Εμείς τι κάναμε;

του Γιώργου Τούλα

Πριν δεκαεννιά χρόνια μου τηλεφώνησαν από ένα ραδιόφωνο της Αθήνας ενταγμένο σε έναν όμιλο. Θέλεις να έρθεις κατά δω, να κάνεις μια ώρα εκπομπή την ημέρα και να παίρνεις 400 χιλιάδες δραχμές; Μυθικά χρήματα για την εποχή. Μα πώς βγαίνετε και πληρώνετε τέτοια χρήματα τους ρώτησα; Είμαστε στο Χρηματιστήριο, μου είπαν απλά. Το Χρηματιστήριο λοιπόν. Η αρχή των δεινών του ελληνικού τύπου. Εξακόσια πενήντα εκατομμύρια ευρώ αντλήθηκαν από κει μέσα από εκδοτικές εταιρίες, χρήματα των διψασμένων για εύκολο χρήμα Ελλήνων που επένδυσαν αίφνης στο ΔΟΛ, τις Εκδόσεις Λυμπέρη, τον Πήγασο, την Ιμάκο και τα υπόλοιπα Ελντοράντο του Ελληνικού τύπου.

Σήμερα όσοι δεν αποχώρησαν από κει κακήν κακώς βλέπουν τις μετοχές τους να κοστίζουν κάτι λιγότερο από μια τσίχλα εκάστη. Και τα όμορφα χρήματα τόσων ανθρώπων έγιναν στην αρχή τίτλοι, δεκάδες ανούσια περιοδικά, κανάλια, ραδιόφωνα, εφημερίδες που πουλούσαν δυο χιλιάδες φύλλα, cd και dvd του Γιώργου Νταλάρα και των τούρκικων σαπουνόπερων. Κτίρια με πολυτελή γραφεία και τζιπ εκδοτών που κυκλοφορούσαν σαν πρίγκιπες στη Μύκονο. Και ο κόσμος τους θαύμαζε. Και μαζί το σινάφι μου. Όλοι εμείς που είδαμε ξαφνικά τις ζωές μας να καλυτερεύουν με το εύκολο χρήμα που απλόχερα προσφέρθηκε για μερικές εκατοντάδες λέξεις τη φορά, όλοι εμείς που βλέπαμε δίπλα μας να χτίζονται παλάτια με βρόμικο τρόπο, εκδοτικές μονάδες με επιδοτήσεις παραμεθόριων περιοχών που βρίσκονταν μόλις είκοσι χιλιόμετρα από την πόλη, που βλέπαμε παιχνίδια κάτω από το τραπέζι με χρήματα που προέρχονταν από άνομες συναλλαγές και σιωπούσαμε, που βλέπαμε συναδέλφους να πληρώνονται με το μήνα από πολιτικούς, που μας αρνήθηκαν θέματα, συνεντεύξεις και ρεπορτάζ διότι ήταν αντίθετα με τα συμφέροντα των εκδοτών και των καναλαρχών, που θεωρούσαμε ότι είδηση είναι να εκφωνείς λατρευτικά σχόλια για τη γυναίκα του καναλάρχη σου και το κοινωνικό της έργο ή να αποθεώνεις με εξώφυλλα τους γάμους των παιδιών τους, που καταλαβαίναμε πάντα γιατί γράφεται ένα πρωτοσέλιδο που χτυπάει κάποιον συγκεκριμένο, αλλά δεν εναντιωνόμασταν γιατί απλά ήταν γλυκό το παντεσπάνι.

Η έννοια της αυτοκριτικής σε τούτη τη δουλειά είναι μια έννοια άγνωστη. Δεν λέω όλοι έχουμε ανάγκη από μια δουλειά και μια αξιοπρεπή ζωή, όμως δεν μπορώ να ακούω ότι η δημοσιογραφία είναι λειτούργημα, όταν όλοι μας, μηδενός εξαιρουμένου υπήρξαμε κομμάτια ενός παζλ συνενοχής ενός παιχνιδιού που στο βάθος του αναβόσβηνε την ταμπέλα που έγραφε Συμφέρον. Δεν άκουσα την τελευταία εικοσαετία κανέναν από μας να μιλήσει δυνατά για το πως κατάντησε αυτή η δουλειά που ονειρευτήκαμε σαν παιδιά να κάνουμε. Και μετά ήρθε το τέλος του πάρτι.

