H σημειολογία μιας εικόνας και μια ιδεολογία που σκοτώνει

Λέξεις: Γιώργος Κατραντσιώτης

1. “ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ”: Φράση συνδεδεμένη με μια ιστορική περίοδο όπου η συλλογική μνήμη έχει ταυτίσει με τον πόλεμο ενάντια σε “βάρβαρους” εισβολείς. Αναπαριστά την αντίληψη πως ο φορέας του συμβόλου βρίσκεται σε διαρκή, υποτιθέμενα αμυντικό, πόλεμο με τον εθνικά, πολιτισμικά και πολιτικά “άλλο”. Ο “άλλος” ορίζεται ως ο μη ανήκων στον εθνικό κορμό του “πατρίς-θρησκεία-οικογένεια”, ο μη “κανονικός”, όπως σηματοδοτεί η θέση του συνθήματος στο κέντρο της ελληνικής σημαίας.

Η τοποθέτηση του συμβόλου αυτού σε κράνος αστυνομικού σηματοδοτεί την μεταστροφή του σκοπού του φορέα του από την αστυνόμευση και την τήρηση της νομιμότητας στην εξόντωση του εχθρού, την στρατιωτικοποίηση της αστυνομίας και τον κοινωνικό πόλεμο που εξαπολύεται από τη ΝΔ τα τελευταία χρόνια. Αυτή η τάση προφανώς δεν είναι πρωτοφανής. Έχει καταστεί κυρίαρχη στις τάξεις της αστυνομίας των ΗΠΑ, από όπου και εισήχθη, ειδικά μετά την 11η Σεπτεμβρίου.

2. Το logo του Punisher σηματοδοτεί την τροπικότητα με την οποία επιχειρείται να διεξαχθεί αυτός ο πόλεμος ενάντια στον “άλλο”. Ο χαρακτήρας της Marvel είναι συνδεδεμένος με μια ρεβανσιστική και τιμωρητική αντίληψη περί δικαιοσύνης όπου το θυμικό αποτελεί την κινητήριο δύναμη δράσης και όχι η προστασία εννόμων αγαθών, τα οποία ο αστυνομικός υποτίθεται υποχρεούται να προστατεύει.

Συμβολίζει μια κατάσταση εξαίρεσης όπου η νομιμότητα πρώτα κάμπτεται και έπειτα αντικαθίσταται από εξωδικαστικές πρακτικές (εκτελέσεις, βασανισμούς κ.ο.κ.). Ο “εχθρός” παρουσιάζεται ως υπαρξιακή απειλή η οποία πρέπει να εξουδετερωθεί με κάθε κόστος, ακόμα και σε βάρος της ίδιας της Δημοκρατίας.

Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν κυρώσεις για την τοποθέτηση τέτοιων συμβόλων στις στολές των αστυνομικών, σε συνδυασμό με την επίσκεψη Θεοδωρικάκου στους δολοφόνους του Νίκου Σαμπάνη σε ένδειξη συμπαράστασης, επιβεβαιώνει απολύτως όχι απλά την ανοχή της πολιτικής και φυσικής ηγεσίας της αστυνομίας απέναντι σε αυτή την ιδεολογία, αλλά και την υπόγεια υιοθέτηση της ως ημι-επίσημο modus operandi της ΕΛ.ΑΣ.

Ο φασισμός δεν εξαντλείται σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, ούτε φοράει πάντα τα ίδια σύμβολα και ρούχα, μετασχηματίζεται και προσαρμόζεται στο περιβάλλον του. Ο συγκεκριμένος σημειολογικός συνδυασμός που παρατηρείται σχεδόν καθημερινά να κοσμεί αστυνομικές στολές, μαζί με την προαναφερθείσα ανοχή της ηγεσίας, είναι η απόδειξη πως ο φασισμός δεν ηττήθηκε με τη δίκη της Χρυσής Αυγής, επιβιώνει ακόμα στα σωθικά του κράτους και της εθνικής ιδεολογίας.

Κατά μία έννοια, η δολοφονία του Νίκου Σαμπάνη και η απόπειρα δολοφονίας του Κώστα Φραγκούλη είχαν προαναγγελθεί από καιρό. Δεν υπάρχουν μόνο φυσικοί αυτουργοί, αλλά και ηθικοί. Όσο αυτά τα σύμβολα και η ιδεολογία που αντιπροσωπεύουν δεν ξεριζώνονται από την κοινωνία τότε δεν θα σταματάμε να μετράμε θύματα. Οι Ρομά, οι αναρχικοί και οι φοιτητές είναι παρά μόνο τα πρώτα θύματα της αυθαιρεσίας. Όσο η κοινωνία φτωχοποιείται και εξαθλιώνεται, όλο και περισσότερος κόσμος θα αντιδράει και θα εξεγείρεται. Οι προαναφερθέντες «τιμωροί» αστυνομικοί όμως θα είναι ήδη ανεξέλεγκτοι. Εάν κάποιος νομίζει ότι είναι ασφαλής επειδή δεν ανήκει στις κατηγορίες εξεγερμένων που ανέφερα παραπάνω, ας το ξανασκεφτεί. Το αν ανήκει στον «εθνικό κορμό» δεν θα έχει πια σημασία. Οι «τιμωροί» θα έρθουν και για αυτόν. Παραφράζοντας τη γνωστή φράση του Martin Niemöller, «Πρώτα ήρθαν για τους Ρομά, αλλά δε μίλησα (…) μετά ήρθαν για μένα, αλλά δεν είχε απομείνει κανείς για να διαμαρτυρηθεί». Δυνητικά είμαστε όλοι «Ρομά».

Εικόνα 1 Η φωτογραφία προέρχεται από πρόσφατη έρευνα του The Manifold για τα ακροδεξιά σύμβολα σε στολές αστυνομικών

* Ο Γιώργος Κατραντσιώτης είναι υποψήφιος διδάκτορας στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του ΠΑΜΑΚ