Γιατί σταματήσαμε να χορεύουμε; (!)

Της Ιωάννας Παπαδοπούλου

Κάποτε, ο ρόλος του χορού στον άνθρωπο και την κοινωνία του ήταν ζωτικής σημασίας. Ισχύει όμως το ίδιο και σήμερα;

Όλοι χρησιμοποιούμε το πρόσωπο και τα χέρια ως εκφραστικό μέσο επικοινωνίας, συνεπώς είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε πόσο άμεσα συνδεδεμένοι είμαστε με το σώμα μας είτε το θέλουμε είτε όχι σε κάθε κατάσταση, κάθε στιγμή. Πόσο όμως καλλιεργούμε τις σωματικές λειτουργίες μας ώστε να εκφραστούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο;

Είναι μοναδικό το γεγονός πως το σώμα ‘μιλά’ τη δική του γλώσσα από τη γέννηση έως το θάνατο μας. Το ιδιαίτερο όμως στην τέχνη του χορού είναι πως χρησιμοποιείται το συναίσθημα, η δημιουργικότητα και ο συμβολισμός για να μεταδοθούν διαφορετικές αρχέγονες έννοιες -μοιάζει θα λέγαμε με προφορική γλώσσα, καθώς συνδυάζει κινητικό λεξιλόγιο και διαφορετικά συστήματα που βοηθούν στην έκφραση μέσω του σώματος. Από τον Πυρρίχιο χορό ως τα Ομηρικά έπη, από τους ιστορικούς χορούς στους λαϊκούς, από το μοντέρνο στο μεταμοντέρνο, από την χορευτική disco ως την λίμνη των κύκνων, από την αρχαιότητα ως τη σύγχρονη εποχή- η κίνηση δηλώνει την έκφραση του σώματος και της ψυχής.

Ζούμε όμως σε μια ψηφιακή εποχή όπου η μετάδοση πληροφοριών γίνεται με τρομερή ταχύτητα κυρίως από το εξωτερικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να μπλοκάρει την ελευθερία ροής και την ανακάλυψη της εσωτερική μας γνώσης, με λίγα λόγια την ανακάλυψη του ίδιου του εαυτού μας.

Τι ακριβώς μας περιορίζει, αλήθεια πόσο άνετα πλησιάζουμε πλέον τους άλλους απλά για να χορέψουμε και πόσο συχνά κατατάσσουμε μέσα στις επιλογές δραστηριοτήτων μας το χορό;

O Πλάτωνας έγραψε πως ΄το να τραγουδάει και να χορεύει ωραία κανείς σημαίνει ότι έχει καλή παιδεία΄, πως ο αχόρευτος άνθρωπος είναι συνώνυμο με τον αμόρφωτο άνθρωπο, πως ο χορός προέκυψε από τη φυσική επιθυμία των νεαρών πλασμάτων να κινήσουν τα σώματά τους για να εκφράσουν διάφορα συναισθήματα και ειδικά τη χαρά.

Στο ίδιο πνεύμα, ο διεθνούς φήμης χορογράφος Akram Khan προσφάτως ζήτησε από την κυβέρνηση στο Ηνωμένο Βασίλειο να ενταχθεί ο χορός ως διδακτέα ύλη στο σχολικό πρόγραμμα, λέγοντας ότι είναι εξίσου σημαντικός με τη μελέτη των μαθηματικών. Εξέφρασε πως ο χορός είναι πολύ περισσότερο από ένα χόμπι, είναι η τέχνη που μπορεί να καλλιεργήσει την κοινωνική συνείδηση, να μας βοηθήσει να υπερβούμε τα πολιτικά ή θρησκευτικά εμπόδια καταφέρνοντας μια παγκόσμια ‘ενότητα’.

Και ευχόμαστε πως έχει δίκιο. Βέβαια ίσως είναι καλό να αναρωτηθούμε πόσο έγκυρη είναι η προσωπική μας μαρτυρία σε σχέση με τη σωματική-κιναισθητική μας νοημοσύνη;

Με τη βοήθεια μελετητών πλέον γνωρίζουμε πώς ο χορός βελτιώνει την εγκεφαλική λειτουργία σε ποικίλα επίπεδα- φυσικά, δεν χρειάζεται κανείς να εκπαιδευτεί για να γίνει επαγγελματίας χορευτής μπαλέτου για να καταλάβει τα οφέλη, αρκεί όμως να διδαχθεί όντας μαθητής σε τάξη. Αυτό που θα συμβεί μέσα από μια βασική εκπαίδευσή στο χορό είναι η καλλιέργεια της κιναισθητικής μας ικανότητας και της ιδιοδεκτικότητας, δηλαδή ο συντονισμός διαφορετικών τμημάτων του σώματος μεταξύ τους και η αντίληψη του που βρισκόμαστε στο χωρο-χρόνο.

Μετέπειτα θα αρχίσουμε να ανακαλύπτουμε έναν άλλο κόσμο πέρα από αυτό των αισθήσεων όπου οι δυνατότητες μας ξεπερνούν τη σωματική διάσταση και μετουσιώνονται σε καθαρή ενέργεια, στην αστείρευτη πηγή ενεργητικότητας που διαρκεί μόνον μια στιγμή, και κάθε επόμενη στιγμή ερευνά και εκθέτει την εσωτερική σοφία του ατόμου.

Παραθέτω ένα απόσπασμα του Πωλ Βαλερύ που δίνει μια σημαντική επισήμανση στο ρόλο του χορού ανεξάρτητα από την εποχή του:

‘Σε αυτόν τον κόσμο, το είναι μας λειτουργεί ανάμεσα στην αίσθηση μιας ανάγκης και την ώθηση που θα την ικανοποιήσει. Μπροστά σε αυτόν τον ρόλο, αναζητά πάντα τον πιο οικονομικό τρόπο, αν όχι πάντα τον πιο σύντομο. Αναζητά την αποτελεσματικότητα. Η ευθεία γραμμή, η λιγότερη ενέργεια, ο πιο σύντομος χρόνος φαίνεται ότι τον εμπνέουν. Ο άνθρωπος της πράξης κατέχει το ένστικτο της οικονομίας του χρόνου και των μέσων, και τα καταφέρνει πιο εύκολα όταν ο στόχος του είναι όσο το δυνατόν περισσότερο σαφής και καλύτερα προσδιορισμένος: ένα εξωτερικό αντικείμενο.

Αλλά έχουμε ήδη πει ότι ο χορός είναι ακριβώς το αντίθετο. Αποτελεί τη μετάβαση στη δική του κατάσταση, κινείται στον εαυτό του χωρίς να χρειάζεται γι’ αυτόν καμία αιτία, καμία συγκεκριμένη τάση να εκπληρώσει. Ένας ορισμός του καθαρού χορού δεν πρέπει να περιέχει τίποτα που να προλέγει ένα τέλος’. 

(Philosophie de la danse, Paul Valéry, 1936)

Και ενώ ο καθένας μας έχει διαφορετικές απαιτήσεις και αισθητική, πάντα υπάρχει ένα κατάλληλο είδος μέσα από το οποίο θα εκφραστούμε και θα αναπτύξουμε όχι μόνο τη φυσική μας κατάσταση αλλά κυρίως τα συναισθήματα και τους φόβους που μας κρατούν καθηλωμένους σε ένα εξωτερικό κα μόνο περιβάλλον.

Καθώς ο χορός έχει εξελιχθεί δημογραφικά και εκπαιδευτικά πλέον στο 2015, κυριολεκτικά προσπαθεί να επιβιώσει ανάμεσα στις άλλες τέχνες και ειδικότερα στη χώρα μας, καθώς οι φορείς που υποστηρίζουν και προωθούν την τέχνη αυτή είναι πλέον μηδαμινοί.

Οι χοροδιδάσκαλοι όπως και οι χορευτές όμως ήταν και είναι πάντα ανάμεσά μας, άρα ο λόγος πάει στον καθένα από εμάς. Σε εμάς που έχουμε πολλαπλές επιλογές σε μαθήματα και σχολές χορού, σε συστήματα και είδη που ερευνούν την κίνηση και στοχεύουν στη βελτίωση και στην ανάπτυξη του ‘είναι’ μας, αλλάζοντας σίγουρα την ψυχική μας υγεία προς το καλύτερο.

Γι’ αυτό ας αναζητήσουμε το χορό… και η ζωή θα συνεχίζεται μέσα από κάθε μας κίνηση.

Moving Cities, Jecan Chowdbury