Στη Θεσσαλονίκη το άλλοτε κραταιό συγκρότημα Ιωάννη Βελλίδη που κατέρρευσε λόγω μιας σειράς συγκυριών και κυρίως των κακών χειρισμών της κόρης του Κατερίνας, διαδέχτηκαν οι αλλεπάλληλες προσπάθειες επανέκδοσης των φύλλων της εφημερίδας από επιχειρηματίες όπως ο Γιάννης Ραπτόπουλος της Expess Service και ο Γιώργος Σαχπασίδης, ο πρώτος σήμερα έχει συλληφθεί πριν λίγο καιρό για χρέη και ο δεύτερος κατηγορείται για το σκάνδαλο Τσοχατζόπουλου. Το συγκρότημα δεν κατάφερε ποτέ να πατήσει στα πόδια του, ούτε να βρει ένα χαρακτήρα, αφήνοντας την τελευταία δεκαετία απλήρωτους συνεχώς εργαζομένους και μη καταφέρνοντας να συγκρατήσει μια σειρά σπουδαία μυαλά που πέρασαν από κει και δεν έμειναν στο συγκρότημα. Από την άλλη αποφασίστηκε μετά από μια σειρά περιπέτειες να κλείσει το καθημερινό φύλλο της εφημερίδας Αγγελιοφόρος που προσπάθησε να αποτελέσει με τη συνδρομή δυο παραδοσιακών εκδοτών και ενός επιχειρηματία της Θεσσαλονίκης να αποτελέσει τον άλλο ισχυρό πόλο της πόλης. Το άνοιξε και πάλι την προηγούμενη εβδομάδα ελπίζοντας ποιος ξέρει σε τι; Έχοντας εργαστεί για κάποια χρόνια στο συγκεκριμένο συγκρότημα από διάφορες θέσεις που ξεκίνησαν από κείνη του συντάκτη και έφτασαν στη θέση της διεύθυνσης του κυριακάτικου ένθετου Sunday το οποίο σχεδίασα πριν δώδεκα χρόνια, είχα πάντοτε την αίσθηση πως στην πραγματικότητα ήταν ο ίδιος ο σχεδιασμός του και η στόχευση του θολή από την αρχή και η διάθεση των δύο εκδοτών της Αθήνας να μην επιτρέψουν ποτέ στην τοπική τους εφημερίδα να αποκτήσει τόση δύναμη που πιθανά θα λειτουργούσε ως αντίβαρο στις πωλήσεις των αθηναϊκών εφημερίδων τους εδώ. Συνεπικουρούμενο όλο αυτό από τους χειρισμούς των κατά καιρούς διευθυντών που το υπηρέτησαν καταδίκασε το φύλλο αλλά και γενικά το συγκρότημα σε ένα ρόλο δεύτερης εθνικής κατηγορίας, χωρίς άποψη, μεγάλες υπόγραφες, καινοτόμες και αποκαλυπτικές έρευνες και θέματα που θα αναδείκνυαν την πόλη. Δεν είναι τυχαίο ότι σε απομακρύνσεις στελεχών οι πρώτοι που έφυγαν μέσα σε μια νύχτα ήταν οι καλύτεροι ρεπόρτερ της εφημερίδας, ενώ στα περιοδικά η αυτοπροβολή συγκεκριμένων πρόσωπων και των συνδεδεμένων με αυτά κύκλων της πόλης τα απαξίωσε από νωρίς σε μεγάλη μερίδα αναγνωστών της πόλης. Το φινάλε έμοιαζε αναπόφευκτο αφού ποτέ οι κυκλοφορίες δεν κατάφεραν να αγγίξουν πετυχημένα φύλλα της επαρχίας που εξέφραζαν το σφυγμό των πόλεων τους. Σήμερα η κυριακάτικη έκδοση του Αγγελιοφόρου που κάποτε πουλούσε 23 χιλιάδες φύλλα έφτασε σε πολύ χαμηλά νούμερα. 

