24 Ιανουαρίου: Διεθνής Ημέρα Εκπαίδευσης

Λέξεις: Γκολούμποβιτς Σιμόνη – Μαρία

Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ανακήρυξε στις 3 Δεκεμβρίου 2018 την 24η Ιανουαρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Εκπαίδευση, με σκοπό την ανάδειξη της συμβολής της στην ειρήνη και την πρόοδο. Παρόλο που η πρόσβαση στην εκπαίδευση αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα όλων των παιδιών, σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, μέχρι και σήμερα συνεχίζονται οι αγώνες προς την επίτευξή της.

Ήδη από την αρχαιότητα η σημασία που αποδίδονταν στην έννοια της εκπαίδευσης -αλλά και της παιδείας γενικότερα- είχε ιδιαίτερη σημασία. Τη στοιχειώδη σχολική εκπαίδευση αποτελούσαν τα γράμματα, η γυμναστική και η μουσική με την πολιτεία να αναλαμβάνει τον ρόλο του αρμοστή του ωραρίου των σχολείων, του αριθμού και των ηλικιών των μαθητών αλλά και της διαγωγής των δασκάλων. Βέβαια στην αρχαία Ελλάδα η εκπαίδευση ήταν ιδιωτική και μόνο οι εύποροι είχαν την δυνατότητα να συνεχίσουν μετά τη βασική εκπαίδευση των τριών ή τεσσάρων ετών καθώς δεν υπήρχε οργανωμένη ανώτερη εκπαίδευση. Στην Αθήνα και σε άλλες μεγάλες πόλεις η ανώτατη μόρφωση διεξάγονταν από τους σοφιστές, οι οποίοι δίδασκαν γεωμετρία, φυσική, αστρονομία, ιατρική, τέχνες, ρητορική και φιλοσοφία και οι μαθητές τους τους ακολουθούσαν στις διαλέξεις που έδιναν περιοδεύοντας.

Η εκπαίδευση ακόμα και σήμερα αποτελεί μια μορφή παιδείας που σχετίζεται με τη γνώση, την αγωγή και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των νέων, οι οποίες τους παρέχονται συστηματικά στα εκπαιδευτικά ιδρύματα με απώτερο σκοπό την πνευματική, την ψυχική, την ηθική και την κοινωνική τους μόρφωση. Βέβαια, η εκπαίδευση δεν αποτελεί αποκλειστικό έργο του σχολείου, καθώς στη διαδικασία αυτή συμμετέχουν κι άλλοι φορείς, όπως η οικογένεια, το ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κλπ..

Ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι πολυδιάστατος. Αρχικά προσφέρει γνώσεις και συντελεί στην πνευματική πρόοδο και εξέλιξη των νέων. Επιπροσθέτως, προάγει την ελευθερία της έκφρασης και της σκέψης, καλλιεργεί την κριτική ικανότητα αλλά και την αμφισβήτηση. Διαμέσου της εκπαιδευτικής διαδικασίας το πνεύμα οξύνεται και το άτομο αποδεσμεύεται από οπισθοδρομικές αντιλήψεις, δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις. Η εκπαίδευση συνεισφέρει αποτελεσματικά και στον ηθικό τομέα των ανθρώπων, καθώς καλλιεργεί και θεμελιώνει τις ηθικές αξίες και αρχές, όπως την εντιμότητα, την ισότητα και την ειλικρίνεια, αποτελώντας τον αρωγό στην δημιουργία μιας υγιούς προσωπικότητας.

Στο πλαίσιο της κοινωνικής και ομαδικής ζωής η εκπαίδευση αναπτύσσει τις κοινωνικές σχέσεις και συμβάλλει στην ομαλή κοινωνικοποίηση του ατόμου. Έτσι το άτομο γνωρίζει και υπερασπίζεται τις κοινωνικές αξίες και αρετές, όπως το διάλογο, την υπευθυνότητα, την αλληλοκατανόηση και φυσικά το σεβασμό στον συνάνθρωπό του. Τέλος, ας μην παραβλέψουμε τη συσχέτιση της εκπαίδευσης και με την τέχνη, έννοιες που στοχεύουν στην βελτίωση της αισθητικής αντίληψης των νέων, την καλλιέργεια της ευαισθησίας τους και την γνωριμία τους με τα πολιτιστικά στοιχεία του παρελθόντος αλλά και του παρόντος, γεγονός αναγκαίο στη σύγχρονη πραγματικότητα όπου δεν προωθείται η γόνιμη επαφή με όλες τις μορφές τέχνης και η ανακάλυψη των καλλιτεχνικών κλίσεων των νέων.

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από ατομικισμό και προωθείται η τυπική και αυτόματη μάθηση, η στείρα αποστήθιση και ο διδακτισμός, η σημερινή ημέρα λοιπόν ας δημιουργήσει έναν προβληματισμό και ας θέσει τα θεμέλια έτσι ώστε η εκπαίδευση να αποτελέσει το εκκολαπτήριο και τον πυρήνα των δημοκρατικών και ανθρωπιστικών αρχών που θα καθιστούν το άτομο ένα ελεύθερο και συνάμα ενεργό μέλος σε όλους τους τομείς της κοινωνίας.

*Η Γκολούμποβιτς Σιμόνη – Μαρία είναι Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών