Έχουμε εθιστεί τόσο πολύ στη βία;

Λέξεις: Ιωάννα Δανδέλια

Το πρόσφατο γεγονός που μεταδόθηκε ζωντανά σε εκατομμύρια τηλεθεατές προκάλεσε στην αρχή σοκ, αμέσως μετά αίσθημα αυτοδικίας και εντέλει διχασμό ανάμεσα σε όσους θεωρούν φυσιολογική την δυνατότητα σχολιασμού και αστεϊσμού της εξωτερικής εμφάνισης ενός ανθρώπου με χαρακτηριστικά σάτιρας και σε αυτούς που βρήκαν αυτοδίκαιη και θεμιτά αντανακλαστική την εκδήλωση βίας στο πλαίσιο ενός «κοινωνικού οφθαλμού αντί οφθαλμού».

Βραδιά των Όσκαρ. Μάρτιος 2022.

Ένας άνδρας που εκφράζει τον «ιπποτισμό» του με τη βία.

Μια γυναίκα που δεν της δόθηκε καν η δυνατότητα να απαντήσει σε ένα πρωτότυπο bullying χάριν της τηλεθέασης.

Τα δημόσια πρόσωπα δεν είναι απλά άνθρωποι με ελαττώματα που αντιδρούν σε μια «κακιά» στιγμή, είναι άνθρωποι που λόγω της δημόσιας εικόνας και της λαοφιλίας τους αποτελούν πρότυπα για τα νέα παιδιά που τους ακολουθούν.

Ένας ηθοποιός που προτίμησε την βία από τον δημόσιο λόγο.

Ένας θεσμός που βραβεύει μια μορφή Τέχνης και μουδιάζει ανίκανος να αποτρέψει τόσο την δράση όσο και στην αντίδραση.

Η κοινωνία και ο καθρέφτης της. Το 2022.

Ένας θεσμός όπως τα Όσκαρ καλείται να βραβεύσει το ταλέντο και όχι την υποκρισία.

Πόσο πολύ απέχουμε άραγε από το να κατανοήσουμε το λάθος και στις δυο περιπτώσεις;

Στην πρώτη περίπτωση, ένας κωμικός επιλέγει μια σωματική αδυναμία, ένα χαρακτηριστικό εξωτερικής εμφάνισης, συνέπεια μιας ασθένειας για να κατασκευάσει ένα ακόμη αστείο προς τέρψη του κοινού που παρακολουθεί και γελάει αμήχανα χωρίς να δείχνει να συνειδητοποιεί πόσο επιβαρύνει ψυχολογικά το άτομο στο οποίο αναφέρεται η «άτυχη» και άκυρη σάτιρα του παρουσιαστή – ηθοποιού. Ένα ακόμη δείγμα του πόσο εύκολα παρασυρόμαστε σε αντιδράσεις της μάζας χωρίς προηγούμενη κριτική σκέψη. Τα αντανακλαστικά της Ακαδημίας όμως και του κοινού παραμένουν δυσλειτουργικά απέναντι ακόμη και στην βίαιη αντίδραση του άντρα που ανεβαίνει στην σκηνή για να ζητήσει τον λόγο, να προστατέψει (όπως αυτός το ερμηνεύει) την γυναίκα που έχει πλάι του και να τιμωρήσει με μια έντονη βίαιη πράξη τον κωμικό.

Η Ακαδημία των Όσκαρ βραβεύει μια ώρα μετά τον ίδιο άνθρωπο, ενώ το πρόγραμμα συνεχίζεται κανονικά στις τηλεοπτικές οθόνες.

Και στις δύο περιπτώσεις όλο αυτό που ζήσαμε είναι λάθος. Ποιος μπορεί να σκεφτεί πως ο Chris Rock θα κάνει σάτιρα και μάλιστα δημόσια, με ένα κακόγουστο αστείο για μια γυναίκα που χάνει τα μαλλιά της λόγω μιας ασθένειας; Ποιος μπορεί να φανταστεί ότι ο Will Smith αντί να πάρει το μικρόφωνο και να αντιδράσει, να συσπειρώσει την αντίδραση του κοινού, που τους παρακολουθεί, σε όλο αυτό που εκτυλίχθηκε δημόσια και να δώσει ακόμη και λόγο στην γυναίκα αυτή. για να ενθαρρύνει και άλλες γυναίκες να απορρίπτουν αυτές τις συμπεριφορές, αυτός επιλέγει να την θέσει στο περιθώριο και να χειριστεί την κατάσταση ως «άντρας», χτυπώντας τον κωμικό παρουσιαστή επί σκηνής.

Οι άντρες επιλέγουν να αποτελούν πάντα ένα πρότυπο προστασίας, και αρρενωπότητας που θα φοβίζει και θα εξουσιάζει. Οι στερεοτυπικές αντιλήψεις άλλωστε μιας πατριαρχίας που καλά κρατεί το ορίζουν αυτό.

Από την αρχή μέχρι το τέλος το συμβάν αποδεικνύει πόσο λάθος παραμένει η σκέψη μας, πως δεν γνωρίζουμε πως να αντιδράσουμε σε όλη αυτή την αμήχανη σκηνή ή ακόμη και να είμαστε έτοιμοι να δικαιολογήσουμε τη μια ή την άλλη πλευρά. Ίσως, λόγω της εξοικείωσης με αυτό που αποκαλούμε bullying στην στερεοτυπική μας καθημερινότητα ή γιατί ακόμη και αν αποδεχόμαστε τη βία και φωνάζουμε καθημερινά για την κατάργηση της (λεκτική, σωματική, ψυχολογική), δεν είμαστε καν ικανοί να την αναγνωρίσουμε και να την περιθωριοποιήσουμε.

Αυτός είναι ο εθισμός μας στη βία. Και οι συμπεριφορές των δύο ηθοποιών αποτελούν εξίσου συμπεριφορές βίας.

*Η Ιωάννα Δανδέλια είναι διευθύντρια των εκδόσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.