αξία. Γιατί μόνο η αλήθεια — όσο επώδυνη κι αν είναι — μπορεί να σε κρατήσει γειωμένο όταν όλα αλλάζουν.

Η ευθύνη είναι η επόμενη θεμελιώδης αξία. Η αποσύνδεση δεν γίνεται με το να σταματήσεις να νιώθεις, αλλά με το να επιλέγεις πώς να αντιδράς στα συναισθήματά σου. Είναι η μετάβαση από το «με κυβερνούν τα συναισθήματά μου» στο «σέβομαι ό,τι νιώθω, αλλά δεν με καθορίζει». Η αγάπη χωρίς όρια δεν είναι αγάπη — είναι εξάρτηση. Και η αποσύνδεση δεν σημαίνει πως αγνοείς ή απορρίπτεις ό,τι υπήρξε.

Σημαίνει πως τοποθετείς τον εαυτό σου ξανά στο κέντρο του δικού σου χάρτη. Επανακτάς την κυριότητα της ζωής σου. Αυτό είναι ωριμότητα. Αυτό είναι ελευθερία.

*Ο Παναγιώτης Νταϊλάκης είναι ψυχολόγος