Η Αλλοτρίωση ως αφαίρεση: Από την στερεή στην ρευστή Νεωτερικότητα

Λέξεις: Πέτρος Θεοδωρίδης

Διαφέρει η αλλοτρίωση όπως την αναπαρέστησε ο Τσάρλι Τσάπλιν στους Μοντέρνους καιρούς (από την αλλοτρίωση που υφιστάμεθα σήμερα .

Η εποχή του Τσάπλιν ήταν εποχή Στερεής Νεωτερικότητας και η αλλοτρίωση είχε ως πηγή της τον Μαζικό χώρο της Φορντικης παραγωγής ,το εργοστάσιο . Στο εργοστάσιο η καταπίεση έρχεται έξωθεν ,ως εξωτερικός καταναγκασμός(αν και από τότε είχε αρχίσει μια εσωτερίκευση μέσω της σύμβασης εργασίας που εμφανίζεται ως εθελουσία συμφωνία δύο ελεύθερων τάχα υποκειμένων του εργοδότη και του εργαζόμενου).

Πώς βιώνεται τότε η Αλλοτρίωση; Ας θυμηθούμε τον Μαρξισμο: στον χρόνο εργασίας του ο Εργάτης είναι αποξενωμένος τόσο από τον χρόνο και την διαδικασία της εργασίας του -υπακούοντας στις εντολές του επιστάτη και την κατάτμηση της παραγωγικής διαδικασίας ( Τευλορισμος ) – όσο και από το τελικό προϊόν της εργασίας του που ανήκει ολοκληρωτικά στον καπιταλιστή .

Έτσι για 8 – 10 ώρες που βρίσκεται στο εργοστάσιο ο εργάτης δεν ελέγχει τον εαυτό του , βρίσκεται κυριολεκτικά ” εκτός εαυτού”.

Όμως ,στην εποχή του Τσάπλιν η αλλοτρίωση ήταν ακόμα ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ. Ο εργάτης σε πολλές χώρες της Ευρώπης – και στην Ελλάδα φυσικά -:είχε μνήμη , ατομική η διαγενεακή, μιας εποχής εκτός εργοστασίου.

Εξάλλου υπάρχει συλλογικότητα , ο εργάτης συνομιλεί με άλλους εργάτες στον ίδιο χώρο , παραπονιέται, γκρινιάζει ανταλλάσσει εμπειρίες. Τρίτον η πραγματικότητα του καπιταλισμού που τον αλλοτριώνει είναι ακόμα

Υλική , χειροπιαστή ,έστω και αν τον οδηγεί στον Λουδιτισμό ο εργάτης αντιλαμβάνεται ότι γίνεται ένα εξάρτημα της μηχανής ,όπως το γρανάζι και η βίδα στους Μοντέρνους καιρούς του Σαρλώ.

Στην εποχή μας όμως η Αλλοτρίωση απο- υλοποιείται όπως και ο κόσμος των εμπορευμάτων η του Χρήματος. Η Αλλοτρίωση δεν επέρχεται από Έξω αλλά από μέσα, μέσω της φαντασίωσης ότι γινόμαστε Μονάδες, Άτομα, Επιχειρηματίες του εαυτού μας, όπως σε εκείνη την ταινία του Κεν Λοατς , ” δυστυχώς απουσιάζετε “.

Το ” Πρέπει ” της εποχής της στερεής Νεωτερικότητας και του έξωθεν καταναγκασμού γίνεται όλο και πιο πολύ ” Θέλω ” και ” μπορώ να το κάνω ” της Σύγχρονης Ρευστής νεωτερικότητας ( Βλ Μπιουγκ Τσουλ Χαν,Ζίγκμουντ Μπάουμαν ).

Το ρολόι του εργοστασίου και ο συγκεντρωμένος στον χώρο του εργοστασίου χρόνος εργασίας, διαλείμματος εξόδου από αυτόν κλπ έχει αντικατασταθεί από χιλιάδες ετερόκλητους χρόνους που αόρατα επιβάλλονται στον καθένα μας. Ο επιστάτης πια δεν φαίνεται, δεν έχουμε το πανόπτικο του εργοστασίου του Τεηλορισμού αλλά το αόρατο deadline του Ίντερνετ .

Εξάλλου δουλεύουμε όλο και περισσότερο από το σπίτι, αφεντικά αλλά και εργάτες, ΔΗΘΕΝ του εαυτού μας , υπακούοντας εθελόδουλα σε αόρατους αφέντες .

Με το smartphone και την κατ ‘ οίκον εργασία παύει να υπάρχει σύνορο ανάμεσα στο χρόνο εργασίας και στον χρόνο της σχολής , η αλλοτρίωση δεν αφορά όπως παλιότερα τον χρόνο που βρίσκομαι μέσα στο εργοστάσιο , καταλαμβάνει όλον τον χρόνο.

Εξάλλου , καθώς όλος ο κόσμος γίνεται όλο και πιο απλοποιημένος η αλλοτρίωση βιώνεται ως ένα αίσθημα ότι είμαστε ” Άχρηστοι “.. περιττοί…

Φίλοι μου διηγήθηκαντο τι βιώνουν οι γέροντες γονείς τους από την αισχρή τάση των τραπεζών να ιντερνετοποιουν τις συναλλαγές:

Πέρα από το ότι μέχρι πρόσφατα , το να πάει κάποιος ηλικιωμένος στην τράπεζα και να εισπράξει τη σύνταξη του ,σήμαινε και μια τελετουργία εξόδου από το σπίτι και έστω και μικρής ασήμαντης – πράξης – , όλη αυτή η διαδικασία του e – banking που πια , ελέγχουν τα παιδιά η άλλοι συγγενείς του, του εντείνουν την αίσθηση ότι Δεν ελέγχει τίποτε.

Η Αλλοτρίωση του αφαιρετικού καπιταλισμού είναι ολοκληρωτική , πολύ πιο ολοκληρωτική από την του Στερεού Καπιταλισμού .

Όμως το παράδοξο είναι ότι η σύγχρονη αλλοτρίωση συνοδεύεται από την Νεοφιλελεύθερη ιδεολογία της δήθεν …” Απεριόριστης ελευθερίας που, αν το καλοσκεφτούμε είναι ΑΕΡΑΣ ΚΟΠΑΝΙΣΤΟΣ…..