Fly Over: Ενός κακού μύρια έπονται

Λέξεις: Γιάννης Μυλόπουλος

Στη Μητροπολιτική Επιτροπή (ΜΕ) της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) ήρθε τη Δευτέρα 30/9 για γνωμοδότηση η τροποποιημένη Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) για το έργο της Υπερυψωμένης Ταχείας Λεωφόρου, του γνωστού ως Fly Over.

Η ΑΕΠΟ υπερψηφίστηκε κατά πλειοψηφία και υπό όρους από τους περιφερειακούς συμβούλους της διοίκησης Τζιτζικώστα και καταψηφίστηκε από σύσσωμη την αντιπολίτευση. Στην αίθουσα της συνεδρίασης, εκπρόσωποι των κατοίκων των περιοχών από τις οποίες διέρχεται το Fly Over και οι οποίοι έχουν προσφύγει στο ΣτΕ, ζητούσαν με επιχειρήματα την καταψήφιση της ΑΕΠΟ και του έργου ως επιζήμιου για το περιβάλλον και για τους κατοίκους.

Οι λόγοι της καταψήφισης από την πλευρά της παράταξης της αντιπολίτευσης «ΑΛΛΑΓΗ στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας» είναι οι εξής:

Η διαβούλευση για την ΑΕΠΟ που κατέληξε στη διαδικασία γνωμοδότησης στη Μητροπολιτική Επιτροπή της ΠΚΜ ήταν προσχηματική, γιατί έγινε κατόπιν εορτής και ενώπιον τετελεσμένων γεγονότων. Η τροποποιημένη Μελέτη, δηλαδή, για την οποία ζητήθηκε γνωμοδότηση από την Περιφέρεια, όπως και οι τροποποιημένοι περιβαλλοντικοί όροι της ΑΕΠΟ για τους οποίους η Περιφέρεια κλήθηκε να γνωμοδοτήσει, ήδη εφαρμόζονται στο έργο, το οποίο κατασκευάζεται υλοποιώντας τους, εδώ και έξι σχεδόν μήνες.

Ενώ, δηλαδή, η επιστημονική και τεχνική δεοντολογία, αλλά και το θεσμικό καθεστώς, προβλέπουν ότι η διαβούλευση και η γνωμοδότηση των φορέων προηγούνται της κατασκευής του έργου, στην προκειμένη περίπτωση συνέβη το αντίθετο. Πρώτα ελήφθη η απόφαση για τους περιβαλλοντικούς όρους και μετά, αφού αυτοί οι όροι εφαρμόστηκαν στην κατασκευή επί 6 μήνες, έρχεται μια προσχηματική διαβούλευση και μια προ τετελεσμένων, άρα εικονική, γνωμοδότηση, να επιβεβαιώσει προειλημμένες αποφάσεις. Οι οποίες, μάλιστα, ήδη έχουν εκτελεστεί στο πεδίο.

Τα επίμαχα στην ΑΕΠΟ δένδρα του Σέιχ Σου, για τα οποία υποτίθεται κλήθηκε η Περιφέρεια να γνωμοδοτήσει, έχουν ήδη κοπεί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Και τα ρέματα, για τη διαχείριση των οποίων υποτίθεται ζητήθηκε η γνωμοδότηση της Περιφέρειας, έχουν ήδη υποστεί επεμβάσεις όλο το προηγούμενο διάστημα. Και όλα αυτά έχουν συμβεί, παραβιάζοντας τη νομιμότητα, ανεξέλεγκτα και χωρίς να ληφθεί υπόψη καμία διαβούλευση και καμία γνώμη κανενός φορέα. Η «οικειοθελής» όπως αποκάλεσαν αυτή την καινοφανή διαβούλευση, έγινε κατόπιν εορτής. Η ζημιά, δηλαδή, στο περιαστικό δάσος, την οποία η γνωμοδότηση των φορέων υποτίθεται επιχειρεί να αποφύγει ή και να περιορίσει με προτάσεις για έργα, μέτρα και επεμβάσεις, έχει ήδη επισυμβεί εδώ και έξι μήνες που το έργο κατασκευάζεται, μετά την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων από το υπουργείο περιβάλλοντος.

Υπάρχει, όμως, ακόμη κάτι που κάνει τα πράγματα ακόμη πιο εξοργιστικά. Η συγκεκριμένη τροποποιημένη ΑΕΠΟ, για την οποία κληθήκαμε να γνωμοδοτήσουμε εκ των υστέρων, εκδόθηκε τον Απρίλιο 2024. Και αυτό συνέβη όχι αυτοβούλως από πλευράς υπουργείου, αλλά επειδή το Συμβούλιο της Επικρατείας, (ΣτΕ), όπου εκδικάζονταν η αίτηση για αναστολή των έργων που είχαν καταθέσει κοινωνικοί φορείς και οργανώσεις των θιγόμενων κατοίκων, διαπίστωσε την αλλαγή των περιβαλλοντικών όρων της αρχικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου, όπως αυτοί είχαν εγκριθεί το 2023 και συμπεριληφθεί στην προηγούμενη ΑΕΠΟ.

