Η α-συμφωνία της Κύπρου

«Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά.»*

Είναι μια ευκαιρία να κατεβάσουμε τους διαστρεβλωτικούς φακούς της ενοχής μας, να ξεπεράσουμε τις φοβίες που μας προκάλεσαν ιστορικές ήττες, να αντικρύσουμε την πραγματικότητα, να ξαναβρούμε τη γνώση, το θάρρος και την αρετή για την ανατρεπτική διέξοδο από τη συστημική κρίση. Στο πλαίσιο του σύγχρονου μεταϊμπεριαλιστικού, χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού**, όλα τα τραπεζικά συστήματα επιδίδονται σε έναν ανταγωνισμό προσέλκυσης του υπερσυσσωρευμένου, κακομαθημένου σε αναντίκριστες αποδόσεις, χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου:

-Αφενός, κάνουν τα στραβά μάτια και διατηρούν υψηλές αποδόσεις και/ή χαμηλή φορολόγηση. Ας σημειωθεί ότι ο ελβετικός οίκος «Basel Institute on Governance» στην ετήσια έκθεσή που συντάσσει για λογαριασμό του ΟΗΕ επιφυλάσσει για πολλές «ενάρετες χώρες» εκπληκτικά υψηλές θέσεις σε ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, μεταξύ αυτών και για τη Γερμανία.

-Αφετέρου, παρέχουν πολιτική και οικονομική σταθερότητα, άρα διασφάλιση. Από το 2009, παρά τα ιδιαιτέρως χαμηλά επιτόκια, η αύξηση των καταθέσεων στα τραπεζικά συστήματα των κεντρικών κρατών της ΕΕ ξεπέρασε κάθε προηγούμενο: ενδεικτικά, συν 268 δισ. € στη Γερμανία, συν 324 εκατ. € στη Γαλλία, συν 220 εκατ. € για το Ηνωμένο Βασίλειο, μέσα σε τέσσερα χρόνια, εν μέσω κρίσης!

Πράγματι πρόκειται για ένα αποτυχημένο οικονομικό μοντέλο. Όμως αυτό δεν είναι απλώς και μόνο το μοντέλο της Κύπρου. Όταν μόλις το 2% του συνόλου των χρηματικών συναλλαγών αφορά στην πραγματική οικονομία, τότε ο χαρακτηρισμός «οικονομία καζίνο» είναι απολύτως δικαιολογημένος, αλλά αρμόζει στο σύνολο της διεθνούς οικονομίας. Όταν τα παράγωγα διεθνώς αναλογούν στο δεκαπλάσιο και πλέον της παγκόσμιας παραγωγής, είναι προφανές ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας πρέπει να ξεφουσκώσει. Αυτό ξελαρυγγίζεται να ζητά η αστράτευτη διανόηση. Όμως πρέπει να ξεφουσκώσει στο σύνολό του, όχι μόνο οι κυπριακές τράπεζες… Δεν αρκεί.

Πως ανταπαντούν στα παραπάνω; Πρώτον, νουθετιστικά: «Ναι, αλλά η Κύπρος βρέθηκε στην ανάγκη τους… Ζητάει λεφτά.» Όντως! Από πότε όμως δικαιολογείται να πατάς στο σβέρκο αυτόν που βρίσκεται σε αδυναμία; Σε ποια πτυχή της αστικής, πολιτισμικής και πολιτικής παράδοσης, σε ποια παράγραφο του Κοινοτικού Κεκτημένου αναγνωρίζεται το «δίκιο του ισχυρού»; Ποια δημοκρατική διαδικασία νομιμοποίησε τον στραγγαλισμό του κυπριακού τραπεζικού συστήματος; Ποιος οικονομικός ορθολογισμός δικαιολογεί την αυτοαναίρεση της τραπεζικής πίστης;

Δεύτερον, υποκριτικά: «Τι θέλετε δηλαδή, να χρηματοδοτήσουμε τη Ρωσική Ολιγαρχία;» Οὐαὶ ὑμῖν, Φαρισαῖοι! Μα πιστεύει κανείς πως αυτό είναι το ζητούμενο της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών; Τώρα και μόνο στην Κύπρο ανακαλύψαμε τα «πλυντήρια»; Ή μήπως είναι μόνο ρωσικής προέλευσης τα «άπλυτα»; Δηλαδή, όπου ανά τον κόσμο έγινε και όπου θα γίνει ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος προϋποθέτει τον καθαγιασμό των καταθέσεων;

