H πόλη που ήξερα, η πόλη που έχασα, η πόλη που ζω

Εικόνα: Γιάννης Τριανταφυλλόπουλος

Τα τριανταπέντε χρόνια μοιάζουν με μια ζωή. Σίγουρα είναι η μισή. Αν είσαι τυχερός και δεν αφήσεις το μάταιο τούτο κόσμο νωρίς. Αν ζεις διαρκώς στη ίδια πόλη, πράγμα σύνηθες για την πλειοψηφία των ανθρώπων, έχεις τη δυνατότητα να βιώνεις τις αλλαγές της. Ο βιωμένος χρόνος εξάλλου είναι και ο πιο ενδιαφέρων, ο αδιάφορος χρόνος είναι θανάσιμος.

Αυτά τα 35 χρόνια τα βίωσα με το παραπάνω. Όταν ξεκινάς να στήσεις μια ιστορία σαν την parallaxi και είσαι 23 χρονών, έχεις σίγουρα άγνοια κινδύνου, ή απλά πιστεύεις ότι δεν θα πάει μακριά. Γελάστηκα. Το ταξίδι ήταν μεγάλο και σίγουρα όχι από αυτά που πλήττεις.

Είχε τα πάντα: γοητεία, απογοήτευση, γνωριμίες, απώλειες, περηφάνεια, στραπατσαρίσματα, νίκες και ήττες. Είχε κέρδη. Ανθρώπινα και υλικά. Τα πρώτα λογαριάζω πιο πολύ. Όσους ήρθαν κοντά μας και ρίζωσαν, όσους πέρασαν και άνοιξαν φτερά, όσους έγιναν φίλοι καρδιάς, σχεδόν συγγενείς. Αν έβαζα στη σειρά τα ονόματα όσων συνεργάστηκαν αυτά τα 35 χρόνια θα χρειαζόμασταν σελίδες πολλές.

Η parallaxi μου έμαθε μερικά πολύτιμα πράγματα. Διέγραψα από το λεξικό μου τη φράση ‘’δεν γίνεται’’. Έβαλα την αναζήτηση στην κορυφή των προτεραιοτήτων μου. Αισθητική και ερευνητική. Έμαθα ένα είδος δημοσιογραφίας που μου έλειπε σε άλλα μέσα που εργαζόμουν. Όταν το μαγαζί είναι οικογενειακό τολμάς πιο εύκολα από ότι σε άλλα που ο νοικοκύρης δίνει τον τόνο για να παίξει η ορχήστρα. Προσπάθησα να μη συμβιβαστώ και πιστεύω ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα κατάφερα αρκετά. Παράλληλα όμως στάθηκε η αφορμή να μάθω την πόλη μου. Και πόλη δεν είναι μόνο ο τόπος, είναι και οι χρήστες του. Έχοντας από παιδί μια έμφυτη περιέργεια άρχισα να ψάχνω τις γειτονιές, τις ιστορίες και τους ανθρώπους που τη βίωναν. Έτσι μπορώ να σου μιλήσω για όσα έμαθα σε αυτή την πορεία, για όσα είδα να αλλάζουν, για όσα είδα να βαλτώνουν, για όσους έγραψαν μικρές ιστορίες που συνθέτουν τη σύγχρονη μεγάλη Ιστορία της.

Οι πόλεις είναι τα σημεία αναφοράς, η συνέχεια, η εξέλιξη, ο σεβασμός σε όσα προηγήθηκαν, είναι οι βίαιοι μετασχηματισμοί, η ερημοποίηση, είναι τα κενά πλέον κουφάρια ένδοξων κατασκευών, οι ασεβείς χρήσεις των ελαχίστων ελεύθερων χώρων, τα πολυτελή μεγαθήρια που υψώνονται στις παρυφές της, οι πρόχειρες επεκτάσεις εκατέρωθεν χωρίς σχέδιο για να καλύψουν τις στεγαστικές ανάγκες όσων καταφθάνουν διαρκώς σε αυτή την promiseland χωρίς promises, αλλά και όσοι εξωθούνται να εγκαταλείψουν το ιστορικό της κέντρο για να παραδοθεί σε τουριστικές χρήσεις, που αφαιρούν το οξυγόνο και αποστειρώνουν την καθημερινότητα δημιουργώντας σκηνικά αντί για ζωντανές γειτονιές, είναι η δυνατότητα που σου δίνει το άστυ να αναπνεύσεις, να γαληνέψεις, να ευτυχήσεις εντός του. Όταν στη δίνει.

Οι πόλεις είναι παιδιά της  Ιστορίας. Κουβαλάνε μνήμη, κάρμα, ενέργεια που προέρχεται από όσους μεγαλούργησαν ή δυστύχησαν εντός τους.

Οι πόλεις είναι τυχερές ή άτυχες, εξαρτάται σε τι χέρια θα πέσουν. Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη σε στασιμότητα. Μια δυσκολεμένη πόλη. Μοιάζει να πάτησε κάποιος το φρένο της και εκείνο να κόλλησε. Τα 35 χρόνια μας είναι συνυφασμένα με αυτή τη στασιμότητα. Δυστυχώς. Την καταγράψαμε επαρκώς και πληθωρικά πολλάκις.

Αναζητήσαμε τις αναπνοές σε μια τεχνητή ασφυξία, αρπαχτήκαμε συχνά από τα ελάχιστα και τους ελάχιστους σηματοδότες ενός καλύτερου μέλλοντος. Ίσως για αυτό η απώλεια του Κυρ-Γιάννη μας πόνεσε τόσο πολύ. Γιατί αδυνατούμε να βρούμε πια πρότυπα, εμπνευστές, εμβληματικές προσωπικότητες που παρακινούν το συλλογικό υποσυνείδητο να διεκδικήσει και να ονειρευτεί.

Τα μαθήματα αυτού του ταξιδιού ήταν πολλά και πολύτιμα. Περπατώντας στις γειτονιές που αγάπησα πολύ, στην πυρίκαυστο ζώνη της άλλοτε κραταιάς συνβασιλεύουσας προσπαθώ συχνά να εντοπίσω δείκτες μνήμης του χαμένου κοσμοπολιτισμού. Το νοητό τετράγωνο που περικλείεται ανάμεσα στο Λιμάνι, τη Δωδεκανήσου, ψηλά την Ολυμπιάδος και την Εθνικής Αμύνης είναι ο ιδανικός τρόπος για να αντιληφθείς τι συμβαίνει στη Θεσσαλονίκη. Το αρχιτεκτονικό απόθεμα του μεσοπολέμου, τα διάσπαρτα βυζαντινά μνημεία, τα μικρά ξέφωτα ανάμεσα στο μπετόν, που οι πρόγονοι μας φρόντισαν να δημιουργήσουν, δεν αφορούν μόνο τον επισκέπτη. Όφειλαν να αφορούν πρωτίστως εμάς. Ο τρόπος της εγκατάλειψης, της φθοράς, υποδηλώνει την παραίτηση. Τα ταξίδια σε πόλεις ανάλογης πορείας στο εξωτερικό πάντα λειτουργούν στη σκέψη αποθαρρυντικά. Σε βάζουν σε διαδικασία σύγκρισης, παραδοχής της ήττας, ματαίωσης.

Οι μεγάλες χαμένες ευκαιρίες όπως για παράδειγμα της μετατροπής μιας τεράστιας ωφέλιμης ζώνης που ξεκινά από το δημαρχείο, περιλαμβάνει τα μουσεία, τα ΔΕΘ, το ΑΠΘ, το Γ. Σώμα Στρατού, την Αγία Φωτεινή, τα πέριξ του Τελλογλείου σε άλση, θα άλλαζε εντελώς τον αστικό ιστό δημιουργώντας μια νέα πόλη μέσα στην πόλη. Ανοιχτόκαρδη, φιλικότερη, εμπνευστική. Επικρατούν και εδώ λογικές συμφερόντων, διχασμού, κοντόφθαλμης αντιμετώπισης του μέλλοντος.

Παρόμοια παραδείγματα συναντά κανείς σε όλες τις ξεχασμένες περιοχές που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως μοχλοί αλλαγής, δες για παράδειγμα τους Λαχανόκηπους. Αν υποφέρει από κάτι η Θεσσαλονίκη σήμερα είναι δυο πράγματα. Η έλλειψη οράματος και ανθρώπων που θα μπορούσαν να το εμπνεύσουν και η παραίτηση των κατοίκων της μετά από τις πολυετείς απαξιωτικές συμπεριφορές που υπέστη η πόλη.

Η χλεύη κάθε φορά που ανακοινώνεται ένα φιλόδοξο σχέδιο είναι σχεδόν παρορμητική. Το παρελθόν της συντριβής σχεδόν υποβάλλει την αμφισβήτηση. Πάρα πολύ δύσκολα στο μέλλον θα μπορέσει να αλλάξει η ψυχολογία των ταπεινωμένων. Ολοκληρώνοντας ένα μεγάλο κύκλο 35 χρόνων που προσπαθήσαμε να δείξουμε στη πράξη τι σημαίνει όχι μόνο καταναλώνω την καθημερινότητα μιας πόλης αλλά πασχίζω να συμβάλλω με τις δυνάμεις μου στην αλλαγή της, αισθάνομαι πως η κόπωση από τη ματαιότητα που εμπότισε το είναι μας είναι περισσότερη από την αισιοδοξία. Ίσως για αυτό πια οφείλουμε να παραμερίζουμε μπροστά σε νεότερους ανθρώπους με μεγαλύτερες δυνάμεις αισιοδοξίας. Και σε μας αυτή η μετάβαση στην ανάληψη των ινίων από νεότερους έχει ξεκινήσει αυτή την γενέθλια χρονιά.

Υπόσχομαι να συνεχίσουμε ακάθεκτοι μια πορεία που μάθαμε να μην παρεκκλίνουμε. Μέχρι τη νίκη, που λέγαμε παλιά. Και νίκη εδώ είναι η απογείωση μιας κουρασμένης πόλης. Θα νικήσουμε λέω…

Υγ. Αφιερωμένο στην αιώνια συνοδοιπόρο μου την Κατερίνα καθώς και το Μυρτάκι και το Χάρη, που είναι το αύριο της ιστορίας. Και σε όλους όσοι αναπνέουν κάθε μέρα τον αέρα της parallaxi. Εργαζόμενους, συνεργάτες και αναγνώστες. Και στη μνήμη της Κύας…

* To editorial του επετειακού τεύχους των 35 χρόνων της parallaxi