Γιατί η απόσπαση των αρχαιοτήτων είναι πολύ χειρότερη λύση από την κατά χώρα ανάδειξή τους
Γράφει ο Γιάννης Α. Μυλόπουλος για τον σταθμό Βενιζέλου.
Λέξεις: Γιάννης Α. Μυλόπουλος, Καθηγητής ΑΠΘ
#1 Το αρχαιολογικό συγκρότημα κινδυνεύει
Το σύνολο του αρχαιολογικού κόσμου, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, συμφωνεί ότι το αρχαιολογικό συγκρότημα της Βενιζέλου τίθεται σε κίνδυνο από το ενδεχόμενο απόσπασης και επανατοποθέτησής του.
Κύρια αιτία το γεγονός ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένο εύρημα, (άγαλμα, μνημείο κλπ), αλλά για ολόκληρο οικοδομικό συγκρότημα στο κέντρο της αρχαίας πόλης, αποτελούμενο από δρόμο, καταστήματα, οικίες, μνημεία, υδραυλικά έργα κλπ.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους πρόκειται για μοναδικό σύμπλεγμα ευρημάτων, η ακέραιότητα και ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας του οποίου τίθεται σε κίνδυνο εάν αποσπαστεί.
#2 Χάνεται μια μοναδική ευκαιρία η Θεσσαλονίκη να αποκτήσει ένα ισχυρό τοπόσημο
Η καινοτόμος λύση της συνύπαρξης αρχαιολογικών ευρημάτων και σταθμού μετρό, δίνει προστιθέμενη αξία στη Θεσσαλονίκη και στην οικονομία της. Ήδη έχει εκδηλωθεί μεγάλο ενδιαφέρον από όλα τα μέρη της γης προκειμένου να επισκεφτούν το μοναδικό στον κόσμο σταθμό μετρό που εντός του κελύφους του, αναπτύσσεται ανέπαφο το κέντρο μιας ολόκληρης αρχαίας πόλης.
Η φράση που συνοψίζει την αξία της κατά χώρα ανάδειξης των αρχαιοτήτων στη Βενιζέλου είναι:
«Μετρό έχουν πολλές πόλεις στον κόσμο. Μετρό με αρχαία όμως ελάχιστες…»
#3 Η απόσπαση είναι παράνομη και θα πέσει στα δικαστήρια
Η απόσπαση είναι πράξη παράνομη. Σύμφωνα με το άρθρο 42 του αρχαιολογικού νόμου του 2002, η απόσπαση αρχαιοτήτων, σε περίπτωση κατασκευής τεχνικού έργου, δεν επιτρέπεται, όσο υπάρχουν επιστημονικές μαρτυρίες ότι υπάρχει άλλη λύση. Και τέτοιες μαρτυρίες στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν πολλές.
Πριν να εμφανιστεί η τεχνική λύση για τη συνύπαρξη αρχαίων και σταθμού και να κατατεθεί στο ΚΑΣ σε επίπεδο προκαταρκτικής μελέτης και να εγκριθεί το 2017, υπήρχε εδραιωμένη η αντίληψη ότι τέτοια τεχνική λύση δεν υπάρχει. Έλεγαν μάλιστα τότε ότι θα χρειάζονταν το γκρέμισμα 6 πολυκατοικιών στην Εγνατία, προκειμένου κάτι τέτοιο να επιτευχθεί. Σε αυτή την εδραιωμένη αντίληψη άλλωστε περί μη ύπαρξης άλλης λύσης, στηρίχθηκε και η απόφαση του ΣτΕ το 2016, με την οποία απορρίφθηκε η προσφυγή του τότε δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη. Γι αυτό και σήμερα η απόφαση αυτή του ΣτΕ δεν έχει πλέον ισχύ. Σήμερα λοιπόν που τεχνική λύπουλιά την κατά χώρα ανάδειξη των αρχαιοτήτων υπάρχει, έχει κατατεθεί και έχει μελετηθεί, τα πράγματα διαμορφώνονται τελείως διαφορετικά, καθώς η απόσπαση πλέον είναι πράξη παράνομη.
Συνεπώς η λύση της απόσπασης, εάν εφαρμοστεί ενώ υπάρχει άλλη τεχνική λύση για την παραμονή των αρχαίων στη θέση τους, θα πέσει στα αρμόδια θεσμικά ή δικαστικά όργανα ως παράνομη, οδηγώντας ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΣΕ ΝΕΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ που και πολύ ακριβότερες θα αποβούν και πολύ πιο χρονοβόρες θα αποδειχθούν.
Και όταν αυτό συμβεί, δεν θα φταίει αυτός που ανέδειξε την παρανομία, αλλά εκείνος που υπέπεσε στην έκνομη ενέργεια, εν γνώσει του ότι η λύση που ακολουθεί είναι παράνομη.
#4 Η απόσπαση θα καθυστερήσει πολύ τη λειτουργία του μετρό
Ακόμη και στη θεωρητική εκείνη περίπτωση όμως που η κυβέρνηση καταφέρει, με διάφορους τρόπους, να μην ακυρωθεί στα δικαστήρια η λύση της απόσπασης ως παράνομη, η λύση αυτή, εφόσον εφαρμοστεί, θα αποδειχθεί πολύ πιο χρονοβόρα.
