Γιατί οι κοπές δέντρων στην Θεσσαλονίκη είναι παράνομες

Λέξεις: Μιχάλης Μήττας

Η εικόνα του καταπράσινου κομμένου δέντρου στην Τσιμισκή ήταν το δεύτερο σοκ. Το πρώτο ήταν, πριν λίγους μήνες, η αποψίλωση (συνοδεία αστυνομικής δύναμης) της πλατείας Αρχαίας Αγοράς.

Δεν είναι όμως μια απλώς άσχημη, λυπηρή ή ενοχλητική ενέργεια. Είναι πρωτίστως μια παράνομη ενέργεια. Για τον λόγο αυτό προσφεύγουμε.

Η Τσιμισκή και η Αρχαία Αγορά είναι δύο δείγματα μιας ευρύτερης πολιτικής του Δήμου Θεσσαλονίκης που ξεφεύγει από το Κέντρο και εκτείνεται σε όλη την έκτασή του. Όπου δηλαδή υπάρχουν δέντρα. Και η πολιτική είναι να κοπούν περίπου 2.000 δέντρα (κατά την αντιπολίτευση 4.000) και παράλληλα να πραγματοποιηθούν περισσότερες από 80.000 κλαδεύσεις, των οποίων το καταστροφικό βάθος έχουμε ήδη παρατηρήσει.

Το κόστος της σχετικής σύμβασης είναι περί τα 2.8 εκατομμύρια ευρώ για μια διάρκεια 4 ετών. Όλα αυτά σε μια πόλη όπου υπάρχουν μόνο 15.000 δέντρα και 53.000 θάμνοι και η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο είναι 1,85 τμ ανά κάτοικο, την στιγμή που το ελάχιστο ενδεικνυόμενο όριο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι τα 8 – 10 τμ ανά κάτοικο.

Με απλά λόγια, η πολιτική αυτή απομειώνει σημαντικά τα δέντρα με επαρκή ανάπτυξη φυλλώματος, την στιγμή που ήδη είναι λίγα για την επιτέλεση σημαντικών λειτουργιών όπως η μείωση της θερμοκρασίας, η σκίαση και εν γένει η βελτίωση των ατμοσφαιρικών συνθηκών.

Αυτά δεν αναφέρονται τυχαία.

Η απουσία πρόβλεψης προπαρασκευαστικών ή, έστω, παράλληλων μέτρων, όπως η έγκαιρη πλήρωση των χιλιάδων κενών δενδροδόχων ή η τμηματική αντικατάσταση των προβληματικών δέντρων ανά οδό, ώστε να περιοριστεί ο σημαντικά αρνητικός περιβαλλοντικός αντίκτυπος που αναφέρθηκε, πλήττει τον πυρήνα του δικαιώματος στο περιβάλλον, όπως αυτό περιγράφεται στο α. 24 του Συντάγματος, το α. 37 της Χάρτας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της ΕΕ και πλήθος διεθνών συνθηκών.

Συνακόλουθα, η ήδη επικίνδυνη ατμοσφαιρική ρύπανση της Θεσσαλονίκης (θυμίζουμε και την πρόσφατη προσφυγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά της χώρας μας ενώπιον του ΔΕΕ ειδικά για την ατμοσφαιρική ρύπανση στην πόλη μας) αναμένεται να επιδεινωθεί σημαντικά πλήττοντας αντιστοίχως και το δικαίωμα στην υγεία του συνολικού πληθυσμού της πόλης (α. 7 παρ. 2, 5 παρ. 5 και 21 παρ. 3 Συντάγματος, α 35 Χάρτας Δικαιωμάτων ΕΕ κ.α.) και μάλιστα ενώ σε λίγες ημέρες ξεκινά ένα ιδιαίτερα θερμό καλοκαίρι.

Είναι προφανές ότι η αντικατάσταση που ο Δήμος επικαλείται ούτε πλήρης (οι κοπές δεν πραγματοποιούνται όλες εντός κατάλληλης φυτευτικής περιόδου) ούτε επαρκής (τα δέντρα που τοποθετούνται είναι κατ’ ανάγκη νεώτερης ηλικίας και άρα σημαντικά μικρότερου φυλλώματος) είναι, συνεπώς δεν περιορίζει τις συνέπειες.

Το βασικό επιχείρημα του Δήμου, που αναπαράγεται δημοσίως από τα κανάλια επικοινωνίας του είναι η επικινδυνότητα των δέντρων που κόβονται.

Πράγματι, υπάρχουν δέντρα που κατά καιρούς σπάνε με αποτέλεσμα να προκαλούνται φθορές ή τραυματισμοί προσώπων. Σίγουρα ορισμένα από αυτά δεν θα επιδέχονται θεραπείας.

