Ghana is the place to be!

του Άρη Καψανάκη

Ο -διόλου ταπεινός- τίτλος του άρθρου είναι το πρώτο που άκουσα για την Γκάνα, στην Γκάνα. Έχοντας μόλις φτάσει στο Kotoka International Airport, το αεροδρόμιο της Ακκρά, η δήλωση αυτή ενός αυτόκλητου «αχθοφόρου», που προσφέρθηκε να με βοηθήσει με τις βαλίτσες μου, ήταν πολύ πολύ σωστή όπως κατάλαβα αργότερα.

Όπως, ενδεχομένως, θυμάστε από το άρθρο μου «Ένας Έλληνας στη Γκάνα» πριν από τρεις μήνες περίπου, συμμετείχα σε ένα πρόγραμμα εθελοντισμού το οποίο μου επέτρεψε να περάσω κάτι παραπάνω από δύο μήνες στην Ακκρά, την πρωτεύουσα της Γκάνας.

Τι με έκανε, λοιπόν, να συμμεριστώ την άποψη του «αχθοφόρου»;

Έχοντας μόλις «επιζήσει» από την περιπέτεια του αεροδρομίου, διέσχιζα με αυτοκίνητο το κέντρο της πόλης και κοιτούσα έκθαμβος τη νέα πραγματικότητα στην οποία ήρθα να συμμετάσχω.

Έχοντας μιλήσει με αρκετούς εδώ στην Ευρώπη, πριν και αφού έφυγα για τη Γκάνα, αντιλήφθηκα ότι η εικόνα που υπάρχει για την Αφρική είναι για πολλούς αυτή:

Σκεφτόμενοι αυτή τη μεγάλη, θαυμάσια ήπειρο, η οποία ίσως να μας φαντάζει περισσότερο σαν χώρα, βλέπουμε χωριά με σπίτια από λάσπη, αδύνατα και ξυπόλυτα παιδάκια και ζούγκλα. Παρόλο που, αναμφίβολα, σε πολλές περιοχές η κατάσταση είναι έτσι, αυτό που βρήκα εγώ, έμοιαζε περισσότερο με κάτι τέτοιο:

Η Ακκρά, όπου και διέμενα, είναι ένα αστικό κέντρο, γεμάτο ζωή και θόρυβο, το οποίο, παρόλα τα προβλήματα τα οποία -ναι- είναι πολλά, πασχίζει να αναπτυχθεί και να ξεπεράσει τα θέματά του.

Είναι ένας τόπος αντιφάσεων: εκεί που θα συναντήσεις την περιοχή με τα υπερπολυτελή σπίτια (μονοκατοικίες και πολυκατοικίες) -τα οποία θα χρυσοπλήρωνες στην Ελλάδα (και θα τα χρυσοπληρώσεις και στη Γκάνα· η αξία της αστικής γης είναι τεράστια)-, εκεί θα βρεις και το δρόμο που τη διασχίζει και τη συνδέει με τον κεντρικό, ένα χωματόδρομο που θα έκανε τον οδηγό αυτοκινήτου να δακρύσει.

Ένας τόπος διακρίσεων: το χρώμα του δέρματός σου προσθέτει ή αφαιρεί προνόμια. Όντας λευκός είναι αναμενόμενο ότι θα πληρώσεις παραπάνω για οτιδήποτε αγοράσεις· από την άλλη, πάλι, συχνά τυχαίνεις καλύτερης μεταχείρισης.

Ένας τόπος φτώχιας: υποδομές, προφανείς στην Ευρώπη, όπως η παροχή νερού και ηλεκτρισμού στο σπίτι, είναι πολυτέλειες ή ανέφικτο για πολλούς. Καθώς εκεί έζησα σε τέτοια κατάσταση για κάποιο καιρό, ανακάλυψα πόσο σημαντικό είναι να τις έχεις και πόσο δύσκολη είναι η ζωή σου αν δεν τα έχεις.

Στο προηγούμενό μου άρθρο για το πρόγραμμα είχα αναφέρει τους τρεις, κύριους λόγους οι οποίοι με έκαναν να συμμετάσχω: η φύση του προγράμματος, η συνεισφορά που θα είχα και η επακόλουθη προσωπική μου ανάπτυξη.

Μια εκ των υστέρων αξιολόγηση θα έλεγε τα εξής:

Το πρόγραμμα ήταν νέο. Ήμασταν η πρώτη ομάδα που συμμετείχε και υπήρχαν πολλά που θα μπορούσαν να πάνε στραβά – και μάλλον πολλά πήγαν: χρόνοι και προθεσμίες, πολλές φορές, δεν τηρήθηκαν, στόχοι δεν επιτεύχθηκαν, ικανότητες δεν αναπτύχθηκαν. 

