Γιατί χρειάζονται πραγματικά δημοτικά ΜΜΕ

Λέξεις: Μιχάλης Γουδής

Τοπική αυτοδιοίκηση δεν υπήρξε ποτέ και δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Σε κάθε στοιχειωδώς σοβαρό ζήτημα τα χέρια των δημάρχων ήταν ανέκαθεν δεμένα και όλες οι πρωτοβουλίες απαιτούσαν την έγκριση και πολύ περισσότερο τη χρηματοδότηση της κεντρικής διοίκησης. Τι κι αν επιστρατεύτηκαν ο «Καποδίστριας» και ο «Καλλικράτης»; Ισχυρή και πραγματική αυτοδιοίκηση δεν ήταν ποτέ ανάμεσα στις επιθυμίες των κυβερνήσεων. Στο πλαίσιο της εξάρτησης των δήμων και των περιφερειών από την κεντρική πολιτική σκηνή εντάσσεται και το σχέδιο της κυβέρνησης για ουσιαστική διάλυση των δημοτικών ΜΜΕ.

Δήλωση του δημάρχου χθες 21/10/2015

Από τότε που αναλάβαμε τη Διοίκηση του Δήμου, πήραμε την απόφαση να στηρίξουμε τη λειτουργία των Δημοτικών ραδιοτηλεοπτικών μέσων, της TV100 και του FM100, θέτοντας τρεις στόχους: 1. Τη μετατροπή τους, από φερέφωνα του εκάστοτε Δημάρχου, σε ανεξάρτητους δημοσιογραφικούς οργανισμούς στην υπηρεσία της τοπικής κοινωνίας. Το πετύχαμε. 2. Τον οικονομικό εξορθολογισμό τους με την αντίστοιχη μείωση της δαπάνης λειτουργίας τους από τα 9 εκατ. ευρώ που ήταν το 2009, σε κάτω από 3,5 εκατ. ευρώ. Το πετύχαμε. 3. Τη διαδημοτικοποίησή τους ώστε να μην ανήκουν σε έναν και μόνο Δήμο, αλλά να λειτουργήσουν σε μητροπολιτική, ακόμα και περιφερειακή βάση, με συμμετοχή περισσότερων Δήμων ή και της Περιφέρειας. Η μετατροπή των Δημοτικών ΜΜΕ σε ζωντανά κύτταρα έγκυρης, αδιάβλητης και πολυφωνικής ενημέρωσης με χαμηλό κόστος λειτουργίας είναι από τα επιτεύγματα αυτής της δημοτικής Διοίκησης όπως και των εργαζομένων σε αυτά. Σήμερα, η δημοτική ραδιοτηλεόραση Θεσσαλονίκης (TV100) υπερκαλύπτει όλα τα τεχνικά κριτήρια του νομοσχεδίου για την αδειοδότησή της, καθώς απασχολεί 115 άτομα και καλύπτει με επάρκεια την τοπική και περιφερειακή ειδησεογραφία. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την εμμονή της κυβέρνησης να απαιτεί τη μετατροπή της σε Α.Ε. Μία τέτοια εξέλιξη θα την εξισώσει με τα υπόλοιπα εμπορικά τηλεοπτικά δίκτυα, θα πλήξει ευθέως το δημόσιο χαρακτήρα της και θα την οδηγήσει μαθηματικά στο μαρασμό και την απαξία. Το ΔΣ της ΔΕΠΘΕ εισηγήθηκε έγκαιρα στους δύο συναρμόδιους υπουργούς δύο τροπολογίες με τις οποίες διασφαλίζεται η συνέχιση της λειτουργίας της Δημοτικής Τηλεόρασης ως “Δημοτικής Επιχείρησης Ειδικού Σκοπού Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης”, καθώς και η εξαίρεσή της από τη διαδικασία “εξαγοράς” της άδειας λειτουργίας της μέσω δημοπρασίας. Εύχομαι και ελπίζω ότι, έστω και την τελευταία στιγμή, η κυβέρνηση και η Βουλή θα προστατεύσουν το δημόσιο χαρακτήρα της Δημοτικής Τηλεόρασης Θεσσαλονίκης και θα κάνουν δεκτές τις τροπολογίες που εισηγούμαστε.