Σήμερα όμως, με το πρόγραμμα του Δήμου σε πλήρη εξέλιξη, δεν γνωρίζουμε ποια είναι αυτά. Οι εκθέσεις της αρμόδιας υπηρεσίας, βάσει της οποίας ελήφθησαν οι σχετικές αποφάσεις των αρμόδιων πολιτικών οργάνων, αναφέρουν σύνολα δέντρων που πρέπει να κοπούν ανά οδό, χωρίς την ταυτοποίηση αυτών, συνοδευόμενες από φωτογραφίες ορισμένων, τις οποίες κανείς δεν δύναται να αντιστοιχήσει και να αξιολογήσει.

Παραλείπουν επίσης να αξιολογήσουν εναλλακτικές λύσεις (κλάδεμα αντί κοπής, θεραπεία κλπ). Κατά συνέπεια, το σύνολο των σχετικών αποφάσεων είναι ελλιπώς αιτιολογημένες, την στιγμή που, ενόψει του κυρίου ζητήματος που αναπτύχθηκε ως άνω, ο έλεγχος θα έπρεπε να είναι ιδιαιτέρως ενδελεχής και στενός. Στην πραγματικότητα γνωρίζουμε δενδροστοιχίες με αντίστοιχα προβλήματα που διασώθηκαν με εναλλακτικά μέτρα (πχ Σβώλου), αλλά και άλλες που κόπηκαν ενώ τα δέντρα ήταν νεαρά και χωρίς κανένα εμφανές πρόβλημα (πχ Νικ. Φωκά).

Με απλά λόγια, πιθανότατα εξαφανίζουμε το πράσινο από οδούς χιλιομέτρων γιατί ενδέχεται ένα δέντρο μόνο να έχει πρόβλημα.

Πέρα όμως από αυτά, ο Δήμος Θεσσαλονίκης δεν έχει καν τηρήσει την διαδικαστική νομιμότητα κατά την λήψη απόφασης. Βάσει του ισχύοντος πλαισίου (ν. 3852/2010), οι σχετικές αποφάσεις λαμβάνονται από το Δημοτικό Συμβούλιο κατόπιν εισήγησης της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής.

Η τελευταία, που κατά πλειοψηφία υπερψήφισε τις εισηγήσεις της Υπηρεσίας, κατά την συνεδρίασή της βρισκόταν σε κακή σύνθεση.

Συγκεκριμένα, η σύνθεσή της τροποποιήθηκε νομοθετικά, εν μέσω της θητείας και κατά παράβαση του εκλογικού αποτελέσματος των αυτοδιοικητικών εκλογών του 2019, με σκοπό να διασφαλισθεί η απόλυτη πλειοψηφία της παράταξης του Δημάρχου και των συνεργαζόμενων με αυτόν.

Η σχετική διάταξη κρίθηκε από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (2377/2022) αντισυνταγματική, χωρίς όμως να ακολουθήσει νέα εκλογή των μελών της κατά τρόπο που να συμμορφώνεται με την ως άνω απόφαση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, διατηρείται μια τεχνητή, αλλά μη νόμιμη, πλειοψηφία, κατά παρέκκλιση της λαϊκής ετυμηγορίας του 2019.

Απέναντι λοιπόν σε όλα αυτά, αντιπολίτευση και μεμονωμένοι πολίτες έχουν κινηθεί παράλληλα, σε διάφορες νομικές οδούς. Με τον Σπ. Βούγια και τον Ανδρ. Κουράκη προσφύγαμε ενώπιον του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης κατά τριών αποφάσεων που αφορούσαν την αποψίλωση των οδών Δελφών, Παπαναστασίου, Κωνσταντινουπόλεως, Κ. Καραμανλή και Τσιμισκή.

Ο νόμος επιφυλάσσει στον Συντονιστή δίμηνη προθεσμία να αποφανθεί επί των προσφυγών. Αν και για τις πρώτες δύο προσφυγές η προθεσμία έχει ήδη εκπνεύσει, κάτι που επρόκειτο να συμβεί σύντομα και για την τρίτη, απόφαση δεν είχαμε. Μέχρι σήμερα (25-5-2023).

Μετά τον σάλο και την δημοσιότητα που προκλήθηκε, μας κοινοποιήθηκε απόφαση μόνο για την χρονικά τελευταία προσφυγή μας, εκείνη που αφορούσε στην Τσιμισκή, αποφεύγοντας μάλιστα να αποφανθεί για το επίδικο, επικαλούμενη τυπικούς λόγους, χωρίς επαρκές νομικό ή νομολογιακό έρεισμα. Παράλληλα δε, ξεκίνησε και μια εκστρατεία του Δήμου να πείσει την κοινή γνώμη, με παραπλανητικές φωτογραφίες, γενικολογίες και κινδυνολογία

Απέναντι σε αυτά, πιστεύω ότι οφείλουμε να συνεχίσουμε με τα νομικά μέσα που έχουμε στην διάθεσή μας. Το οφείλουμε απέναντι στην πόλη και τη νομιμότητα.

*Ο Μιχάλης Μήττας είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής, Μέλος ΔΣ Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης