Έρμε Προμηθέα…

Λέξεις: Χάρης Χεϊζάνογλου

Το αισθητικό σκέλος είναι βεβαίως πάντα υποκειμενικό, και γι’αυτό θα το προσπεράσω. Γιατί παρόλο που θα μπορούσα να πώ πολλά πράγματα που μου φαίνονται προβληματικά στην υλοποίηση, όπως η κλίμακα του έργου που δεν είναι σε φυσικό μέγεθος αλλά δεν είναι και αρκετά μακριά από αυτό, όπως η κουνουπιέρα με τα ονόματα των επαγγελμάτων που είναι σαν να θέλει να εξηγήσει το ανέκδοτο κλπ, θεωρώ ότι εδώ ισχύει κάτι που λέει ο Ουμπέρτο Έκο στην “Ιστορία της Ασχήμιας”, ότι “για το τι είναι ωραίο μπορούμε να διαφωνούμε επ’ άπειρον, αλλά για το τι είναι άσχημο, συνήθως συμφωνούμε πολύ πιο εύκολα.” Και νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που σε αυτή την περίπτωση επιβεβαιώνεται.

Επιπλέον, αυτό που νομίζω έχει περισσότερο νόημα να δει κανείς, είναι το συμβολικό επίπεδο.

Ο Προμηθέας είναι ίσως ο πιο γαμάτος τύπος της Ελληνικής Μυθολογίας. Ένας Τιτάνας, δηλαδή ένας προ-Ολύμπιος Θεός, που ενσαρκώνει το πέρασμα από την φυσική συνθήκη στον πολιτισμό. Ένας μεταβατικός θεός, αρχέτυπο επαναστάτη, που κλέβει την φωτιά από τους θεούς, όχι για να την κρατήσει για την πάρτη του και να εξουσιάσει με αυτήν, αλλά για να τη δώσει στους ανθρώπους και να τους “εξισώσει” με τους θεούς τους, να τους δώσει τη δυνατότητα να γίνουν “συνδημιουργοί”, γιατί η φωτιά είναι δημιουργικό εργαλείο. Γι’ αυτό και η πράξη του είναι ύβρις, όχι επειδή αντιστέκεται τυφλά, αλλά επειδή μετακινεί τη γνώση από το πεδίο του θεϊκού στο πεδίο του ανθρώπινου! Και επειδή αυτό θέλει και αυτό πιστεύει δεν έχει πρόβλημα να την διαπράξει την ύβρη και να υποστεί την θεία τιμωρία! Θεός επαναστατικά ανθρωπιστής, ανθρωπινότερος των ανθρώπων, τραγικός και μεγαλειώδης… Γαμάτος!

Γι’αυτό και ο Προμηθέας σχεδόν πάντα απεικονίζεται γυμνός. Όχι για να επιδειχθεί η σωματικότητα, αλλά γιατί διέπραξε ύβρη, και γιατί η γύμνια του δηλώνει την ανθρώπινη ουσία του έναντι της θεϊκής του υπόστασης. Ο γυμνός Προμηθέας είναι το σώμα του ανθρώπου που συγκρούεται με την εξουσία των θεών, το σώμα που καίγεται, βασανίζεται, υποφέρει, αλλά και δημιουργεί. Γι’αυτό και θα ήμουν πάρα πολύ χαρούμενος αν ο μέσος μικρομεσαίος επαγγελματίας, έβλεπε τον εαυτό του πραγματικά σαν έναν μικρό Προμηθέα. Σαν έναν ανθρωπιστή, που εργάζεται για το κοινό καλό, που παλεύει για τα ανθρώπινα, και φυσικά και για τη δουλειά του, μέσα στο πλαίσιο της γνώσης, της τέχνης, του πολιτισμού, με μικρές και μεγάλες επαναστάσεις, με μεγάλες και μικρές ύβρεις απέναντι στο σύστημα, στην εξουσία, στους «θεούς» κάθε είδους. Αλλά αλήθεια, αυτό είναι ο μικρομεσαίος; ή πιο σωστά, θέλει να είναι αυτό;

Μήπως αυτό που θέλει είναι να παρουσιάζεται ως νομιμόφρονας κυρ Παντελής, και όταν διαπράττει την «ύβρη» ενάντια στο σύστημα να το κάνει για την πάρτη του, όχι για ή με τους άλλους, αλλά σε βάρος τους;

Γιατί αν θέλει αυτό, τότε το άγαλμα ίσως τελικά να λειτουργεί πολύ καλά σε συμβολικό επίπεδο. Αυτή η εικόνα του υποτιθέμενου Προμηθέα, με το κεφάλι του John John, ευπρεπισμένου και τυλιγμένου σαν σουβλάκι με έναν μαρμάρινο χιτώνα (μην τυχόν και δούμε το πουλί του και σκανδαλιστούμε), είναι η αναγκαία μετάλλαξη του συμβόλου ως σημαίνοντος, για να χωρέσει το σημαινόμενο που πρέπει να χωρέσει, ή πιο σωστά την ταυτότητα του σημαινομένου… του Μικρομεσαίου, ως μικρομέτριου… Είναι ένας εξημερωμένος Προμηθέας, όχι ο επαναστάτης, αλλά ο “νομοταγής ευεργέτης”, ο οποίος κρατά τη φωτιά όχι σαν πράξη κλοπής ή εξέγερσης, αλλά σαν σύμβολο επαγγελματικής αριστείας.

Με άλλα λόγια, η ενδυμασία δεν είναι τυχαία. Είναι το σημείο της ιδεολογικής εξουδετέρωσης, είναι η απογύμνωση από τη ριζοσπαστικότητά του και η ένδυση με την ηθικολογία της “τιμής προς τους μικρομεσαίους”. Ένας Προμηθέας που πλέον δεν αντιστέκεται στους θεούς αλλά συνεργάζεται μαζί τους μπας και πάρει κανένα ΕΣΠΑ.

*O Χάρης Χεϊζάνογλου είναι αρχιτέκτονας