Και τέλος, ψευδορεαλιστικά: «Δεν υπήρχε άλλος δρόμος. Ορίστε που οδήγησαν την Κύπρο οι παλικαρισμοί…». Ειλικρινά τώρα, περίμενε κανείς ότι αυτοί που επαγγέλλονταν την ορθότητα της πρώτης συμφωνίας του €-group θα είχαν την ελάχιστη διάθεση, θα μπορούσαν να αναδείξουν κάποια εναλλακτική; Καλή η σκηνοθεσία, αλλά διόλου απρόβλεπτο το σενάριο στο έργο της προηγούμενης εβδομάδας… Όσο δε για τους εδώ προθύμους, θέλουν να κρυφτούν και η χαρά δεν τους αφήνει. Μάλιστα, έγκριτοι κυβερνητικοί κύκλοι σπεύσανε να διαρρεύσουν στον τύπο φήμες ακόμη και για κρατικοποίηση των κυπριακών υποκαταστημάτων στην Ελλάδα, συμβάλλοντας πρόθυμα στον εκβιασμό.

Καλά λοιπόν τα αστεία, αλλά ας προχωρήσουμε και στην ουσία: τι κρύβεται πίσω από την πολιτική εμμονή του €-group; Αφενός, ο κυρίαρχος, παραγωγικά ανεπτυγμένος βορράς αρνείται να κάνει εκπτώσεις στις εξαγωγές του, πολύ δε περισσότερο ανθίσταται στο μετριασμό της διεθνούς ανταλλακτικής αξίας των συσσωρεύσεών του, για αυτό και εμμένει πεισματικά στην πολιτική του σκληρού €. Προτιμά να καλύψει τα ελλείμματα που προκάλεσε η επιδείνωση των ανισοτήτων και ο αντιπαραγωγικός παρασιτισμός του νότου – ο οποίος, ειρήσθω εν παρόδω, αξιοποιήθηκε απροκάλυπτα από μεγαλοεπιχειρηματικά συμφέροντα του βορρά – όχι κόβοντας χρήμα αλλά κόβοντας αξίες, όχι με νομισματική υποτίμηση αλλά με τη λεγόμενη «εσωτερική υποτίμηση». Ιδού λοιπόν η καλύτερη ευκαιρία για πολιτική νουθέτηση προκειμένου να επιβληθεί η συγκεκριμένη «ορθοδοξία»: η Κύπρος του 0,2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ είναι η πιο βολική Ιφιγένεια. Αφετέρου, αναλογιζόμενη την αδιάψευστη υπερδιόγκωση του χρηματοπιστωτικού τομέα, η πολιτική ηγεσία της Ένωσης προσβλέπει πως θα αρκέσει η περιφερειακή, ανώδυνη αποσυμπίεση. Τέλος, για να μην ξεχνιόμαστε, εκτός από τη χρησιμότητα της ως «Ιφιγένεια», η Κύπρος αποτελεί σημείο διόλου ευκαταφρόνητης γεωστρατηγικής σημασίας, προσφάτως και ενεργειακής.

Σε ένα θα συμφωνήσουμε όλοι: πράγματι οι αυταπάτες τελείωσαν… Ποια ελεύθερη οικονομία; Αυτή όπου μέσα σε μια μέρα παραδίδονται τα δίκτυα της Κύπρου και της Λαϊκής στην Πειραιώς, έναντι προκαθορισμένου αντιτίμου; Ποιος τέλειος ανταγωνισμός; Αυτός που συσσωρεύει κεφάλαια από φοροδιαφυγή, λαθρεμπόριο και εγκληματική δράση, σύμφυτη με την κατάχρηση της πολιτικής εξουσίας;

Κι όμως, υπάρχουν εναλλακτικές σε πείσμα όσων «πεισμάνεψαν»: λελογισμένη επεκτατική νομισματική πολιτική προς χρηματοδότηση ρεαλιστικών μεσοπρόθεσμων προγραμμάτων στοχευμένων διαρθρωτικών επενδύσεων, ανασυγκρότησης της παραγωγής και του χρηματοπιστωτικού τομέα σε όλη την Ευρώπη, προσαρμοσμένα στις περιφερειακές ανάγκες και ιδιομορφίες. Υπάρχει άλλος δρόμος και θα πρέπει στα σοβαρά να τον ψηλαφίσουμε, από κοινού με όσους αντιλαμβάνονται τα αδιέξοδα των μονόδρομων, με όσους αναλογίζονται το πόσο επικίνδυνοι είναι οι χειρισμοί των πεισμόνων.

*Ρήγας Βελεστινλής, «Φυσικής απάνθισμα», Βιέννη, 1790.

**Σχετική ανάλυση της έννοιας στο «Νεοφιλελευθερισμός: χυδαία απλός ή απλά χυδαίος» του υπογράφοντος, εκδόσεις Gutenberg, 2012, Αθήνα.