Η τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων, δηλαδή, δεν έγινε από το υπουργείο αυτοβούλως, αλλά αφού διαπιστώθηκε στο δικαστήριο η παραβίασή τους. Που σημαίνει ότι αν δεν είχαν κατατεθεί προσφυγές στο ΣτΕ, σήμερα ενδεχομένως δεν θα γνωρίζαμε ότι οι αρχικοί περιβαλλοντικοί όροι, αυτοί που είχαν προκύψει από την κανονική διαδικασία διαβούλευσης και γνωμοδοτήσεων, πριν την έναρξη της κατασκευής του έργου, είχαν παραβιαστεί. Αν, μάλιστα, ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι η παραβίαση των περιβαλλοντικών όρων αφορούσε σε υπερδιπλάσια επαύξηση της προς υλοτόμηση δασικής περιοχής του Σέιχ Σου, τότε εμφανίζεται όλη η εικόνα της παθογένειας του συγκεκριμένου έργου.

Ενώ, δηλαδή, η αρχική εκτίμηση ήταν ότι θα υλοτομούνταν 45 στρέμματα δάσους και ενώ στους περιβαλλοντικούς όρους που τελικά εγκρίθηκαν το 2023 προβλέπονταν να κοπούν 85 στρέμματα, το ΣτΕ διαπίστωσε παραβίαση αυτών των όρων. Καθώς αυτό που συνέβαινε κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, ήταν η υλοτόμηση 187,7 στρεμμάτων περιαστικού δάσους!

Αυτά τα 187,7 στρέμματα δάσους που τελικά κόπηκαν το καλοκαίρι, τα 102,7 στρέμματα περισσότερα από εκείνα που αρχικά προβλέπονταν στη Μελέτη, δηλαδή, ήρθε να νομιμοποιήσει η τροποποίηση των περιβαλλοντικών όρων τον περασμένο Απρίλιο. Κι αυτό μετά από εντολή του δικαστηρίου και όχι αυτοβούλως και «οικειοθελώς», όπως θέλουν να παρουσιάζουν από την πλευρά του υπουργείου.

Και αυτά τα 102,7 επιπλέον στρέμματα δάσους που ήδη κόπηκαν, κληθήκαμε στη ΜΕ της ΠΚΜ να νομιμοποιήσουμε εκ των υστέρων στην προχτεσινή συνεδρίαση. Δεν σταματούν εδώ, όμως οι μεθοδεύσεις. Για να αποδείξει το υπουργείο ότι η πρωτόγνωρη και εκτός νομιμότητας διαδικασία, κατά την οποία η διαβούλευση για τους περιβαλλοντικούς όρους έγινε εκ των υστέρων, είχε νόημα, πρότεινε την αναπλήρωση των 187,7 στρεμμάτων που κόπηκαν στο περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου, με 230 επιπλέον στρέμματα δάσους σε άλλη περιοχή και συγκεκριμένα στο Ωραιόκαστρο.

Μια διαδικασία απολύτως εκτός πνεύματος αειφορικής διαχείρισης του περιαστικού δάσους. Καθώς η αειφορία επιβάλλει την αναπλήρωση των υλοτομημένων δένδρων στο ίδιο και όχι σε άλλο δασικό σύστημα. Όταν, μάλιστα, αυτά συμβαίνουν σε μια πόλη που έχει το λιγότερο πράσινο στην Ευρώπη, με 2,2 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο, όταν στην Ευρώπη ο μέσος όρος είναι 10 τ.μ. ανά κάτοικο και επιπλέον όταν αυτά συμβαίνουν στην πόλη που πρόσφατα καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο για ατμοσφαιρική ρύπανση, τότε αντιλαμβάνεται κανείς την περιβαλλοντική σημασία αυτής της… παράκαμψης – για να το πούμε κομψά – της νόμιμης διαδικασίας.

Αντίστοιχες καταστάσεις παραβίασης της επιστημονικής και θεσμικής δεοντολογίας, όμως, είδαμε να συμβαίνουν στο ίδιο έργο και ένα χρόνο πριν. Με τη μελέτη διαχείρισης της κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, η οποία δεν υπήρχε όταν το έργο ξεκίνησε να κατασκευάζεται. Και έτρεχαν εκ των υστέρων οι αρμόδιοι, όταν διαπιστώθηκε το χάος στην κυκλοφορία που προκάλεσε το στραγγάλισμα της περιφερειακής λόγω κατασκευής του έργου, να προτείνουν μέτρα που να υποκαθιστούν τη μελέτη που δεν έγινε ποτέ.