Αλλά ας θυμηθούμε πώς ξεκίνησε αυτή η εφαρμογή των στόχων της δημαρχίας Μπουτάρη δυο χρόνια πριν:

Το κυβερνητικό σχέδιο (2013)

«Με τις εισηγήσεις που δέχεται το κυβερνητικό επιτελείο, η μείωση του προσωπικού στα δημοτικά ραδιόφωνα κατά 700 εργαζόμενους, πρέπει να υλοποιηθεί εντός του έτους, ούτως ώστε να συμπεριληφθούν στις 2.000 απολύσεις που πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι τα τέλη του 2013». Η μείωση του προσωπικού στα δημοτικά ραδιόφωνα θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της αξιολόγησης των δομών στους ΟΤΑ και θα σημάνει την απόλυση από το δημόσιο για τους εργαζομένους που κατέχουν θέσεις δημοσιογράφων, τεχνικών και διοικητικών υπαλλήλων. Η κυβέρνηση, βέβαια, δια στόματος του Υπουργού Εσωτερικών, Γιάννη Μιχελάκη, προσπάθησε κατά την προσφιλή της τακτική να κατευνάσει τις ανησυχίες: «Στόχος της κυβέρνησης δεν είναι το κλείσιμο των ραδιοφωνικών σταθμών, αλλά η μείωση του προσωπικού προκειμένου να μετριαστούν τα οικονομικά βάρη των δημοτικών προϋπολογισμών. Πρώτα θα πρέπει να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση των δημοτικών ραδιοφωνικών σταθμών και μετά η αναδιάρθρωση τους.» Σήμερα όμως το θέμα επανέρχεται πιο απειλητικό από ποτέ.

Η αντίδραση Μπουτάρη

Η αντίδραση του δημάρχου Θεσσαλονίκης, Γιάννη Μπουτάρη στο ενδεχόμενο αυτό ήταν άμεση μέσω επίσημης δήλωσής του «Το σύνολο των εργαζομένων στα δημοτικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα όλης της χώρας είναι ζήτημα να ανέρχεται σε 450. Συνεπώς ο αριθμός των 700 εργαζομένων στα δημοτικά ΜΜΕ που φέρονται να εντάσσονται στην «κινητικότητα», δεν υφίσταται ούτε στη φαντασία των αυτόκλητων εκκαθαριστών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.»

Το παράδειγμα της ΔΕΠΘΕ

Ο δήμαρχος δικαιούται να ομιλεί για το θέμα, μια και η περίπτωση της Δημοτικής Επιχείρησης Πληροφόρησης, Θεάματος και Επικοινωνίας (ΔΕΠΘΕ) του Δήμου Θεσσαλονίκης αποδεικνύει πώς τα δημοτικά ΜΜΕ μπορούν με χρηστή διαχείριση εκ μέρους των δήμων και των προσώπων που αυτοί ορίζουν να καταστούν βιώσιμα και να υπηρετήσουν το λόγο ύπαρξής τους. Η δημοτική ραδιοτηλεόραση Θεσσαλονίκης μετατράπηκε μέσα σε διάστημα τριών ετών από όργανο εξυπηρέτησης πάσης φύσεων πελατειακών σχέσεων και συμφερόντων- με αποκορύφωμα το θέατρο της Παρασκευής γνωστό και ως «Η ώρα του πολίτη» σε ένα πραγματικό δημοτικό Μέσο. Έγιναν δραστικές περικοπές σε προσωπικό και προϋπολογισμό, άλλαξε ο τρόπος και η λογική της λειτουργίας όλων των Μέσων (2 ραδιοφωνικών σταθμών και 1 τηλεοπτικού) και η ΔΕΠΘΕ σταμάτησε να αποτελεί ανέκδοτο και πηγή σπατάλης για το δήμο Θεσσαλονίκης. Από τη ζωντανή μετάδοση των συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου μέχρι τη σύσταση εθελοντικού ραδιοφώνου που έδωσε βήμα σε φορείς και ομάδες της πόλης και από την επαγγελματική κάλυψη σημαντικών γεγονότων όπως το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου κτλ. μέχρι την ενημέρωση για κάθετί που συμβαίνει στην πόλη. Τα δημοτικά ΜΜΕ της Θεσσαλονίκης, αν και έχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης, απέδειξαν τη χρησιμότητα και το νόημα αυτού του φορέα.

