Γιατί λάτρευα τον ύστερο Φώσκολο

Της Δέσποινας Κουτσούμπα

Ο πρώτος λόγος Ήταν ό,τι πιο γλυκό, ό,τι πιο γαλήνιο, ό,τι πιο κοντά σε μια ευχάριστη συντροφιά για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους από μια ηλικία και πάνω, πολλοί από τους οποίους ζούσαν μόνοι ή σχεδόν μόνοι στα σπίτια τους. Οι διάλογοι που όλοι κοροϊδεύατε στη Λάμψη, το σενάριο που φιδογύριζε στα ίδια και τα ίδια. (-Τι εννοείς Γιάγκο; -Αυτό που σου είπα Βίρνα -Δηλαδή, Γιάγκο εννοείς ότι ο γιος σου συνελήφθη; -Ναι Βίρνα, αυτό ακριβώς εννοώ). Αποτέλεσμα, πέντε επεισόδια μετά να παρακολουθείς αργά και βασανιστικά το ίδιο δράμα. Η αργή και χαλαρά βασανιστική πλοκή, δεν ήταν παρά μια απάντηση της τρίτης ηλικίας στην εποχή της ταχύτητας που ξημέρωνε! Χιλιάδες γλυκιές γιαγιάδες με αρχές άνοιας μπορούσαν να αισθανθούν ότι δεν χάνουν κάτι, βλέποντας Φώσκολο, κι όχι ακούγοντας τις αγριοφωνάρες των εγγονιών τους που παραπονιόντουσαν ότι “η γιαγιά τα ‘χει χάσει”. Όχι, δεν τα είχαν χάσει, μπορούσαν να συμπάσχουν ακόμη με τη Βίρνα και τον Γιάγκο και τα άλλα παιδιά που αργά και νωχελικά -σε μια ταχύτητα που εμάς μόνο ξένιζε τότε- επαναλάμβαναν τα παθήματά τους από μέρα σε μέρα, με μια ανεκτίμητη συνέχεια. Χιλιάδες γιαγιάδες είχαν κάτι να περιμένουν, είχαν συντροφιά, είχαν κατανόηση, είχαν ένα τρόπο να κρατηθούν όχι στη ζωή, αλλά από τη ζωή. Έστω των άλλων. Έστω αυτή που δεν έζησαν. Πάντως αυτή που τους συντρόφευε. Και μακάρι κι εμείς όταν θα βρεθούμε στη θέση τους να χουμε κάποιον να μας καταλαβαίνει και να μας συντροφεύει, κάποιον που θα μπορεί να ακολουθεί τους δικούς μας ρυθμούς και δεν θα μας κατηγορεί ως “αργούς”. Το ίδιο θεραπευτικά αποτελέσματα είχε και για όποιον-αν είχε εξεταστική στο Πανεπιστήμιο!

Ο δεύτερος λόγος (αφού τον μελέτησα για πολλές εξεταστικές) Μετά από εντατική εξημέρωση με Φώσκολο συμφιλιώθηκα επιτέλους με τον Σοφοκλή! Πριν σπεύσετε να με καταδικάσετε στο πυρ το εξώτερον ως ιερόσυλη, παρακαλώ σκεφτείτε: το συστατικό στοιχείο της Αντιγόνης δεν είναι η σύγκρουση του θεϊκού-υπερβατικού νόμου με τον ανθρώπινο νόμο; Η υποχρέωση απέναντι στην ηθική ή το νόμο; Η σύγκρουση ανάμεσα στην ατομική ελευθερία και το Κράτος; Ε, ποια ήταν η ουσία της ζωής της Βίρνας; Δεν ήταν πάντα ένα τεράστιο ηθικό δίλημμα για το αν θα ακολουθήσει την υποχρέωσή της απέναντι στο νόμο ή απέναντι στην οικογένειά της; Αν θα παραμείνει ηθική ή ανθρώπινη; Αν θα σταθεί άτεγκτη εισαγγελέας ή στοργική μητριά; Ακόμη και στα επεισόδια που τα ‘φτιαξε με τον γιο της, πάλι δεν ήταν μια σύγκρουση μεταξύ της ηθικής και της επιθυμίας; Μεταξύ της ατομικής ελευθερίας και του συλλογικού καθωσπρεπισμού; Δεν προχωρώ και στο θέμα της συγγραφικής φόρμας, για να μη σας συγχύσω περαιτέρω. Τροφή για σκέψη!

*Ο Νίκος Φώσκολος του Ροβέρτου και της Εριφίλης (26 Νοεμβρίου 1927/3 Μαρτίου 1927 σύμφωνα με το δημοτολόγιο – 30 Οκτωβρίου 2013) ήταν σύγχρονος Έλληνας συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, σεναριογράφος και κριτικός του ραδιοφώνου και του θεάτρου και σκηνοθέτης του κινηματογράφου και της τηλεόρασης. Έγραψε σενάρια για δεκάθες ταινίες, σειρές και θεατρικά έργα. 

**Η Δέσποινα Κουτσούμπα είναι αρχαιολόγος. Η αποτίμηση της ύστερης εποχής του έγινε με γρήγορες και συναισθηματικές σημειώσεις στο fb, μόλις ανακοινώθηκε ο θάνατος του.