Παρότι η Κρίση σαρώνει τα πάντα, η δύναμη των γνωστών Ελλήνων εκδοτών παραμένει αμείωτη. Ο τρόπος που χειρίζονται τα πράγματα ακόμα, που απαιτούν και παίρνουν δουλειές ή διαφημίσεις ας πούμε, που αποσύρονται από όλη την υπόλοιπη αγορά αυ΄τη τη στιγμή για να σώσουν τα κανάλια τους είναι πρωτοφανής και ο τρόπος που υποβάλουν τα αιτήματα τους ολιγαρχικός. Η νέα συζήτηση που έχει ξεκινήσει αφορά τα δάνεια τους. Η απαίτηση για κούρεμα μόνο των δικών τους δανείων, την ώρα που άνεργοι ή μισθοσυντήρητοι χάνουν τα σπίτια τους γιατί αδυνατούν να πληρώσουν δόσεις, μοιάζει εξωπραγματική. Σύμφωνα με το Παρόν, ορισμένοι εκδότες έχουν καταθέσει αίτημα προς την κυβέρνηση για το «κούρεμα» των υψηλών δανείων που έχουν συνάψει και επιβαρύνουν τους ισολογισμούς τους.  Η κυβέρνηση φαίνεται να ανταποκρίνεται στη συζήτηση μεταφέροντας το θέμα στις διοικήσεις των τραπεζών, οι οποίες ζητούν ως αντάλλαγμα για ένα ενδεχόμενο «κούρεμα» των δανείων, τη μεγάλη μείωση του προσωπικού των συγκροτημάτων από τη στιγμή που δεν προχωρούν άμεσα σε συγχώνευση. Οι συζητήσεις αυτές προκαλούν την αντίδραση άλλων συγκροτημάτων που αναμένουν υπομονετικά την πτώση των πρώτων, επιχειρώντας να θέσουν εμπόδια. Βεβαίως υπάρχει δύο ζητήματα τα οποία είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν. Η αγανάκτηση που θα υπάρξει στην κοινωνία, η οποία μπορεί να πάρει χαρακτηριστικά εξέγερσης, αν γίνει η χαριστική ρύθμιση στους εκδότες, αλλά και ο επιβεβλημένος διορισμός διοίκησης από τις τράπεζες στα εκδοτικά συγκροτήματα, τα δάνεια των  οποίων θα «κουρευτούν»! Να θυμίσω απλά ότι στο ποσόν των 51.909.874 ευρώ ανέρχονται οι ληξιπρόθεσμες οφειλές στον Ενιαίο Δημοσιογραφικό Οργανισμό Επικουρικής Ασφάλισης και Περίθαλψης (ΕΔΟΕΑΠ) οι οποίες αφορούν τις εισφορές 3% και το αγγελιόσημο. Για το Mega το 2012, λοιπόν, ο τραπεζικός δανεισμός έφτασε τα 123.500.000 ευρώ, για τον Πήγασο τα 164.300.000 ευρώ, για το ΔΟΛ 134.000.000 ευρώ, ο Αντέννα 170.000.000 ευρώ και το Star 58.100.000 ευρώ. Οι ζημιές για το πιο μεγάλο κανάλι της χώρας έφτασαν στο εννιάμηνο του 2013 τα 17,3 εκατομμύρια. Δεν ξέρω πόσες επιχηρήσεις στον κόσμο μπορούν και λειτουργούν ακόμα με τέτοιες ζημιές… Σήμερα επίσης διαβάζω ότι πρόσφατο δάνειο 2,7 εκατομμυρίων ευρώ του Γιώργου Τράγκα από την τράπεζα Marfin θεωρείται χαμένο… 

Ο φετινός ατέλειωτος χειμώνας της Κρίσης, που για τα μήντια έγινε Αρμαγεδώνας. Και άρχισαν άνθρωποι να φεύγουν από τα παράθυρα, συγκροτήματα να ανακοινώνουν με μέιλ απολύσεις και μειώσεις, εκδότες μουράτους να βάζουν λουκέτο σε μια νύχτα και πάλι η κουβέντα να κόβει βόλτες μακριά από την ουσία. Με αποκορύφωμα το πρόσφατο κλείσιμο της ΕΡΤ με τον απίστευτο τρόπο που έγινε. Πώς φτάσαμε ως εδώ; Ποια είναι η δική μας ευθύνη στην κατάντια αυτού του επαγγέλματος; Γιατί κάνεις δεν μιλούσε τόσα χρόνια;

Δεν ξέρω τι θα μείνει ζωντανό φέτος στο χώρο του τύπου και με ποιες συνθήκες. Δεν ξέρω πραγματικά τι θα απογίνουν τόσες χιλιάδες άνθρωποι, επώνυμοι και ανώνυμοι που δηλώναν με άνεση πως ήταν δημοσιογράφοι. Ξέρω μόνο πως μέσα στα συντρίμμια ό,τι επιβιώσει ή ό,τι γεννηθεί πρέπει να χτιστεί από υλικά που δεν θα μας κάνουν να τρέμουμε στην επόμενη σεισμική δόνηση. Τα υλικά που ονειρευτήκαμε κάποτε να είναι χτισμένα τα σπίτια των ονείρων μας. Είμαι σίγουρος πως στην πρώτη ανάκαμψη όλοι αυτοί που σήμερα κλείνουν τα καταστήματα του τύπου θα τα ανοίξουν και πάλι παίρνοντας πίσω τους εξαθλιωμένους δημοσιογράφους με μισθούς πείνας. Ελπίζω να μη γίνει έτσι.

Σε κάθε τέλος υπάρχει μια αρχή. Αυτή τη φορά όμως η αρχή πρέπει να είναι γραμμένη με υλικά στέρεα που δεν θα περιέχουν το εφήμερο στην ύλη τους και δεν θα είμαστε συμμέτοχοι σε ένα νέο έγκλημα…