Ο ρόλος των δημοτικών ΜΜΕ και το παράδειγμα της Γερμανίας

Τα δημοτικά ΜΜΕ μπορούν εν δυνάμει να επιτελέσουν ένα σημαντικό ρόλο. Αυτόν της ενημέρωσης για ό,τι συμβαίνει σε τοπικό επίπεδο πέρα από τα σχολιαστικά, τηλεοπτικά δελτία των καναλιών εθνικής εμβέλειας. Ειδικά, δε, μετά τη διάλυση της δημόσιας τηλεόρασης πριν από δύο μήνες τα δημοτικά Μέσα απέμειναν μοναδικό δημόσιο βήμα που δεν ανήκει σε κάποιον ιδιώτη. Με τις εφημερίδες να βιώνουν πρωτοφανή κρίση, με το διαδίκτυο να βρίθει «ενημερωτικών» σκουπιδιών, τα δημοτικά Μέσα είναι ή έστω μπορούν να είναι μία αξιόλογη πηγή πληροφόρησης για όλα αυτά που δε βρίσκουν θέση στα mainstream media.

Σχετικά με το αν λειτουργούν σωστά ή όχι χωράει αρκετή συζήτηση. Σχετικά με το πώς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ιδανικά η Γερμανία δείχνει το δρόμο. Ειδικότερα το κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας Βεστφαλίας, όπου βρέθηκα για ένα μήνα στη διάρκεια του 2012 στο πλαίσιο ενός εκπαιδευτικού προγράμματος του Ινστιτούτου Goethe του Ντύσελντορφ. Εκεί στο μεγαλύτερο πληθυσμιακά ομόσπονδο κράτος της Γερμανίας, το LfM (Landesanstalt für Medien), κάτι σαν ένα ΕΣΡ σε τοπικό επίπεδο, ρυθμίζει και την παραμικρή λεπτομέρεια για τη λειτουργία όλων των υπόλοιπων, ιδιωτικών Μέσων πέραν των εντύπων, ηλεκτρονικών, διαδικτυακών κτλ. Υπάρχει, δε, ειδική ρύθμιση σχετικά με την πρόσβαση των πολιτών στο βήμα ΜΜΕ, τη λεγόμενη Bürgerfunk (ραδιοτηλεόραση πολιτών). Από την ποσόστωση μουσικής και λόγου στο ραδιοφωνικό πρόγραμμα, την κατανομή της διαφήμισης μέχρι και τα νομικά ζητήματα, όλα ελέγχονται από αυτή την αρχή, η οποία είναι πραγματικά ανεξάρτητη και εξασφαλίζει την ποιότητα κάθε Μέσου που εκμεταλλεύεται ένα αγαθό όπως η δημόσια συχνότητα. Το φημισμένο διπλό σύστημα (Duales System) κάνει σαφή διαχωρισμό ανάμεσα σε δημόσια ΜΜΕ και μη και θέτει αυστηρούς κανόνες, με απίστευτα καλά αποτελέσματα τόσο στο περιεχόμενο αυτών των σταθμών όσο και στο οικονομικό κομμάτι, όπου για παράδειγμα το δίκτυο σταθμών του Radio NRW είναι μέσα στα πέντε πιο επιτυχημένα εμπορικά ραδιόφωνα στην Ευρώπη.

Αν λοιπόν, η κυβέρνηση, επιθυμούσε να εξορθολογίσει και να αναδιαρθώσει τα δημοτικά ΜΜΕ και γενικά να ρυθμίσει το τοπίο στα ΜΜΕ, το οποίο αποτελεί κάτι παραπάνω από ξέφραγο αμπέλι, τότε θα μπορούσε πράγματι να αξιοποιήσει ουσιαστικά επιτυχημένα μοντέλα από το εξωτερικό και όχι απλά να πιπιλίζει την καραμέλα του BBC. Αλλά φυσικά όλα είναι θέμα προθέσεων…

Προσωπική εμπειρία

Εδώ και περισσότερο από ενάμιση χρόνο είχα την τύχη και τη χαρά να φιλοξενηθώ στο Δημοτικό Ραδιόφωνο του Εθελοντισμού (100.6 fm), παρουσιάζοντας την εβδομαδιαία εκπομπή του Ινστιτούτου Goethe της Θεσσαλονίκης με επικαιρότητα και μουσική από το γερμανόφωνο χώρο. Μόνο θετικά στοιχεία μπορώ να αναφέρω, ειδικά για το δεύτερο χρόνο, όπου οι τέθηκαν σωστές βάσεις εξαρχής μετά από τον πρώτο πειραματικό χρόνο. Παρά τις δεδομένες τεχνικές ατέλειες ο επαγγελματισμός τόσο του μόνιμου προσωπικού όσο κυρίως των εθελοντών, εκπαιδευόμενων ηχοληπτών δημιουργούσαν ιδανικές συνθήκες εργασίας. Αλλά αυτή είναι μία εικόνα που τα υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη δε θα αντικρίσουν ποτέ.