Γυναίκα με αναπηρία, διαμορφώνοντας συνθήκες ίσων ευκαιριών

Λέξεις: Γιώργος Σταμάτης

Με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών θεσπίστηκε η ογδόη Μαρτίου ως διεθνής ημέρα της γυναίκας το 1977, σε ανάμνηση των αγώνων των γυναικών για την ουσιαστική κατάκτηση της ισότητας και στόχευε στην ανάδειξη των εμποδίων που αντιμετωπίζουν, καθώς  και στην αποτελεσματική προώθηση των δικαιωμάτων τους. 

Παρά το γεγονός ότι έχει συντελεστεί παγκοσμίως σημαντικότατη πρόοδος τόσο σε θεσμικό όσο και σε ουσιαστικό επίπεδο ως προς την άρση των εμποδίων και των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών, εν τούτοις οι δυσμενείς διακρίσεις σε κάποιους τομείς είναι ακόμα υπαρκτές, ιδίως για τις πλέον ευάλωτες γυναίκες, όπως είναι οι γυναίκες με αναπηρία. 

Υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη ο πληθυσμός των γυναικών με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις αντιστοιχεί στο 29,5% του συνολικού πληθυσμού των Ευρωπαίων γυναικών και στο 60% των ατόμων με αναπηρία.  

Οι γυναίκες με αναπηρία βιώνουν σ’ ένα ευρύ φάσμα τομέων της καθημερινότητας διπλή διάκριση, λόγω φύλου και λόγω αναπηρίας, ενώ αρκετές έρχονται αντιμέτωπες με διασταυρούμενες διακρίσεις (intersectional discriminations) εξαιτίας πολλαπλών ταυτοτήτων ευαλωτότητας, όπως γυναίκες με προσφυγικό ή μεταναστευτικό προφίλ,  γυναίκες Ρομά με αναπηρία και γυναίκες με αναπηρία μεγαλύτερης ηλικίας. 

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της σχετικής γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής,  οι γυναίκες με αναπηρία στην Ευρώπη  αντιμετωπίζουν φυσικά και κοινωνικά εμπόδια μεταξύ άλλων σε τομείς όπως, στην πρόσβαση τους στην απασχόληση, στην συμμετοχή τους στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, σε προγράμματα κατάρτισης και μείωσης της φτώχειας, ενώ ορισμένες τελούν σε συνθήκες έλλειψης στέγης.  Επιπρόσθετα, οι γυναίκες με αναπηρία διατρέχουν δύο με πέντε φορές υψηλότερο κίνδυνο να υποστούν σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βία είτε από το οικογενειακό τους περιβάλλον είτε από τους φροντιστές τους. 

Η Κυβέρνηση έχει αναγάγει τη χάραξη οριζόντιων και στοχευμένων πολιτικών για την προάσπιση των δικαιωμάτων και την ισότιμη κοινωνική ένταξη των γυναικών με αναπηρία σε σημαντική προτεραιότητα. Στην κατεύθυνση αυτήν, εργαζόμαστε συστηματικά έχοντας ως πυξίδα τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και το αρ.6 της Σύμβασης των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, ενώ παράλληλα κυρώσαμε και τη Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και παρενόχλησης στο χώρο εργασίας.

Βασικά εργαλεία στο σχεδιασμό των πολιτικών μας που στοχεύουν στην εναρμόνιση της νομοθεσίας μας με τις επιταγές των ως άνω συμβάσεων και εξειδικεύουν το περιεχόμενο τους ως προς τις γυναίκες με αναπηρία είναι ο στόχος 9 του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και ο άξονας προτεραιότητας 4 του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων. Για την ενίσχυση της ορατότητας των γυναικών με αναπηρία και την προώθηση της συμπερίληψης τους στον κοινωνικό ιστό, υιοθετούμε τη στρατηγική διπλής κατεύθυνσης, δηλ. την οριζόντια ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας στις πολιτικές που σχεδιάζονται για την προαγωγή της έμφυλης ισότητας και στην οριζόντια ένταξη της διάστασης του φύλου στις πολιτικές και τις δράσεις που εφαρμόζονται για την ενίσχυση και ενεργητική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία. 

Ειδικότερα, στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αναπτύσσουμε δράσεις και λαμβάνουμε μέτρα για την πρόληψη και αντιμετώπιση κακοποιητικών συμπεριφορών 

Σε βάρος γυναικών με αναπηρία, προβαίνοντας μεταξύ άλλων, στη θέσπιση πρωτοκόλλων και κανόνων δεοντολογίας για τους επαγγελματίες που τις φροντίζουν, στη διασφάλιση της προσβασιμότητας στην επικοινωνία με τις αρμόδιες υπηρεσίες και τα συμβουλευτικά κέντρα με κατάρτιση των εργαζομένων και στη διεξαγωγή σεμιναρίων σε γονείς και κηδεμόνες κοριτσιών με αναπηρία για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα τους. Οι δράσεις αυτές σχεδιάζονται σε συνεργασία και με το αναπηρικό κίνημα, στο πλαίσιο ομάδας διοίκησης έργου που έχει συγκροτηθεί στο Υπουργείο Εργασίας για την παρακολούθηση του πρωτοκόλλου συνεργασίας που έχει υπογραφεί μεταξύ της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων και της ΕΣΑμεΑ. 

Βασική μας στόχευση αποτελεί η ουσιαστική ενίσχυση και ενδυνάμωση της γυναίκας με αναπηρία στους πολλαπλούς ρόλους που καλείται να ανταποκριθεί, ως μητέρα, ως εργαζόμενη, ως ενεργό μέλος του κοινωνικού συνόλου και στο πλαίσιο αυτό λαμβάνουμε υπόψη τη συνθήκη της αναπηρίας στη χάραξη πολιτικών για την εναρμόνιση της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής.

 Επιπλέον,  στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία προβλέπεται η ποινικοποίηση της εξαναγκαστικής στείρωσης και άμβλωσης που διενεργείται στις γυναίκες με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένων και όσων τελούν σε δικαστική συμπαράσταση, γιατί το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και το δικαίωμα στην επιλογή της μητρότητας είναι θεμελιώδη και αδιαπραγμάτευτα.

 Περαιτέρω, με τον ν.5023/2023 διευκολύνεται η απρόσκοπτη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία, άρα και των γυναικών με αναπηρία στη δικαιοσύνη και παρέχεται σε όσες το χρειάζονται δωρεάν νομική βοήθεια.

 Επιπρόσθετα, στην Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά, που εκπονήθηκε στο πλαίσιο της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης,  γίνεται σε μια σειρά δράσεων διακριτή αναφορά τόσο στη γυναίκα όσο και στην αναπηρία, δεδομένου ότι συνιστούν συνθήκες αυξημένης ευαλωτότητας που επιτείνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό της ιδιαίτερα ευπαθούς αυτής πληθυσμιακής ομάδας. Ενδεικτικά, αναφορές γίνονται στον ειδικό στόχο 4.5 Εξάλειψη των ανισοτήτων των φύλων στην εκπαίδευση με ίση πρόσβαση για τους ευάλωτους συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, στον ειδικό στόχο 8.5, Επίτευξη πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης και στον ειδικό στόχο 10.2 ενίσχυση και προαγωγή της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ένταξης. 

Σε αυτό το πλαίσιο, συνεχίζουμε να θέτουμε τις βάσεις για την οικοδόμηση μιας συμπεριληπτικής κοινωνίας, στην οποία οι γυναίκες με αναπηρία θα έχουν ίσες ευκαιρίες να ασκούν τα δικαιώματα τους και να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες προκλήσεις και τους πολλαπλούς ρόλους τους, σύμφωνα με τις δικές τους επιθυμίες και επιλογές.

*Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας