H δήθεν ενεργειακή μετάβαση και η φτωχοποίηση της κοινωνίας

Λέξεις: Θάνος Ανδρίτσος 

O «πολιτισμός» μας είναι πράγματι καταστροφικά ενεργοβόρος. Οι οικονομικές και παραγωγικές δραστηριότητες, οι μετακινήσεις, η αστική ανάπτυξη, η καθημερινή ζωή ενός πληθυσμού που διαρκώς αυξάνεται είναι διαμορφωμένες έτσι ώστε να υπερκαταναλώνουν ενέργεια και πόρους προκαλώντας τεράστια, πιθανότατα ανεπανόρθωτη, καταστροφή στο περιβάλλον και την βιοποικιλότητα.

Μια διαδικασία μείωσης της κατανάλωσης και εξοικονόμησης ενέργειας και περιορισμού της χρήσης ορυκτών καυσίμων, πρέπει να είναι κεντρικό τμήμα ενός συνολικού σχεδίου μετάβασης με κέντρο την μείωση των χωρικών και κοινωνικών ανισοτήτων, την προστασία του οικοσυστήματος και την αμφισβήτηση του τωρινού μοντέλου ανάπτυξης.

Τι συμβαίνει τώρα;

Η βίαιη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας μόνο για τα νοικοκυριά μέσω των τρομακτικών αυξήσεων στην τιμή της ενέργειας, ως τμήμα:

Α) Μιας τιμωρητικής πολιτικής: Ήρθε η ώρα να καταλάβετε ότι ήρθε το τέλος της αφθονίας, είπε ο Μακρόν ή να κάνετε μπάνιο με κρύο νερό, λένε στη Γερμανία, να κλείνετε τη λάμπα σας λένε στην Ελλάδα.

Β) Μιας πολεμικής εμπλοκής σε έναν πόλεμο που τυπικά κανένα ευρωπαϊκό κράτος δεν συμμετέχει και που -ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας- στις κυρώσεις προς τη Ρωσία δεν συναίνεσε ούτε συμφωνεί η πλειοψηφία της κοινωνίας που υφίσταται την ενεργειακή φτώχεια.

Στο πλαίσιο αυτό, η διαδικασία ενεργειακής μετάβασης αντί να βασίζεται σε έναν μακροχρόνιο, ορθολογικό και με κοινωνικό πρόσημο υπέρ των αδύναμων σχεδιασμό κυριαρχείται από μια ανορθολογική, ταξικά φορτισμένη υπέρ των ισχυρών, αδιαφανή μεθοδολογία που καταλήγει σε προφανή αισχροκέρδεια.

 Οι μεγάλες και πολυεθνικές επιχειρήσεις (της ενέργειας και άλλων κλάδων) κάνουν ρεκόρ κερδών, ενώ είναι αυτές που φέρουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης, ενώ η κοινωνική πλειοψηφία αντιμετωπίζει μια τρομερή αποστέρηση βασικών μέσων επιβίωσης, ενώ σαφώς είχε μικρότερο μερίδιο ευθύνης (χωρίς να υποτιμάται η αρνητική επίδραση του καταναλωτισμού που όμως έχει και αυτός ευρύτερες συστημικές βάσεις και δεν είναι ατομική απληστία).

Αυτό λοιπόν είναι η μετατροπή ενός δίκαιου αιτήματος, στο αντίθετό του, έτσι που να μην είναι σίγουρο αν έχει κανένα νόημα να το επαναλαμβάνεις πλέον. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να εξοικονομηθεί ενέργεια από τον οδοφωτισμό ή τις μετακινήσεις. Θα ήταν τρελό να διαφωνεί κανείς με το οτιδήποτε.

Αλλά πρέπει να κατανοείται η μεγάλη διαδικασία, που είναι μια νέα βίαιη υφαρπαγή πλούτου και ιδιοκτησίας (να δούμε π.χ. τι θα γίνει με την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών) στο βωμό της δήθεν ενεργειακής μετάβασης.

Που -εκτός των άλλων- δεν θα φέρει και αντιρρόπηση της κλιματικής-περιβαλλοντικής κρίσης γιατί -επίσης εκτός των άλλων- δεν θα βρει σύμμαχο αλλά εχθρό την φτωχοποιημένη κοινωνία.

Σε αυτό το πλαίσιο, που κανείς/καμία δεν μπορεί να ξετυλίξει πλήρως το κουβάρι και αποσπασματικά γνωρίζει κομμάτια του παζλ, είναι αυτονόητο ότι «μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά». Σε αυτό το έδαφος προφανώς θα ανθίσει κάθε λογής μερική, αποσπασματική, ανορθολογική, συνωμοσιολογική κ.α. άποψη (αυτές που περιγράφονται πλέον με τον όρο «ψεκ»), όχι αυθόρμητα αλλά από την στοχευμένη επίδραση κομματιών των κυρίαρχων κύκλων. 

Ενώ τα θέματα αυτά, έχουν επανειλημμένα μελετηθεί και συζητηθεί μεταξύ προοδευτικών και αριστερών κύκλων, συχνά είναι περιορισμένα σε ένα υπερλεπτομερές ακαδημαϊκό πλαίσιο ή σε μια γενικόλογη πολιτικολογία.

 Έτσι μοιάζει σαν να μην ασκείται ολοκληρωμένη κριτική και η «αριστερή θέση» να είναι είτε σαν τον Τζίμι Χόφα είτε σαν το ίδρυμα Μπλουμπεργκ, ενώ χρειάζεται ένα αντίρροπο και ολοκληρωμένο σχέδιο οικολογικού και σοσιαλιστικού μετασχηματισμού, που σίγουρα θα έχει στο κέντρο του προστασία του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με την βελτίωση της ζωής της κοινωνικής πλειοψηφίας.

*Ο Θάνος Ανδρίτσος είναι foundre της Commonspace Co-op