Διεθνής Ημέρα Τρανς Μνήμης: Από τη βία στην ορατότητα και την αποδοχή

Λέξεις: Γιώργος Σταμάτης 

Η θεσμική κατοχύρωση του σεβασμού της ζωής και της αξίας του ανθρώπου συνιστά θεμελιώδες και αδιαπραγμάτευτο ανθρώπινο δικαίωμα στο σύγχρονο Δυτικό κόσμο. Παρά όμως την ουσιαστική, ποιοτική πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στο δικαιωματικό πεδίο, δυστυχώς υπάρχει ακόμη έντονο διεθνώς το φαινόμενο ρατσιστικών εγκλημάτων, κάποιες φορές και δολοφονιών τρανς συνανθρώπων μας, , αποκλειστικά και μόνο εξαιτίας της φυλοδιαφορετικότητας τους.

Η 20η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί πλέον ως διεθνής ημέρα τρανς μνήμης, με στόχο να μας υπενθυμίζει ότι ακόμη πολλά τρανς πρόσωπα στον κόσμο καθίστανται θύματα τρανσφοβικού μίσους, εγκλημάτων και βίας, να αφυπνίσει την κοινωνία και να την ευαισθητοποιήσει για τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ευάλωτη αυτή πληθυσμιακή ομάδα.

Η πρώτη Πορεία τρανς Μνήμης έγινε στις 20 Νοεμβρίου του 1999 στη Βοστόνη των ΗΠΑ, μετά την στυγερή δολοφονία της 34χρονης Rita Hester, η οποία δέχτηκε 20 μαχαιριές από άγνωστο άνδρα, ενώ βρισκόταν στο σπίτι της.

Το 2010 η διεθνής ημέρα τρανς

Μνήμης τιμήθηκε με πορείες με αναμμένα κεριά σε πάνω από 185 πόλεις σε περισσότερες από 20 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, με σκοπό να επιστήσει την προσοχή της κοινωνίας στα εγκλήματα μίσους και τις απειλές που υφίστανται τα διεμφυλικά πρόσωπα.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Δολοφονιών Τρανς* Προσώπων, το 2021 καταγράφηκαν 327 δολοφονίες τρανς ατόμων παγκοσμίως, ενώ ο αριθμός φαίνεται να είναι μεγαλύτερος, αν λάβουμε υπόψη ότι σε αρκετές χώρες τα τρανς πρόσωπα δεν αναγνωρίζονται με την πραγματική τους ταυτότητα και σε άλλες χώρες δε γίνονται καθόλου καταγραφές.

Ωστόσο η κατάσταση έχει βελτιωθεί σε σχέση με το παρελθόν, αφού έχει ενισχυθεί η ορατότητα των τρανς προσώπων και η αποδοχή τους από ένα τμήμα της κοινωνίας.

Στην Ελλάδα, χωρίς να λείπουν δυστυχώς και τα περιστατικά ακραίας βίας, ωστόσο οι κακοποιητικές συμπεριφορές κατά των τρανς προσώπων είναι κυρίως λεκτικές, όπως το missgendering των υπαλλήλων που εξυπηρετούν τα trans πρόσωπα στις συναλλαγές τους, όταν δεν έχουν προλάβει να ολοκληρώσουν τη διαδικασία της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου. Σύμφωνα με την έκθεση του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής βίας, τα περιστατικά ρατσιστικής βίας λόγω ταυτότητας φύλου ανέρχονται περίπου στο 20% των συνολικά καταγραφέντων περιστατικών.

Στη χώρα μας, η ανάδειξη της ανάγκης για διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των τρανς προσώπων σε βασικές πτυχές της καθημερινότητας, επετεύχθη με τον αδιάλειπτο αγώνα και το πολυδιάστατο έργο της αείμνηστης Μαρίνας Γαλανού, με πρωτοβουλία της οποίας ιδρύθηκε το 2010 το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών. Η Μαρίνα προσέδωσε μια προοδευτική διάσταση στην ελληνική κοινωνία σχετικά με την έννοια της ταυτότητας φύλου και αγωνίστηκε κατά των στερεοτύπων και προκαταλήψεων κατά των διεμφυλικών προσώπων. Κατάφερε να αλλάξει τις συντηρητικές μας αντιλήψεις, γιατί έδινε τον αγώνα της μέσα από τη συλλογική δράση και τους δημοκρατικούς θεσμούς, επιδιώκοντας τη συνεργασία και το διάλογο με την πολιτεία και την κοινωνία.

Στη χώρα μας, γίνονται ποιοτικά βήματα προόδου, αφού εκπονήθηκε πέρυσι για πρώτη φορά η εθνική στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ, η οποία αποτελεί συνέχεια της αντίστοιχης ευρωπαϊκής στρατηγικής.

Στην κατεύθυνση αυτήν, η Κυβέρνηση σχεδιάζει ένα συνεκτικό πλαίσιο συμπεριληπτικών πολιτικών, με στόχο την άρση του αποκλεισμού και των διακρίσεων που υφίστανται τα τρανς πρόσωπα. Ειδικότερα, προς το σκοπό της προώθησης της αρχής της ίσης μεταχείρισης στην απασχόληση και αναγνωρίζοντας την ιδιαίτερη ευαλωτότητα που βιώνουν τα trans πρόσωπα στον τομέα αυτόν, έχουν περιληφθεί πλέον στις ευάλωτες ομάδες των προγραμμάτων της ΔΥΠΑ και τα trans πρόσωπα.

Επιπλέον, θεσπίστηκε η απαγόρευση διενέργειας πρακτικών μεταστροφής σε ευάλωτα πρόσωπα, δηλ. εκείνων των ιατρικών παρεμβάσεων που έχουν στόχο την αλλαγή του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου. Σε αυτό το πλαίσιο, θεσπίστηκε και η απαγόρευση των μη αναγκαίων ιατρικών παρεμβάσεων «κανονικοποίησης» στα ανήλικα ιντερσεξ πρόσωπα.

Είμαστε πλέον έτοιμοι για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις της επόμενης ημέρας με θεσμικές παρεμβάσεις όπως, την αποψυχιατρικοποίηση της διεμφυλικότητας από τις ψυχικές διαταραχές ενσωματώνοντας το νέο κατάλογο ταξινόμησης του ΠΟΥ, την επέκταση της αρχής της ίσης μεταχείρισης για λόγους ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου και σε άλλους τομείς πέραν της απασχόλησης, καθώς και την ισότιμη πρόσβαση των τρανς προσώπων σε ιατρικές εξετάσεις που παραδοσιακά έχουν έμφυλο χαρακτήρα.

Ο δρόμος είναι ακόμη ανηφορικός, ωστόσο έχουν τεθεί οι βάσεις για τη δημιουργία ενός προοδευτικού θεσμικού πλαισίου, που θα εγγυάται πλήρως και θα διασφαλίζει τα δικαιώματα των τρανς προσώπων, που συνιστούν την πιο ευάλωτη ομάδα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Στοχεύουμε σε μια ανοιχτή κοινωνία χωρίς διακρίσεις που θα αποδέχεται και θα ενσωματώνει τη διαφορετικότητα, στη βάση της κοινωνικής ισότητας, της αλληλεγγύης και της συλλογικής ευημερίας.

*Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.