Για τον κυρίαρχο εθνικό/εθνικιστικό λόγο των ημερών

Το έθνος, ίσως ο πιο πετυχημένος κινητοποιητικός μύθος, επηρεάζει οριζόντια το κοινωνικό σύνολο, διατρέχει τάξεις, μορφωτικά επίπεδα και κομματικές τοποθετήσεις. Ο λόγος περί έθνους παράγει αποτελέσματα με διάρκεια, καθώς διαπλέκεται με σειρά θεμάτων (κοινωνικός συντηρητισμός, θρησκεία κτλ.) Με μια έννοια, ο σημερινός κύκλος είναι ένα από τα διαρκή αποτελέσματα που παρήγαγε η περίοδος της Συμφωνία των Πρεσπών.

Ο τωρινός κύκλος, όμως, είναι πιο επικίνδυνος γιατί έχει συνδυάσει το εθνικό στοιχείο με το αμιγώς πολεμικό. Ένα επεισόδιο του προσφυγικού/μεταναστευτικού ζητήματος που μας απασχολεί τα τελευταία αρκετά χρόνια προσεγγίζεται πλέον με πολεμικούς όρους. Από το τρόπο μετάδοσης των ειδήσεων, τα σχόλια στο social media, την αποστολή υλικού και τροφίμων από επιχειρηματίες, τα άρθρα για το έπος του ’20. Όλα στήνουν ένα σκηνικό ενός ακήρυχτου ή ενός υβριδικού πολέμου. Η εργαλοιοποίηση χιλιάδων ανθρώπων από το καθεστώς Ερντογαν προφανώς προσδίδει μια επιπλέον διάσταση. Δεν αρκεί για να εξηγήσει ή να νομιμοποιήσει το πως μεγάλη μερίδα της κοινωνίας συμπεριφέρεται με και υιοθετεί τους πολεμικούς όρους. Η φύλαξη των συνόρων έχει να κάνει με την κυριαρχία επί μιας επικράτειας κι είναι φυσικά μια από τις βασικές λειτουργίες ενός κράτους. Η διαχείριση της προσφυγικής/μεταναστευτικής ροής σχετίζεται με την ύπαρξη ασφαλής, νόμιμης διόδου για τους αιτούντες άσυλο. Η συγχώνευση των δυο είναι προβληματική και οδηγεί στην αντιμετώπιση της ροής ως πολεμικής εισβολής και σε μέτρα που αντιβαίνουν το διεθνές δίκαιο όπως η αναστολή του δικαιώματος υποβολής αίτησης ασύλου.

Το 2015 περίπου 850 χιλιάδες άνθρωποι έφτασαν και πέρασαν από την Ελλάδα με την πλειοψηφία της κοινωνίας να δείχνει την αλληλεγγύη της. Κομβικές στιγμές που οδηγούν από την αλληλεγγύη του 2015 στο σήμερα είναι οι εξής: Το κλείσιμο του διαδρόμου των Δυτικών Βαλκανίων, η συστηματική και συνεχής συμφόρηση των νησιών του Βορείου Αιγαίου, η εθνικιστική έξαρση κατά τη περίοδο της Συμφωνίας των Πρεσπών, ο εναγκαλισμός της Νέας Δημοκρατίας με ακροδεξιά κι εθνικιστικά στοιχεία, η νίκη της Νεας Δημοκρατίας στις εκλογές και ο εγκλωβισμός της σε αντι-μεταναστευτικές θέσεις με χαρακτηριστικότερες τα κλειστά κέντρα και τη μη αποσυμφόρηση των νησιών. Η πολιτική κάλυψη που παρείχε και παρέχει η Νέα Δημοκρατία είναι εξαιρετικά σημαντική και επικίνδυνη, καθώς εύκολα μπορεί να χάσει τον έλεγχο, όπως έδειξε και η υπόθεση στα νησία του Β. Αιγαίου.

Ο εθνικός/εθνικιστικός και πολεμικός λόγος ενισχύεται δημιουργώντας τον εχθρό του και στο εξωτερικό με τους μετανάστες ως εισβολείς και στο εσωτερικό κάνοντας λόγο για “πέμπτη φάλλαγα”, “ανθέλληνες”, “προδότες”. Είναι θλιβερό όταν αυτό το λεξιλόγιο, το οποίο βαρύνεται με συγκεκριμένες συνδηλώσεις, υιοθετείται από μερίδα του προοδευτικού κόσμου. Το να παραχωρείς το κέντρο της δημόσιας αντιπαράθεσης, να αποδέχεσαι την ατζέντα και να χρησιμοποιείς ένα λεξιλόγιο επικαθορισμένο πλήρως από τον εθνικιστικό λόγο είναι ένα ολέθριο πολιτικό λάθος. Έτσι, οδηγούμαστε στο να ζητούνται (και να παρέχονται), ως κομμάτι της πολιτικής αντιπαράθεσης, πιστοποιητικά πατριωτισμού και εθνικοφροσύνης . Στήνεται ξανά το σκιάχτρο μιας αντεθνικής αριστεράς που όσα πιστοποιητικά κι αν προσφέρει, έτσι κι αλλιώς, δεν θα την πιστέψει κανείς.

Σε αντίθεση, αυτό που πρέπει να συμβεί είναι να συγκροτηθεί και να κατατεθεί στο δημόσιο διάλογο ένα πολύπλευρο σχέδιο για την διαχείριση της μεγάλης αυτής πρόκλησης που συνιστά το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Από το πως αντιμετωπίζεις τα γεωπολιτικά παιχνίδια Ερντογάν, πως πιέζεις την Ευρωπαϊκή Ένωση για να λειτουργήσει επιτέλους όπως πρέπει το πλάνο της μετεγκατάστασης, πως θα προωθήσεις την ιδέα του ευρωπαϊκού ασύλου, πως θα αποσυμφορήσεις -με ένα πρόγραμμα δίκαιης κατανομής- τα νησιά στα οποία αναπτύσσονται νοσηρά φαινόμενα. Πάνω από όλα, όμως, με την αποδοχή της αλήθειας πως σημαντική μερίδα αυτών των ανθρώπων θα μείνουν στην Ελλάδα είτε μόνιμα είτε για αρκετά χρόνια να βάλεις άμεσα μπροστά ένα πρόγραμμα για την ένταξή τους στην Ελληνική κοινωνία. Αυτό είναι το πιο ευαίσθητο και πιο δύσκολο θέμα καθώς δεν το έχουμε αποδεχθεί ούτε εμείς ούτε κι αυτοί.

Τέλος, η πολιτεία οφείλει να σπάσει άμεσα τις άτυπες πολιτοφυλακές στον Έβρο, απομακρύνοντας οπλισμένους πολίτες από την ευαίσθητη περιοχή της συνοριογραμμής και ακολούθως να διερευνήσει -ει δυνατόν με σύσταση ανεξάρτητης επιτροπής νομικών κι εμπειρογνωμόνων- τις πληροφορίες που υπάρχουν για νεκρούς μετανάστες στα σύνορα που δέχθηκαν πυρά από την Ελληνική πλευρά. Να μην μείνουμε με το στίγμα αυτής της ντροπής.