Fast and furious

Τουρκία, Κίνα, Ρωσία. Τρεις ραγδαία αναπτυσσόμενες οικονομίες με βαρύτατα δημοκρατικά ελλείμματα. Τρεις χώρες μεταξύ πολλών άλλων – ιδίως πετρελαιοπαραγωγών του νοτίου ημισφαιρίου – στις οποίες η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη πάει χεράκι-χεράκι με την απουσία δημοκρατίας, τη στρατοκρατία, την καταστρατήγηση θεμελιωδών ανθρώπινων ελευθεριών, τις δολοφονίες δημοσιογράφων, την παντοκρατορία σκοτεινών οικονομικών συμφερόντων και μαφιών. Χώρες, στις οποίες το να είσαι «αντιφρονών» αποδεικνύεται πολλές φορές μια πολύ δύσκολη, ριψοκίνδυνη υπόθεση που θέτει σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή σου.  

Καθεμιά τους αποδεικνύει περίτρανα ότι καπιταλισμός – ιδίως ο εκτροχιασμένος καζινοκαπιταλισμός των ημερών μας όπου το χρήμα σε αντίθεση με τον «οργανωμένο» και σαφώς πιο «μαζεμένο» καπιταλισμό του 20ου αιώνα χρησιμοποιείται για να γεννήσει περισσότερο, ευκολότερο, γρηγορότερο χρήμα – και δημοκρατία ποτέ δεν προϋπέθεταν ο ένας τον άλλο. 

Τα πράγματα δηλαδή ποτέ δεν ήταν όπως τα ήθελε η ναρκισσιστική νεοφιλελεύθερη αφήγηση που γοητεύει μέχρι τις μέρες μας, η οποία θριαμβολογώντας πάνω στα συντρίμμια του Τείχους του Βερολίνου αντιπαρέθετε, στον περασμένο αιώνα, τις δημοκρατικές καπιταλιστικές χώρες της Δύσης στις μη δημοκρατικές του κομμουνιστικού σιδηρού παραπετάσματος. Θεωρώντας ότι τη δημοκρατία περίπου την ψώνιζες κι αυτή από το σούπερ μάρκετ γεμίζοντας το καρότσι σου, ότι η αφθονία μαζικών καταναλωτικών αγαθών και ο καταναλωτισμός αποτελούσαν το αποκλειστικό, προνομιακό έδαφος για να ανθίσουν η ελευθερία σκέψης και έκφρασης, η ανεμπόδιστη ανταλλαγή ιδεών, όλα όσα έλαμπαν δια της απουσίας τους στα υπό κατάρρευση κομμουνιστικά καθεστώτα. 

Μάλλον, όμως, το αντίθετο ισχύει: τα ευρείας κλίμακας «οικονομικά θαύματα» λαμβάνουν χώρα, στον 21ο αιώνα, σε συνθήκες βαθιάς ανελευθερίας, δεσποτισμών κάθε μορφής, θεοκρατίας, μαζικών διωγμών «ανεπιθύμητων» από αυταρχικά καθεστώτα, εργασιακές συνθήκες στα πάσης φύσεως sweatshops όπου εργασιακά δικαιώματα πολύ απλά δεν υφίστανται, καθότι «αντιπαραγωγικά».

Σαν να επιστρέψαμε, μετά από μια μεγάλη παράκαμψη που χαρακτηρίστηκε από τον συμβιβασμό του κράτους πρόνοιας, τις μεγάλες κατακτήσεις των εργατικών κινημάτων της Δύσης, την αστικοποίηση της εργατικής τάξης στον «ανοργάνωτο», ασύδοτο, ανθρωποφάγο καπιταλισμό του 19ου αιώνα. Ή σαν να μη φύγαμε τελικά ποτέ απ’ αυτόν. Σε σημείο η καταπάτηση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η απουσία δημοκρατίας, η στυγνή εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο με μοναδικό γνώμονα το χαμηλού κόστους κέρδος να έχει γίνει κάτι σαν προϋπόθεση για την «οικονομική ανάπτυξη». Γεγονός που θα έπρεπε οπωσδήποτε να δουν και να τους προβληματίσει οι νεοφιλελεύθεροι υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς. Και να αναρωτηθούν, αν το «αόρατο χέρι» της αγοράς που έλεγε ο Άνταμ Σμιθ, μια από τις μεγάλες, θεμελιώδεις μορφές της νεοφιλελεύθερης σκέψης, απεδείχθη όχι απλώς αόρατο αλλά τραγικά ανύπαρκτο.