Από την άλλη, και παρά τη μικρή διάρκεια του προγράμματος, στις επιχειρήσεις που συμμετείχαν δοκιμάστηκαν νέες προσεγγίσεις και προσφέρθηκαν εναλλακτικές λύσεις για την επίτευξη των στόχων τους. Τέθηκαν, επίσης, ισχυρές βάσεις για στόχους που δεν υπήρχαν καν αρχικά. Δεδομένων των καθημερινών απτών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στη χώρα -τα οποία είναι ανάλογα με αυτά που αντιμετωπίζει ολόκληρη η κοινωνία- θεωρώ ότι το πρόγραμμα ήταν επιτυχημένο.

Ο ρόλος μας ήταν συμβουλευτικός. Προσπαθούσαμε να αναπτύξουμε και να βελτιώσουμε τη λειτουργία των επιχειρήσεων, αναθεωρώντας τις μεθόδους τους και δημιουργώντας άλλες. Από αυτή τη θέση είχα την ευχέρεια να δω εποπτικά, για όσο μου επέτρεψε ο χρόνος, το θέμα των επιχειρήσεων και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η οργάνωση στην οποία δούλευα είχε ως στόχο την ανάπτυξη του γεωργικού τομέα της περιοχής μέσω της εισαγωγής νέων μεθόδων παραγωγής, αντικείμενο πάνω στο οποίο αφοσίωσα το μεγαλύτερο κομμάτι των 10 εβδωμάδων στη Γκάνα.

Θα έλεγα ότι η Γκάνα έδωσε σ΄εμένα περισσότερα από ό,τι της έδωσα εγώ. Έζησα ανάμεσα σε απλούς, γελαστούς ανθρώπους, φωτογραφήθηκα με μικρά κατσαρομάλλικα παιδιά, ανακατεύτηκα με το χαρούμενο πλήθος στις υπαίθριες αγορές, έφαγα λαχταριστά φρούτα και περίεργα φαγητά στα υπαίθρια εστιατόρια.

Περπάτησα στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, χωρίς πεζοδρόμια και με ανοικτά τα χαντάκια για την απορροή των νερών της βροχής, μπήκα σε ταξί που κορνάρουν συνέχεια ανάμεσα στα άλλα αυτοκίνητα που, επίσης κορνάρουν συνέχεια, δεν ήπια ποτέ νερό από τη βρύση –μόνο εμφιαλωμένο.

Συνεργάστηκα με εργαζόμενους χωρίς σταθερό ωράριο, χρησιμοποιώντας internet που πήγαινε με ρυθμό χελώνας. Είδα πόσο μεγάλη προσπάθεια χρειάζεται για να προχωρήσει μια υπόθεση όταν πρέπει να αναζητήσεις πληροφορίες από υπαλλήλους με ελάχιστη ενημέρωση ή να ψάξεις σε αρχεία καταχωνιασμένα σε αποθήκες και παλιά κτίρια.

Επισκέφτηκα δωμάτια–εκκλησίες όπου οι λειτουργίες γίνονται με μουρμουρητά, ψαλμωδίες, τραγούδια, ηλεκτρικές κιθάρες και drums, και, κυρίως, τρομερή βοή, κάτι που μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως εκστατική λατρεία.

«Χάθηκα» στην πανέμορφη φύση, περπάτησα σε ξύλινες γέφυρα πάνω από πανύψηλα δέντρα, πέρασα Σαββατοκύριακο σε ένα σπίτι στην παραλία του Ατλαντικού και αντιμετώπισα τα άγρια κύματα του ωκεανού όπου κανείς ντόπιος δεν επιχειρεί να κολυμπήσει.

Έμαθα ότι παντού, παντού πρέπει να κάνεις παζάρι πριν αγοράσεις κάτι, από τα προϊόντα στην αγορά μέχρι τη μεταφορά με το ταξί.

Τι μου πρόσφερε η Γκάνα; Την εμπειρία ότι μέσα από τα θετικά και τα αρνητικά, τα αναμενόμενα και τα «αδύνατα», η ζωή προχωράει. Ότι οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν και ζουν χωρίς αυτά που εμείς θεωρούμε απαραίτητα, και ευτυχούν. Ότι η φύση είναι κυρίαρχος γιατί αυτή παρέχει τα βασικά για να προχωρήσει η ζωή όταν δεν υπάρχουν τα «τεχνητά» αγαθά.

Τι ένοιωσα στη Γκάνα; Ίσως την πρόκληση να βελτιώσει κανείς τον τρόπο ζωής. Να αναβαθμίσει (ή να δημιουργήσει) τα συστήματα υποδομής. Να συντελέσει στη μόρφωση και την ανάπτυξη του τοπικού πληθυσμού. Να κάνει πιο αποτελεσματική την παροχή υπηρεσιών. Πόσο δύσκολο είναι; Πόσος υπαρκτός είναι ο κίνδυνος να απογοητευτεί κανείς κατά τη διάρκεια της μακράς πορείας και της προσπάθειας να ανατραπούν καταστάσεις και ρυθμοί;

Η πράξη τα δείχνει αυτά..

Οπότε, ναι, η Γκάνα, με κάποιον τρόπο, είναι the place to be!