Έχει θέση η διαπολιτισμική αγωγή στο εκπαιδευτικό μας σύστημα;

Κατόπιν σφοδρών αντιδράσεων από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και από μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας, το νομοσχέδιο με την ονομασία «Νέοι Ορίζοντες στα ΑΕΙ» τελικά υπερψηφίστηκε επί της αρχής, επί των άρθρων και στο σύνολό του. 

Το νομοσχέδιο αυτό όπως και σωρεία άλλων νόμων, διατάξεων και ειδικών ρυθμίσεων σε θέματα που αφορούν την παιδεία, έχουν ψηφιστεί τα τελευταία χρόνια με στόχο την αναβάθμισή της, αλλά και την αντιμετώπιση προβλημάτων που προκύπτουν από τις αλλαγές που συμβαίνουν στις κοινωνίες.

Μέσα σε αυτά τα δεκάδες χιλιάδες φύλλα που αποτελούν όλα τα προαναφερθέντα νομοσχέδια που ψηφίστηκαν, η λέξη διαπολιτισμικότητα και διαπολιτισμική εκπαίδευση έχει δυστυχώς σχεδόν μηδενική αναφορά, ξεχνώντας μάλλον το γεγονός ότι η νέα χιλιετία άρχισε με έντονες και κατά καιρούς βίαιες αλλαγές που επηρέασαν την ανθρωπότητα. 

Η παγκοσμιοποίηση, η άνοδος των νέων οικονομιών και η ζωή σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, θεωρούνται βασικοί λόγοι προς την αναζήτηση νέων μεθόδων εκπαίδευσης καθώς πολλά σχολεία ίσως στερούνται την ικανότητα αντιμετώπισης των κινδύνων και των ίσων ευκαιριών που ακολουθούν αυτές τις επαναστατικές αλλαγές.

Η διάδοση των μέσων μαζικής επικοινωνίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media) στην καθημερινότητά μας, η ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορίας, οι βαθιές γεωπολιτικές αλλαγές και η δημιουργία νέων αγορών, οι οποίες χαρακτηρίζονται ποικιλοτρόπως ως «παγκοσμιοποίηση», «νέα οικονομία» ή «επανάσταση πληροφορικής», μειώνουν άμεσα τις αποστάσεις, δημιουργούν ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών και αυξάνουν την κινητικότητα, καθώς δημιουργούνται νέες και διαφοροποιημένες μεταναστευτικές ροές.

Η μετανάστευση δεν αποτελεί πλέον προϋπόθεση για αλληλεπίδραση μεταξύ των χωρών που χαρακτηρίζονται από διαφορετικές γλώσσες και θρησκείες. Τώρα πια, η ζωή ενός ατόμου επηρεάζεται άμεσα ή έμμεσα από άλλους πολιτισμούς και από σύγχρονα γεγονότα στον υπόλοιπο κόσμο. Ως επακόλουθο της παγκοσμιοποίησης, η ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ εθνικών κρατών και ανθρώπων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο φαίνεται να δίνει μια νέα σημασία στο φαινόμενο της μετανάστευσης.

Όσον αφορά στην εκπαίδευση, πολλοί δάσκαλοι και γονείς, αν και είναι ενήλικες, δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τις δικές τους ανησυχίες-κρίσεις και συχνά δεν είναι σε θέση να κάνουν σωστές επιλογές. Μερικοί εκπαιδευτικοί εξακολουθούν να ακολουθούν τα ιδανικά τους για απόλυτη δασκαλοκεντρική προσέγγιση, κάτι που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την επαφή τους με την νέα πραγματικότητα σε μια πολιτική και δημοκρατική κοινωνία. Η εκπαίδευση έχει επηρεαστεί βαθιά από αυτές τις εξελίξεις, οι εκπαιδευτικές στρατηγικές, τα προγράμματα σπουδών και οι μέθοδοι διδασκαλίας αναθεωρούνται συνεχώς με την εναλλαγή των κυβερνήσεων και των νέων υπουργών παιδείας. Ως αποτέλεσμα, οι λύσεις να είναι συχνά τεχνικές και να στερούνται σαφών στόχων και σταθερών ηθικών αρχών: τα προβλήματα αντί να επιλυθούν, κλιμακώνονται. 

Η κατάσταση στρέφεται προς τα κάτω σε μια παλινδρομική «θεραπεία» στην οποία οι λύσεις είναι συχνά χειρότερες από την ίδια την «ασθένεια». Τι μπορεί να κάνει η εκπαίδευση σε μια τέτοια κατάσταση; Ποιες στρατηγικές είναι χρήσιμες ή κατάλληλες για σωστή και εκσυγχρονισμένη εκπαίδευση; Η διαπολιτισμική εκπαίδευση προσφέρει διεξόδους; Αυτά είναι κάποια από τα πολλά ερωτήματα που δυστυχώς παραμένουν αναπάντητα εδώ και δεκαετίες από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου παιδείας.