Είμαστε όλα queer πλάσματα
Είμαστε ένα κράμα ιδιοτήτων, κοινώς είμαστε και οι αντιφάσεις μας
Τα drag shows σήμερα αποτελούν μια έκφραση gender-bending art, κοινώς μια ρευστά έμφυλη καλλιτεχνική έκφραση. Οι πρώτες «drag» εμφανίσεις έλαβαν χώρα κατά τη κλασική εποχή κυρίως στην αρχαία Αθήνα και δη στις αρχαίες παραστάσεις τόσο της τραγωδίας, όσο και της κωμωδίας, όπου άνδρες ηθοποιοί υποδύονταν τους γυναικείους ρόλους.
Αν και το αρχαίο θέατρο αποτελούσε μια εξόχως πολιτική πράξη στο πλαίσιο της άμεσης αθηναϊκής δημοκρατίας, το γυναικείο φύλο εξαιρούνταν από την δυνατότητα συμμετοχής σε θεατρικούς θιάσους.
Έτσι, η θεατρική σκηνή αποτελούσε για ακόμη μια φορά καθρέφτη της τότε κοινωνίας, όπου οι γυναίκες ήταν αόρατες, καθώς στην καλύτερη των περιπτώσεων ζούσαν στη σκιά ενός σπουδαίου άνδρα και όφειλαν να ασχολούνται με το οικιακά και την ανατροφή των τέκνων.
Οι γυναίκες του αθηναϊκού γυναικωνίτη δεν έφεραν την ιδιότητα της πολίτη (ex jure civili), με άμεση συνέπεια να βρίσκονται ένα σκαλί πιο πάνω από το καθεστώς των δούλων, οι οποίες όμως ήταν και τυπικά αιχμάλωτες. Οι Αθηναίες μπορεί τυπικά να απολάμβαναν ένα status ελευθερίας, όμως πρακτικά η αξιοποίηση της ελευθερίας τους ήταν ανέφικτη, καθώς η συμμετοχή τους στα κοινά ήταν αδύνατη και όποιο δικαίωμα τις αναγνωρίζονταν, φορέας του ήταν πάντα κάποιος άνδρας της οικογένειας, ο οποίος το ασκούσε για λογαριασμό της ίδιας, ως κύριος της (ex jure familiari)!
Το αντάλλαγμα της «ελευθερίας» τους και πιθανώς του κοινωνικού τους κύρους, με βάσει τα τότε κριτήρια είχε πληρωθεί με την αυτοματοποιημένη διαδικασία υποταγής στον ἄναξ. Κεκλεισμένων των θυρών, «ελεύθερες» στα αυστηρά όρια της «ιδιωτικής» ζωής, τα οποία ήταν εν πολλοίς συνδεδεμένα με τα όρια του οίκου. Σίγουρα, οι προνομιούχες, βάση της πολιτειακής συνθήκης δεν έφεραν το βάρος της αιχμαλωσίας ή του καθημερινού βιοπορισμού, είχαν όμως πληρώσει ακριβά το τίμημα της κοινωνικής και οικονομικής αποκαταστάσεως.
Από το «χρυσό» αιώνα της αθηναϊκής δημοκρατίας ως και τον 17ο αιώνα και τα έργα του Shakespearean, άνδρες ηθοποιοί υποδύονταν γυναικείους ρόλους, καθώς απαγορευόταν η συμμετοχή στις γυναίκες τόσο σε θρησκευτικές τελετές, όσο και σε θεατρικές παραγωγές. Φημολογείται ό,τι ακριβώς εκείνη την ιστορική περίοδο άρχισε να σχηματίζεται η έννοια του drag (σέρνω), διότι οι ηθοποιοί συζητούσαν κατά τη διάρκεια των παραστάσεων πως τα φορέματά τους σερνόντουσαν επί σκηνής.
Τέλη 19ου με αρχές του 20ου αιώνα στις ΗΠΑ το θεατρικό είδος των vaudeville σύστησε στο ευρύ κοινό μεμονωμένους καλλιτέχνες, οι οποίοι τραγουδούν, χορεύουν, κάνουν ακροβατικά και θεατρικά acts (burlesque) και ταχυδακτυλουργίες επί σκηνής ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα. Περίπου στην δεκαετία του 1930 (από το ‘20 έως και το ‘33) πάλι στις ΗΠΑ, το είδος της θεατρικής αυτής perfomance μεταφέρθηκε σε underground clubs και αποτέλεσε κεντρικό μέσο έκφρασης για τους ομοφυλόφιλους άνδρες, οι οποίοι θέλοντας να εκφράσουν τη θηλυκή τους πτυχή σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών απαγορεύσεων (Prohobition Area), στράφηκαν στο καλλιτεχνικό είδος του λαϊκού θεάτρου, ως μια ουσιαστική έκφραση απελευθέρωσης από τα αυστηρά πατριαρχικά όρια.
