Φτάνοντας στη ιδέα της αυτοδικίας

Λέξεις: Χάρης Χεϊζάνογλου

Είδα το βίντεο με το παρ’ολίγο λιντσάρισμα του οδηγού στο Χαλάνδρι, που πάρκαρε μέσα στη μέση του δρόμου δημιουργώντας κυκλοφοριακό χάος. Νομίζω είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα που αναδεικνύει ταυτόχρονα παραπάνω από ένα πολύ βασικά ζητήματα που αποτελούν καθημερινότητα:

Το πρώτο είναι το λειτουργικό χάος και το ασχεδίαστο της πόλης, το οποίο έχει ενσωματωθεί και έχει γίνει μέρος μιας κοινωνικής κουλτούρας. Το πολεοδομικό “κάνε ό,τι γουστάρεις”, ξεκινάει και φορτώνει μια περιοχή με χρήσεις γης (μαγαζιά, αναψυχή, κι άλλα μαγαζιά, κι άλλη αναψυχή κλπ κλπ κλπ) σε τέτοιο βαθμό κορεσμού, που από ένα σημείο και μετά η περιοχή (το οδικό δίκτυο, οι συγκοινωνιακές υποδομές, οι διαθέσιμοι χώροι στάθμευσης κλπ) δεν μπορεί να υποστηρίξει.

Το δεύτερο, το οποίο είναι σε κάποιες περιπτώσεις αποτέλεσμα του πρώτου, είναι ένα γενικευμένο “θα κάνω ό,τι γουστάρω”. Με πρώτο δεδομένο ότι το πιο συνηθισμένο μέρος στο οποίο συγχρωτίζονται οι άνθρωποι στις Ελληνικές πόλεις είναι ο δρόμος, και με δεύτερο δεδομένο ότι η Ελληνική πόλη (και προφανώς δεν εννοώ μόνο την Αθήνα) είναι κυκλοφοριακά κορεσμένη, μια από τις πιο χαρακτηριστικές ανθρώπινες δραστηριότητες που θα δεις να εκδηλώνεται αυτό το “θα κάνω ό,τι γουστάρω”, είναι η οδήγηση και η στάθμευση.

Φυσικά, πάντα υπήρχε πρόβλημα, αλλά αυτό που κάποτε ήταν απλά ένα “θα παρκάρω όπου να’ναι γιατί είμαι γάιδαρος”, πλέον είναι κατά κανόνα ένα “θα παρκάρω εδώ γιατί έτσι γουστάρω, και αν μου μιλήσεις θα σου κάνω και τσαμπουκά γιατί δεν βρίσκω αλλού και πού θες να το βάλω;”…

Αφενός βέβαια, επειδή καμία πολεοδομική ή άλλη αδυναμία δεν σου δίνει το δικαίωμα να κάνεις ό,τι γουστάρεις, η πλέον δόκιμη απάντηση στο “που να το βάλω” είναι “στον πάτο σου”. Αφετέρου, δεν έχω πειστεί για το σε τί βαθμό, ειδικά υπό συνθήκες κυκλοφοριακού κορεσμού, η αυτοκίνηση είναι μια αναγκαία επιλογή.

Σε κάθε περίπτωση, το περιστατικό μπορεί να μοιάζει ακραίο, αλλά στην πραγματικότητα όταν ο δημόσιος χώρος στο μεγαλύτερο κομμάτι της πόλης, και ειδικά στις “εμπορικές” περιοχές, είναι τόσο κακοποιημένος, τόσο ασχεδίαστος, τόσο κορεσμένος και τόσο ανέλεγκτος, που καταντάει ένα απέραντο λούνα πάρκινγκ, όπου τα αυτοκίνητα γυρνάνε γύρω γύρω για ώρα (πολλαπλασιάζοντας τον κυκλοφοριακό κορεσμό) μέχρι οι οδηγοί τους να βρουν λίγο χώρο οπουδήποτε και να τα παρατήσουν όπως να’ναι, είναι αυτονόητο ότι κάποιοι θα πλακωθούν με κάποιους.

Το τρίτο που παρατήρησα, είναι ότι πλέον κανένας πριν να τσακωθεί δεν σκέφτεται ή δεν θέλει να κάνει το αυτονόητο, δηλαδή να καλέσει τις αρμόδιες αρχές (εδώ της τροχαία). Προφανώς υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων που νομίζει ότι το να καλέσεις την τροχαία, την αστυνομία, το υγειονομικό, τον Δήμο, την Πολεδομία κλπ και να καταγγείλεις μια καταφανή παρανομία, σε κάνει ρουφιάνο (γι’αυτή την κατηγορία ανθρώπων θα μιλήσουμε σε άλλη ανάρτηση). Πιστεύω όμως ότι η μεγάλη πλειοψηφία δεν το κάνει γιατί πλέον δεν τις εμπιστεύεται, γιατί δεν πιστεύει ότι θέλουν ή ότι μπορούν να λύσουν το πρόβλημα!

Και επειδή κι εγώ προχθές καθόμουν και κοίταζα το αυτοκίνητο ενός τύπου που είχε παρκάρει προκλητικά ΠΑΝΩ στο πεζοδρόμιο, σε κεντρικό σημείο επί της οδού Δεκελείας στην Νέα Φιλαδέλφεια, και κάποια στιγμή εκεί έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται τί κόστος θα είχε να ρίξω μια κλωτσιά και να του βάλω την πόρτα δέκα πόντους πιο μέσα, μάλλον κι εγώ πλέον ανήκω σε αυτή την κατηγορία.

Την πόρτα του τύπου την έσωσε μόνο το γεγονός ότι συμβαίνει να ξέρω ότι για την φθορά ξένης περιουσίας υπάρχει μια ποινή που δεν θα την γλίτωνα. Γιατί κατά τα άλλα, σε επίπεδο ηθικής, όχι απλά δεν είχα κανέναν απολύτως ενδοιασμό για το αν πρέπει να του τη σπάσω, αλλά αντίθετα ήταν η ηθική μου αυτή που μου έλεγε ότι αυτό ακριβώς έπρεπε να κάνω σε αυτόν που καταχράται τον δημόσιο χώρο γράφοντας επιδεικτικά στ’αρχίδια του όλους τους άλλους!

Μου έλεγε ότι αυτό πρέπει να κάνω, γιατί κανείς δεν θέλει ή δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο, και κυρίως γιατί αυτό που έκανε ο τύπος δεν είναι πια ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά μια κατάσταση που αν την ανεχθώ θα μου επιβληθεί τελικά ως κανονικότητα!

Γιατί τελικά, αυτού του είδους οι προκλητικές καταχρήσεις των χώρων, των αρχών και των κανόνων της κοινής μας συμβίωσης, έχουν ήδη καταλήξει να αποτελούν μια μη ελεγχόμενη και διαρκή κοινωνική συνθήκη, και είναι πραγματικά ο φόβος της ποινής το μόνο πράγμα που μένει να εμποδίζει τους φιλήσυχους ανθρώπους από το να πάψουν να είναι φιλήσυχοι. Και αυτό είναι ξεφτίλα…

*Ο Χάρης Χεϊζάνογλου είναι αρχιτέκτονας