Ενός κακού μύρια έπονται.

Το Fly Over είναι ένα έργο αχρείαστο και καταστροφικό για τη Θεσσαλονίκη. Το οποίο δεν έπρεπε καν να έχει ξεκινήσει. Για τους εξής λόγους:

1. Δεν προβλέπονταν σε κανένα στρατηγικό σχεδιασμό. Ούτε στο χωροταξικό πλαίσιο της πόλης, ούτε στον κυκλοφοριακό στρατηγικό της σχεδιασμό. Προστέθηκε εκ των υστέρων, το 2021, όπως παραδέχθηκε στη συνεδρίαση της ΜΕ ο εκπρόσωπος του υπουργείου.

2. Δεν είναι τυχαίο ότι το Fly Over δεν υπήρχε σε κανέναν σχεδιασμό. Καθώς ο κυκλοφοριακός σχεδιασμός της Θεσσαλονίκης προέβλεπε, και σωστά, την αποκατάσταση Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) κατά προτεραιότητα. Καθώς αυτά είναι τα μόνα που αντιμετωπίζουν ριζικά τις αιτίες του κυκλοφοριακού. Αφού παρέχουν εναλλακτικές δυνατότητες στον πολίτη να μετακινηθεί με λεωφορεία και μετρό, καθώς και με τραμ και με προαστιακό σιδηρόδρομο, όπως προτείνει η παράταξή μας.

3. Το Fly Over, αυτό που θα προσφέρει είναι να δώσει κίνητρο για την κυκλοφορία περισσότερων ΙΧ αυτοκινήτων, αντί να την αποθαρρύνει. Είναι ένα δώρο, δηλαδή, στους εργολάβους, που μέσω ΣΔΙΤ θα κερδίσουν πολλά εκατομμύρια ευρώ και στο λόμπυ της βενζίνης, σε εποχή κλιματικής αλλαγής.

4. Η ορθόδοξη διαδικασία που έπρεπε να ακολουθηθεί ήταν, συνεπώς, πρώτα να ολοκληρωθεί η βασική γραμμή του μετρό και η γραμμή Καλαμαριάς, προκειμένου να απορροφήσουν μέρος της σημερινής κυκλοφορίας. Συγχρόνως, θα έπρεπε να έχουν ξεκινήσει ήδη οι επεκτάσεις του μετρό δυτικά και προς αεροδρόμιο, οι οποίες θα κοστίσουν ακριβώς όσο θα κοστίσει συνολικά, στα 30 χρόνια αποπληρωμής του, το ΣΔΙΤ του Fly Over. Οι δυο αυτές επεκτάσεις θα απορροφήσουν μεγάλο μέρος της κίνησης της περιφερειακής. Και μετά, αφού στην πόλη λειτουργούσαν ΜΜΜ, να εξετάζονταν αν χρειάζεται πράγματι ή όχι η ενίσχυση της περιφερειακής.

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, όταν δηλαδή έχεις:

– Ένα φαραωνικό έργο αχρείαστο, εκτός στρατηγικού σχεδιασμού, που δεν θα συμβάλει το παραμικρό στην επίλυση του κυκλοφοριακού προβλήματος της πόλης, αλλά αντίθετα θα το επιδεινώσει και επιπλέον έχεις

– Ένα χάος στην περιφερειακή εξ αιτίας της χωρίς μελέτες κατασκευή του έργου κι ακόμη βρίσκεσαι μπροστά σε

– Μια άνευ προηγουμένου προσχηματική διαδικασία εκ των υστέρων διαβούλευσης για τους περιβαλλοντικούς όρους ενός έργου που ήδη έχει εκτελεστεί και ήδη έχει επιφέρει καταστροφή στο περιβάλλον, τότε μια μόνο επιλογή υπάρχει.

Να καταψηφίσεις την προσχηματική διαδικασία και μαζί με αυτήν και το επιζήμιο έργο. Και αυτό πράξαμε, σύσσωμη η αντιπολίτευση στη ΜΕ της ΠΚΜ. Πιστεύοντας ότι έτσι, τουλάχιστον, είμαστε συνεπείς με τη βούληση της μεγάλης πλειοψηφίας της κοινωνίας της περιφέρειας την οποία εκπροσωπούμε.

*O Γιάννης Μυλόπουλος είναι Καθηγητής, πρώην Πρύτανης ΑΠΘ, Περιφερειακός Σύμβουλος, Επικεφαλής της παράταξης ΑΛΛΑΓΗ στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας