Για τη λειτουργία καλλιτεχνικών και μουσικών σχολείων στη Θεσσαλονίκη
Η υλοποίηση αυτών των λύσεων θα δώσει νέα πνοή στην καλλιτεχνική και μουσική παιδεία στην πόλη.
Λέξεις: Γιώργος Αγγελόπουλος, καθηγητής τμήματος Ιστορίας – Αρχαιολογίας Α.Π.Θ, προϊστάμενος του Γραφείου του Πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη
Τα καλλιτεχνικά και μουσικά σχολεία συνιστούν μια εξαιρετικά σημαντική συμβολή στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Καλλιεργούν τις τέχνες εμπλουτίζοντας το σύνολο της εκπαίδευσης, δίνουν σε μαθητές τη δυνατότητα ανάπτυξης του ταλέντου τους, προσφέρουν δυναμικά στις τοπικές κοινωνίες και δημιουργούν τη βάση για την παραγωγή όχι μόνο καλλιτεχνών αλλά και κριτικά σκεπτόμενων και κοινωνικά ευαίσθητων πολιτών.
Τα σχολεία αυτά βρέθηκαν στο στόχαστρο της «μεταρρύθμισης Διαμαντοπούλου» απειλούμενα για κλείσιμο μετά την κατάργηση των αθλητικών σχολείων (2010). Η περιδίνησή τους την περίοδο 2009 – 2015 κληρονόμησε την απουσία εξοπλισμού, τις ελλιπείς κτηριακές υποδομές και το ανεφάρμοστο θεσμικό πλαίσιο.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αναγνωρίζοντας την μεγάλη σημασία που έχουν τόσο για την το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και την κοινωνία, όχι μόνο ακύρωσε τα σχέδια κατάργησης τους αλλά δημιούργησε νέα μουσικά και καλλιτεχνικά σχολεία (πανελλαδική αύξηση κατά 17%).
Αρχικά, προσπάθησε να αναμορφώσει το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους με βιαστικές κινήσεις που τελικά διορθώθηκαν κατόπιν μαζικών κινητοποιήσεων. Ταυτόχρονα, ενίσχυσε κατ’ εξαίρεση την υποδομή τους με επαναλαμβανόμενες τα δύο τελευταία χρόνια έκτακτες επιχορηγήσεις από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Οι εν λόγω προσπάθειες αντιμετώπισαν ορισμένες φορές δομικές αδυναμίες που οφείλονται στο ότι ενώ τα σχολεία αυτά τοποθετούνται εντός ενός Δήμου, ο μαθητικός τους πληθυσμός και το κοινωνικό τους αποτύπωμα αφορά περιοχές ευρύτερες ενός Δήμου. Επιπλέον, η ενίσχυση των υποδομών που ξεκίνησε δεν έχει ακόμα καλύψει τα επί χρόνια συσσωρευμένα ελλείμματα.
Στο ευρύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης υπάρχουν μόνο ένα καλλιτεχνικό και ένα μουσικό σχολείο. Οι εγκαταστάσεις του μουσικού σχολείου στην Πυλαία είναι αρκετά καλές και ο εξοπλισμός του σε σχετικά ικανοποιητικά επίπεδα που όμως χρήζουν ενίσχυσης. Το καλλιτεχνικό σχολείο «Δημήτρης Χορν» λειτουργεί εδώ και δέκα χρόνια φιλοξενούμενο και διασπασμένο σε δύο διαφορετικά κτίρια σε απόσταση 2 χιλιομέτρων μεταξύ τους (γυμνάσιο στους Αμπελόκηπους και λύκειο στη Μενεμένη), ενώ δομικά αποτελεί ένα ενιαίο σχολείο.
Από τον εξ ανάγκης διαχωρισμό του σχολείου λόγω έλλειψης κατάλληλων κτιριακών υποδομών δημιουργούνται σημαντικά προβλήματα. Η επικοινωνία και συνεργασία των παιδιών όλων των τάξεων που είναι απαραίτητη για τη διοργάνωση και προετοιμασία των καλλιτεχνικών δράσεων και μαθημάτων δεν είναι δυνατή και ενέχει κινδύνους στη μετακίνηση. Οι εκπαιδευτικοί καθημερινά μετακινούνται μεταφέροντας διδακτικό υλικό από το ένα κτίριο στο άλλο. Οι μαθητές του σχολείου, ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών και ο Σύλλογος Γονέων εδώ και χρόνια κινητοποιούνται δημιουργικά και δυναμικά αναζητώντας μόνιμη λύση του στεγαστικού προβλήματος που θα έλυνε και τα ανωτέρω περιγραφόμενα λειτουργικά προβλήματα.
Το ΥΠΠΕΘ, αξιοποιώντας την συνολική προσπάθεια της σχολικής κοινότητας του «Δημήτρης Χορν», αρχής γενομένης από το 2017 επιδίωξε να επιλύσει το ζήτημα. Η προσπάθεια αυτή εντάθηκε εδώ και έναν περίπου χρόνο. Παράλληλα, αναζητήθηκαν λύσεις για τη δημιουργία ενός νέου καλλιτεχνικού σχολείου στη Θεσσαλονίκη. Οι προτεινόμενες κινήσεις δεν είναι ανεξάρτητες. Μπορούν να λειτουργήσουν, για μερικά χρόνια, συνδυαστικά μέχρι να ολοκληρωθούν οι νέες κτηριακές υποδομές και για τα δύο καλλιτεχνικά σχολεία.
Μια πιθανότητα θα ήταν η προσωρινή μετεγκατάσταση του «Δημήτρης Χορν» σε άλλο κτήριο μέχρι την ολοκλήρωση των εργασιών ανέγερσης του νέου σχολείου στο οικόπεδο στη Μενεμένη. Ως προς τη μόνιμη λύση του κτηριακού για το «Δημήτρης Χορν» επιλέχθηκε κατόπιν πολλών συσκέψεων που έγιναν με όλους τους εμπλεκόμενους, στο Γραφείο Πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη, το προτεινόμενο από το Δήμο Αμπελοκήπων – Μενεμένης οικόπεδο στη Μενεμένη.
Δεδομένου ότι το οικόπεδο είναι χαρακτηρισμένο ως «ανταλλάξιμο» από πολλές δεκαετίες, είναι απορίας άξιο γιατί η πρώτη προσπάθεια εξαγοράς του διατυπώθηκε από το Δήμο Αμπελοκήπων – Μενεμένης το 2014.
Επισημαίνουμε ότι στο αίτημα του Δήμου δεν υπήρξε θετική ανταπόκριση από την πλευρά της τότε κυβέρνησης. Πιάνοντας από την αρχή την σκυτάλη, τον Νοέμβριο του 2018 ολοκληρώθηκε από την Κτηριακή Υπηρεσία του Δημοσίου (ΚΤΥΠ) ο τελικός έλεγχος του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και των προϋποθέσεων χρήσης του οικοπέδου. Στις 16/1/2019 έγινε από την ΚΤΥΠ το καθοριστικό βήμα και ζητήθηκε από το Υπουργείο Υποδομών η προέγκριση πίστωσης 789 χιλ. Ευρώ για την απόκτηση του «ανταλλάξιμου» οικοπέδου από το Υπουργείο Οικονομικών.
Το Υπουργείο Υποδομών αποδέχθηκε την επιλογή του εν λόγω οικοπέδου και αντιπρότεινε, τον Μάρτιο του 2019, τη λύση της «δωρεάν παραχώρησης κατά χρήση». Κατόπιν περαιτέρω διερεύνησης του φορέα που θα ήταν ο πλέον λειτουργικός ως αποδέκτης της παραχώρησης, επιλέχθηκε το Υπουργείο Υποδομών και συντάχθηκε η πρόταση νομοθετικής ρύθμισης. Η επιλογή αυτή συνδέεται με το ότι το εν λόγω Υπουργείο είναι ο εποπτεύον φορέας της ΚΤΥΠ. Μόλις ψηφιστεί η νομοθετική ρύθμιση, αναγκαστικά από την επόμενη Βουλή, η ΚΤΥΠ προχωράει στις εργασίες μελέτης και ανέγερσης.
Αναφορικά με τις προοπτικές για τη δημιουργία ενός νέου καλλιτεχνικού σχολείου στη Θεσσαλονίκη, η τελική πρόταση εστίασε στην κενή πτέρυγα ενός εμβληματικού κτηρίου με μεγάλη ιστορία στο κέντρο της πόλης, στο Παπάφειο. Η επιλογή αυτή εξυπηρετεί ταυτόχρονα πολλούς στόχους. Η επανάχρηση της κενής πτέρυγας του κτηρίου βάσει μιας δραστηριότητας που αφορά παιδιά και εφήβους συνάδει απόλυτα με τη φιλοσοφία της προσφοράς του δωρητή.
Συγχρόνως, η στέγαση ενός καλλιτεχνικού σχολείου με την έμφαση στον πολιτισμό και στις τέχνες που το χαρακτηρίζει, μπορεί να ενισχύσει την ιστορική και πολιτιστική προσφορά του Παπάφειου και τους δεσμούς του με την πόλη δημιουργώντας έναν «ζωντανό» πυρήνα πολιτισμού. Η ανακαίνιση της μίας πτέρυγας αλλά και άλλων υποδομών του όλου συγκροτήματος που η πρόταση εξασφαλίζει (κουζίνα – τραπεζαρία) θα προσφέρει στα παιδιά του Παπαφείου, θα συμβάλει στη διατήρηση του χαρακτήρα, στην ανάδειξη και προβολή της ιστορίας του μνημείου/κτηρίου και του Παπαφείου Ιδρύματος.
Τμήμα των υποδομών του σχολείου θα μπορεί να αξιοποιηθεί για τις ανάγκες και τις δραστηριότητες των παιδιών του Παπαφείου συμβάλλοντας στη συνέχιση της μουσικής παράδοσης του Ιδρύματος.
Τέλος, επισημαίνεται ότι η επιλογή αυτή έχει και ένα ακόμα πλεονέκτημα: παρά το υψηλό κόστος (λόγω της ιδιαιτερότητας του κτηρίου), η πτέρυγα μπορεί να παραδοθεί και να λειτουργήσει ως σχολείο σε λιγότερο από 12 μήνες από την έναρξη των εργασιών.
Η ΚΤΥΠ πραγματοποίησε επανειλημμένες αυτοψίες στο κτήριο του Παπαφείου, κατόπιν ενεργειών του Γραφείου Πρωθυπουργού Θεσσαλονίκης, στην περίοδο Οκτωβρίου 2018 – Φεβρουαρίου 2019.
Εξετάστηκαν, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δόμησης και Πολεοδομικών Εφαρμογών Δήμου Θεσσαλονίκης, οι ισχύουσες χρήσεις γης και δρομολογήθηκαν οι απαραίτητες ενέργειες. Η ΚΤΥΠ προεκτίμησε το όλο έργο έως του ποσού των 5 εκ. Ευρώ, ο Δήμος κατέθεσε στις 26/11/2018 αίτημα προς το Παπάφειο παραχώρησης χώρων για στέγαση καλλιτεχνικού σχολείου και το ΔΣ του Παπάφειου έλαβε κατά πλειοψηφία θετική απόφαση στο αίτημα του Δήμου.
Σε επικοινωνία με τα συναρμόδια υπουργεία και φορείς, καθορίστηκε και ο «οδικός χάρτης» προκειμένου να δρομολογηθεί η εγκατάσταση του σχολείου με πρώτο και κύριο βήμα την έκδοση απόφασης έγκρισης στέγασης σχολικής μονάδας. Στις 27 Μαρτίου 2019 κατατέθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Παπάφειου Ιδρύματος αίτηση στο Εφετείο Θεσσαλονίκης για την «εν μέρει τροποποίηση του καταστατικού σκοπού του Παπάφειου Ιδρύματος κατά την αληθινή βούληση του διαθέτη».
Ορίστηκε δικάσιμος για την εξέταση της αίτησης στις 13 Μαΐου 2019. Δυστυχώς, τρεις μόλις ημέρες πριν την συζήτηση της υπόθεσης στο Εφετείο, ο Σύλλογος Αποφοίτων του Ιδρύματος και η Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης άσκησαν «κύριες παρεμβάσεις εναντίον της αίτησης του Παπάφειου» με αίτημα την απόρριψη της. Κατόπιν τούτου, ορίστηκε νέα δικάσιμος.
Παράλληλα, το Υπουργείο Παιδείας δεσμεύτηκε εγγράφως στις 21/2/2019 για την χορήγηση του ποσού των 5 εκ. Ευρώ λύνοντας οριστικά το ζήτημα της χρηματοδότησης. Ευελπιστούμε ότι το Εφετείο θα εγκρίνει την «εν μέρει τροποποίηση του καταστατικού σκοπού του Ιδρύματος κατά την αληθινή βούληση του διαθέτη», γεγονός που θα επιτρέψει στην ΚΤΥΠ να προβεί άμεσα στις εργασίες αποκατάστασης και διαμόρφωσης του τμήματος του κτηρίου και του αύλειου χώρου σύμφωνα με τη διαδικασία εγκρίσεων της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων.
Σήμερα, βρισκόμαστε επιτέλους μπροστά σε συγκεκριμένες και δρομολογημένες μόνιμες λύσεις του στεγαστικού προβλήματος τόσο του «Δημήτρης Χορν» όσο και του νέου καλλιτεχνικού σχολείου στη Θεσσαλονίκη. Η υλοποίηση αυτών των λύσεων θα δώσει νέα πνοή στην καλλιτεχνική και μουσική παιδεία στην πόλη και θα συμβάλει στη δημιουργία δύο κτηρίων τόπων πολιτισμού. Πολλοί ερίζουν περί της «χρόνιας προσπάθειας λύσης των προβλημάτων», εμείς αναλάβαμε και κάναμε τα αποφασιστικά βήματα. Θα συνεχίσουμε αυτήν την προσπάθεια και μετά τις εκλογές. Έχοντας όμως εξασφαλίσει την χρηματοδότηση και τις θεσμικές προϋποθέσεις από πλευράς των Υπουργείων, τονίζουμε ότι η ολοκλήρωση της προσπάθειας προϋποθέτει τη συνδρομή όλων των δυνάμεων του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της Εκκλησίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης στην πόλη.