Κι αυτό γιατί μη έχοντας σήμερα η κυβέρνηση μελέτη για την απόσπαση και την επανατοποθέτηση, πέφτει έξω στους χρόνους που εξαγγέλλει για την παράδοση των έργων. Πρώτα απ’ όλα γιατί υποτιμάται η αρχαιολογική ανασκαφή που πρέπει να γίνει, 3,5 μέτρα κάτω από το δάπεδο των αρχαιοτήτων που θα αποσπαστούν. Η ανασκαφή αυτή, η οποία δεν χρειάζεται να γίνει αν εφαρμοστεί η λύση της κατά χώρα ανάδειξης των αρχαιοτήτων, θα καθυστερήσει την παράδοση του έργου 1-2 χρόνια αργότερα από τον εξαγγελθέντα χρόνο του Απριλίου του 2023.
Δεύτερον γιατί υποτιμάται ο χρόνος που θα χρειαστεί για να ολοκληρωθούν οι μελέτες και να εγκριθούν από το ΚΑΣ.
Και τρίτο γιατί υποτιμάται και ο χρόνος που θα χρειαστεί για να ξηλωθούν τα έργα που έχουν ήδη γίνει, η κατάχωση δηλαδή των αρχαιοτήτων με σάκους άμμου.
Τέλος, αν υπολογιστεί και ο χρόνος για την απορρύπανση του υδραργύρου που έχει βρεθεί στην περιοχή των αρχαίων, τότε πάμε αρκετά χρόνια μετά τον εξαγγελθέντα χρόνο, δλδ το 2023.
Η λύση όμως της απόσπασης, με δεδομένη τη σημερινή πρόοδο του έργου, είναι πιο χρονοβόρα και για έναν ακόμη πολύ σοβαρό λόγο. Αυτός είναι ότι η απόσπαση καθυστερεί την παράδοση και του υπολοίπου έργου.
Επειδή η απόσπαση στηρίζεται στην λύση της κατασκευής του σταθμού με ανοιχτό όρυγμα, δεν επιτρέπει τη διέλευση του τρένου μέσα από το σταθμό, καθ’ όλη τη διάρκεια της κατασκευής του. Που σημαίνει ότι οι 12 στους 13 σταθμούς, ενώ θα είναι έτοιμοι από το 2020-2021, θα πρέπει να περιμένουν για να λειτουργήσουν την ολοκλήρωση και της Βενιζέλου, δηλαδή πολλά χρόνια μετά το χρόνο που θα λειτουργούσαν με τη λύση της κατά χώρα ανάδειξης των αρχαιοτήτων.
Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι η λύση της απόσπασης των αρχαιοτήτων, με δεδομένη τη σημερινή εξέλιξη του έργου, είναι πολύ πιο χρονοβόρα σε σχέση με εκείνη της κατά χώρα ανάδειξής τους, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της οποίας οι 12 στους 13 σταθμούς θα παραδίδονταν τέλος 2020 – αρχές 2021, η γραμμή Καλαμαριάς θα παραδίδονταν λίγους μήνες αργότερα, ενώ η Βενιζέλου τέλος του 2023.
#5 Η απόσπαση με τις σημερινές συνθήκες είναι πολύ ακριβότερη λύση
Η απόσπαση των αρχαιοτήτων, με δεδομένη τη σημερινή πρόοδο του έργου, θα αποδειχθεί πολύ πιο ακριβή λύση από την κατά χώρα ανάδειξη, αφού περισσότερος χρόνος κατασκευής για το έργο, σημαίνει και μεγαλύτερο κόστος.
Το γεγονός λοιπόν της καθυστέρησης της ολοκλήρωσης του σταθμού Βενιζέλου λόγω:
Α) της αλλαγής λύσης εν μέσω προόδου του έργου και του υποχρεωτικού μπρος-πίσω στις μελέτες και του ράβε-ξήλωνε στην κατασκευή, Β) της επιπλέον αρχαιολογικής ανασκαφής που προκύπτει 3,5 μέτρα κάτω από το δάπεδο των αρχαίων που θα αποσπαστούν και Γ) της απορρύπανσης του εδάφους από τον υδράργυρο θα προκαλέσει αύξηση του κόστους του έργου.
Επιπλέον αύξηση του κόστους θα προκληθεί όμως και εξ αιτίας της υποχρεωτικής καθυστέρησης της λειτουργίας των 12 από τους 13 σταθμούς, καθώς και της γραμμής Καλαμαριάς, στη λύση της απόσπασης, ως αποτέλεσμα της μη δυνατότητας διέλευσης τρένου μέσα από το σταθμό, λόγω ανοιχτού ορύγματος.
Τέλος, ένας ακόμη παράγοντας που θα εκτοξεύσει το κόστος της απόσπασης είναι οι αποζημιώσεις που θα κληθεί να πληρώσει η Αττικό Μετρό στον ανάδοχο, λόγω των σοβαρών καθυστερήσεων στην παράδοση του έργου. Πολύ περισσότερο μάλιστα, αφού η Αττικό Μετρό, μετά την επίσημη εξαγγελία του πρωθυπουργού για την καθυστέρηση του έργου, δεν θα μπορέσει να αποκρούσει τα αιτήματα των αποζημιώσεων, μια και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ως εκπρόσωπος του ελληνικού δημοσίου, τα έχει εξαγγείλει.
