Ένα παντελόνι, ένα μουσάτο λουκάνικο και τα μιμίδια

του Αναστάσιου Βογιατζή

Αν υπάρχει κάτι που πρέπει να τρέμουμε ότι θα μας καταστρέψει αυτό δεν είναι ούτε ένας Αρμαγεδών, ούτε ένα τσουνάμι, ούτε εξωγήινοι από άλλα σύμπαντα. Αυτό που απειλεί τις σύγχρονες κοινωνίες μας είναι τα πολιτισμικά μοντέλα του παρελθόντος και αυτό γιατί όταν το σύγχρονο συναντά το παλιό έρχεται η σύγκρουση, ο πανικός και ο κακός χαμός.

Φανταστείτε τώρα να προσπαθήσει κάποιος να αλλάξει τα –τελειότερα– γονίδιά σας! Τι άλλο θα ήταν αυτός πέρα από ένας τρελός -για δέσιμο- επιστήμονας; Μα ξαφνικά να χάσω τις ξανθές μου μπούκλες (που δεν έχω) και να αποκτήσω φυσικό μαλλί ράστα; Βέβαια τώρα που το σκέφτομαι αν μου άλλαζαν το γονίδιο του ύψους 1.75 και μου βάζανε του 1.85 δεν θα με πείραζε και τόσο!

Το σημαντικό στην όλη υπόθεση είναι ότι αυτοί οι τρελοί -για δέσιμο- επιστήμονες υπάρχουν και που και που ταράζουν τα γονίδια των μνημών μας, τα μιμίδια (memes, από το gene + memory). Αυτοί/Αυτές δεν φοράνε λευκές ποδιές και δεν εργάζονται σε κάποιο εργαστήριο, ούτε και συνωμοτούν με κρυφές ατζέντες, αλλά είναι επαναστάτες και επαναστάτριες, πρωτοπόρες και πρωτοπόροι.

Όταν το 1919 η Luisa Capetillo φορώντας παντελόνι δημοσίως παραβίασε ένα πολιτισμικό μοντέλο κατέληξε στη φυλακή και κατηγορήθηκε για έγκλημα! Για την ιστορία, ο δικαστής απέρριψε την κατηγορία. Σκεφθείτε τώρα να είχαν βγει στους δρόμους μερικοί μαντράχαλοι και να αντιδρούσαν στην “προσβολή” του παντελονιού και δια νόμου πια να απαγορεύονταν να φοράνε οι γυναίκες παντελόνια! Και αν αυτό το παράδειγμα μας φαίνεται τραγικό, απαράδεκτο, τριτοκοσμικό και ολίγον τι Νεάντερνταλ ας δούμε μερικά σύγχρονα παραδείγματα.

Ποιος ετόλμησε να ξεγυμνώσει ανθρώπινα κορμιά χωρίς αυτά να είναι κρυμμένα πίσω από τη πλαστική κουρτίνα μιας ντουζιέρας; Να πέσει κεραυνός να τον κάψει, τον ασεβή! Κι έτσι το πολιτισμικό μοντέλο της «ντουζιέρας» νίκησε καθώς οι γυμνοί γίγαντες του Kris Verdonck δεν χώρεσαν στις στενές πνευματικές «ντουζιέρες» κάποιων και οι γίγαντες απεχώρησαν από ένα από τα σημεία προβολής τους στην –πρωτεύουσα– Αθήνα! Αυτό το περιστατικό του ασφυκτικού πολιτισμικού μοντέλου είναι ένα από τα πολλά παρόμοια που κατά καιρούς έχουν συμβεί.

Και αν, ναι, είμαστε κουλ και κατακρίνουμε τα προηγούμενα γεγονότα, το «έγκλημα» του παντελονιού και την έξοδο των γιγάντων, ας δούμε ακόμα ένα. Αυτό όμως δεν είναι τεστ σαν τα προηγούμενα, είναι διαγώνισμα! Όποιος το περάσει δικαιωματικά μπορεί να βγει από το παράθυρο και να βροντοφωνάξει… Ναι, είμαι κουλ!

Στα τραγικά ΜΜΕ, ντόπια και αλλοδαπά, λίγες μέρες πριν, αλλά και περίπου έναν χρόνο πριν, χύθηκε αίμα, δάκρυα και ιδρώτας για τη μουσάτη τραγουδίστρια της Γιουροβίζιον – του διαγωνισμού που αγαπάμε και μισούμε- Conchita Wurst, ελληνιστί Κοντσίτα Λουκάνικο. Ήταν μια γυναίκα με μούσια ή ένας μουσάτος με γυναικεία ρούχα; Η αλήθεια είναι ότι ήταν η παραβίαση ενός πολιτισμικού μοντέλου, αυτού που -θεωρητικά και μόνο- βάζει όρια στο τι μπορεί να φοράει κάποιος ή κάποια. Έξω από αυτό το μοντέλο βέβαια όποιος/όποια θέλει μπορεί να φοράει ότι θέλει.

Ένας άνδρας μπορεί να φοράει ρούχα και παπούτσια που συνήθως φοράνε γυναίκες αρκεί να πληρούνται τρεις αυστηροί κανόνες. Πρώτον, να του χωράνε! Δεύτερον, να του πάνε! Και τρίτον, να μπορεί να περπατήσει με τη γόβα! Όλοι οι άλλοι περιορισμοί είναι τα πολιτισμικά μοντέλα που ακόμα τα επιβάλουν τα γερασμένα μιμίδια, ή κάποιοι γερασμένοι οργανισμοί που ονειρεύονται ανθρώπινους σατανάδες και κάνουν εξορκισμούς και αγρυπνίες με αγαπητή γλώσσα μίσους.

Τα πολιτισμικά μοντέλα όσο άκακα και να νομίζουμε ότι είναι τόσο πιο επικίνδυνα γίνονται, τόσο πιο πολύ μας περιορίζουν ως ανθρώπους και τόσο πιο πολύ καθυστερούν την ανάπτυξη των κοινωνιών στις οποίες ζούμε. Κοινωνίες που γκρέμισαν τα άδικα αυτά τείχη μπορούνε να κοιτάνε το μέλλον με αισιοδοξία, αλλά κυρίως με ρεαλισμό και σεβασμό στον άνθρωπο. Όταν ένα άτομο ή μια κατάσταση δε χωρά σε ένα πολιτικό μοντέλο το μοντέλο αυτό απλά το αλλάζουμε, το γκρεμίζουμε. Αυτό που έχει σημασία πια είναι μόνον ο άνθρωπος και η ευτυχία του μέσα στο κοινωνικό σύνολο στο οποίο ζει.