Μάλιστα, η γνωστή στη δεκαετία του 1930 drag queen Julian Eltinge, η οποία ξεκίνησε από θεατρικό είδος του vaudeville, αμειβόταν εκείνη την εποχή καλύτερα ακόμη και από τον γνωστό Charlie Chaplin! Στα drag shows πέραν από «queens», συμμετέχουν και «kings», ως ίση δυνατότητα αντίστοιχης έκφρασης σε ομοφυλόφιλες ή και ετεροφυλόφιλες γυναίκες, οι οποίες επιθυμούν να εκφράσουν την αρσενική εκδοχή τους, καλλιτεχνικά. Πια, δύναται να συμμετέχουν είτε ετεροφυλόφιλα άτομα είτε ομοφυλόφιλα, trans άτομα, non binary και άλλες έμφυλες ταυτότητες. Σήμερα, τα drag shows είναι πολύχρωμα και έχουν δικαίως ταυτιστεί με μια ρευστά απελευθερωτική έμφυλη συνθήκη.
Τα άτομα που επέλεγαν και επιλέγουν να συμμετέχουν σε drag shows επιθυμούν να εκφράσουν μια πτυχή της εαυτής τις/του εαυτού τους που περιορίζουν στην κοινωνική ζωή. Όμως, ας πάρουμε ένα λεπτό και ας σκεφτούμε, και εμείς αυτό δεν κάνουμε; Με μια διευρυμένη ανάγνωση, το queer δηλώνει με συμπεριληπτικό τρόπο: πως όλοι οι άνθρωποι από τη φύση μας είμαστε ρευστά όντα, έχουμε και θηλυκή και αρσενική διάσταση, η οποία δεν αφορά μονάχα τον σεξουαλικό μας προσανατολισμό ή και προτίμηση, αλλά αποτελεί πτυχή της προσωπικότητάς μας.
Βέβαια ένα άλλο ζήτημα είναι γιατί και πως η πατριαρχική θέσμιση επέλεξε να συνδυάσει παραδείγματος χάριν την έννοια της θηλυκότητας με αυτήν της ευαισθησίας, η οποία λανθασμένα ισοδυναμεί με αδυναμία ή έλλειψη. Ενώ, αντίθετα, απέδωσε στην αρρενωπότητα τη διάσταση της σκληρότητας, η οποία υποδηλώνει σε πατριαρχικό συγκείμενο δύναμη. Οι παραπλανητικές αποδόσεις των εννοιών συνέβαλαν ουσιαστικά στην παγίωση και διαιώνιση τοξικών και παραβιαστικών συμπεριφορών, οι οποίες αποδίδονταν λανθασμένα ως ένδειξη ισχύος! Η θεωρία του queer ουσιαστικά προσπαθεί να αποτινάξει από τους ανθρώπους τα δεσμά των ετικετών, τα οποία είναι -κατά πολλοίς- μονοδιάστατα και μεροληπτικά. Αυτό που στη γλωσσική σύμβαση ονομάζεται θηλυκό ή αρσενικό στην ανθρώπινη συνθήκη, δεν είναι σε θέση να αποδώσει όλες τις εκφάνσεις μας!
Η ταυτότητα μας δομήθηκε με τους ισχύοντες πατριαρχικούς όρους, οι οποίοι είναι ανελαστικοί και εξυπηρετούν συγκεκριμένες λειτουργίες ενός συστήματος. Είμαι σίγουρη πως θα έχετε βρεθεί σε συνθήκη, όπου αισθανθήκατε ως ένα άλλο «μαύρο πρόβατο», πως χειριστήκατε την ανάλογη συνθήκη; Τι τελικά επιλέγουμε; Αποκόβουμε το χαρακτηριστικό ή το κομμάτι που εξέχει για να χωρέσουμε στην εκάστοτε περίσταση; Όμως, σε βάθος χρόνου πόσο καλό κάνει αυτό για την ψυχική μας υγεία και ισορροπία; Είμαστε ένα κράμα ιδιοτήτων, κοινώς είμαστε και οι αντιφάσεις μας: αποτελούμαστε από πολλά, διαφορετικά και ανομοιογενή χαρακτηριστικά, τα οποία χρειάζεται να ισορροπήσουν και όχι να κοπούν. Αν κόψουμε τα φτερά μας όμως, πως θα πετάμε μετά;
*Φωτογραφία: Unsplash
