Χριστούγεννα στο βυθό

Λέξεις: Κώστας Μανωλίδης

Ο μπλε ηλεκτρικός ουρανός στους δρόμους του Βόλου (αλλά και άλλων πόλεων) δεν είναι απλώς μια αμφιλεγόμενη αισθητική επιλογή. Δεν ακτινοβολεί απλώς κάτι ανεξήγητα ψυχοπλακωτικό. Είναι, για τους λάθος λόγους, ο χριστουγεννιάτικος στολισμός που αρμόζει στην εποχή μας.

Γιατί καταφέρνει και παγιδεύει στο ιώδες πέπλο του κάτι από την καθημερινή φρίκη της σύγχρονης ζωής. Σκεπάζει τους δρόμους με το κρύο φως της οθόνης, με την γαλακτώδη ψυχρότητα ενός ασηπτικού εργαστηρίου, με την δυσοίωνη ανταύγεια που εκπέμπουν τις νύχτες περιπολικά και ασθενοφόρα. Ναι, μέσα στο γιορτινό του λαμποκόπημα είναι καμουφλαρισμένη μια ομίχλη συναισθηματικής καταστολής.

Αν το ζητούμενο για τους εμπνευστές του ήταν η μυστηριακή παρουσία του γαλάζιου ουρανού μέσα στη χειμωνιάτικη νύχτα, αυτό συμβαίνει με έναν πολύ προβληματικό τρόπο. Τέτοιες σκηνοθεσίες απαιτούν καλλιτεχνική επιδεξιότητα και ενσυναίσθηση για να οδηγήσουν σε μια παρηγορητική ανάταση και σε έναν εξευμενισμό του διάχυτου ζόφου. Στην περίπτωση του αιωρούμενου μπλε χαλιού του Βόλου, η διαμόρφωσή του έχει κάτι το κακόβουλο που παραπέμπει στη μέθοδο νευρικής κατάρρευσης φυλακισμένων με αδιάκοπο τεχνητό φωτισμό.

Άθελά της, αυτή η αλόγιστη διακοσμητική εξτραβαγκάντζα ωθεί τον γιορτινό ενθουσιασμό να κυλήσει προς το φάσμα της αγχώδους κατάθλιψης.

Και σ’ αυτό συμβάλλει επίσης ο κραυγαλέος τρόπος με τον οποίο τέτοια εορταστικά σκηνικά αξιώνουν μια υποχρεωτική ευφορία. Οι άνωθεν προσπάθειες για να αξιοποιηθούν τα Χριστούγεννα σαν ένα ανάχωμα στη συσσωρευμένη οργή, απελπισία και αβεβαιότητα δεν κρύβονται εύκολα.

Η χειριστική και ψηφοθηρική τους στόχευση προδίδεται από την αδέξια κι ευτελή υπερβολή τους. Με τη δικαιολογία της προσέλκυσης τουρισμού, καιροσκόποι δήμαρχοι σκορπάνε την διακοσμητική πραμάτεια τους λες και ξεστοκάρουν ληγμένα αναβολικά γιορτινής διάθεσης. Στο κέντρο του Βόλου δεν μένει δεντράκι χωρίς να μασκαρευτεί με φωτάκια, πεζόδρομος χωρίς τη λασπωμένη κόκκινη μοκέτα και δρόμος χωρίς την ηλεκτρική μπλε αιθαλομίχλη.

Κι έτσι αντί για μέθεξη και ξεγνοιασιά αναπαράγεται υποδόρια η διαρκής προστακτική της εξουσίας. Η επιθυμία μας να γοητευτούμε, να φενακιστούμε από μια παραμυθένια υπέρβαση του καθημερινού, περνάει γλυκά στην επικράτεια της αναγκαστικότητας, όπως είχε κάποτε βαφτίσει το αστυνομικό ξύλο ο Μάκης Βορίδης. Γιατί η βία των ΜΑΤ και η μεγαλύτερη βία της φτωχοποίησης, έχουν ως παραπλήρωμά τους την ψυχική αιχμαλωσία που υφαίνουν επίμονα τα τσακάλια της επικοινωνίας και του μάρκετινγκ.

Άραγε, τι άλλο από φανταχτεροί ελιγμοί αντιπερισπασμού είναι οι δημόσιες τελετουργίες που αίφνης καθιερώθηκαν ως νέα έθιμα; Η γιορτή φωταγώγησης της πόλης, η παρουσίαση του χριστουγεννιάτικου δέντρου, τα πυροτεχνήματα και τα ιπτάμενα φαναράκια, δεν είναι συλλογικές τελέσεις υπό τη σκέπη ενός κοινού συμβολικού νοήματος. Στόχος τους δεν είναι να διεγείρουν μια λυτρωτική εμπειρία μαγείας, έστω με αισθητική νυχτερινής πίστας. Λειτουργούν σαν εργαλεία μαζικής σαγήνης και χειραγώγησης που μεταφέρουν στο πεδίο της πόλης τις συνταγές της τηλεοπτικής νάρκωσης. Δεν επιζητούν τον συγκινησιακό ξεσηκωμό αλλά τον παραλυτικό κορεσμό της κοινωνίας από junk food θεάματος. Με τον εκάστοτε δήμαρχο σε ρόλο αρχισερβιτόρου άχρηστης παχυντικής τροφής στη πεινασμένη για νόημα κοινωνία.

Τελικά, πίσω από την λάμψη τους οι σύγχρονες γιορταστικές σκηνογραφίες είναι σαν να μας λένε να ξεχάσουμε ότι ξέραμε. Τα Χριστούγεννα δεν θα είναι πια γιορτή της γέννησης και ύμνος του Χειμώνα, δεν θα είναι καθαρτήρια μυσταγωγία, ούτε χαρμόσυνη έξαρση της συντροφικότητας.

Όχι, τα Χριστούγεννα κάτω από τον μπλε ηλεκτρικό ουρανό θα είναι ένα βύθισμα στον πάγο, θα είναι απόδραση σε μια ψηφιακή προσομοίωση, η μαγεία τους θα είναι σαν το κατατατονικό μούδιασμα του Ζάναξ.

Και η φωταγωγημένη πόλη θα λειτουργεί σαν ένα ολόγραμμα, με τους πολίτες της να περιπλανιούνται σαν άβαταρ στο σύμπαν μιας μαζικής αυθυποβολής, στον βυθό ενός ετοιμόρροπου ενυδρείου.

*Ο Κώστας Μανωλίδης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας