Η εκλογική παρακμή του Ιράν

Λέξεις: Τάσος Ταρασίδης

Πριν λίγες εβδομάδες ολοκληρώθηκαν οι προεδρικές εκλογές του Ιράν, με τον μεταρρυθμιστή Pezashkian να αναδεικνύεται νικητής.

Αν και πολλά μπορούν να ειπωθούν για την προσέγγιση του νέου προέδρου σε ποικίλα θέματα, που κυμαίνονται από την εξωτερική πολιτική έως τη μεταχείριση των γυναικών υπό τον ισλαμικό νόμο, υπάρχει όμως μια ανησυχητική τάση μείωσης της συμμετοχής στις εκλογές για την Ισλαμική Δημοκρατία.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα το Ιράν απολάμβανε υψηλά ποσοστά συμμετοχής στις εκλογές και οι ψηφοφόροι εμπιστεύονταν την ιδέα ότι το πολιτικό τους σύστημα μπορούσε να τους προσφέρει μια καλύτερη ζωή. Τόσο το 2013 όσο και το 2017 ο πρώην πρόεδρος Hassan Rouhami εκλέχθηκε με συμμετοχή άνω του 70%, γεγονός που δείχνει ότι οι Ιρανοί πίστευαν στο δημοκρατικό τους σύστημα, παρά τις ατέλειές του. Ωστόσο, για να κατανοήσει κανείς την τρέχουσα πολιτική κατάσταση του Ιράν, πρέπει να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το δημοκρατικό τους σύστημα.

Το εκλογικό σύστημα του Ιράν

Σύμφωνα με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, οι πολίτες εκλέγουν 3 κυβερνητικά σώματα: τον αρχηγό της κυβέρνησης, μια νομοθετική συνέλευση που ονομάζεται Majles και τη συνέλευση των ειδικών, που με τη σειρά της εκλέγει τον Rahbar ή ανώτατο ηγέτη, την ισχυρότερη πολιτική φιγούρα του Ιράν, με άμεσο ή έμμεσο έλεγχο στα μέσα ενημέρωσης, τον στρατό και τα κυβερνητικά παρακλάδια του Ιράν. Επιπλέον, όλοι οι υποψήφιοι για τις προαναφερθείσες θέσεις πρέπει να ελέγχονται από το Συμβούλιο Φύλαξης, το οποίο αποτελείται από 12 μη εκλεγμένα μέλη, υπεύθυνα να διασφαλίζουν ότι όλοι οι συμμετέχοντες συμμορφώνονται με τις ισλαμικές αρχές και τις πολιτικές ιδεολογίες του ανώτατου ηγέτη. Είναι ολοφάνερο ότι ένα τέτοιο σύστημα δεν ακούγεται τόσο δημοκρατικό, επομένως η θέση του Ιράν στον δείκτη δημοκρατίας, που αναπτύχθηκε από την Economist Intelligence Unit, ήταν πάντα στο χαμηλότερο άκρο.

(Μονάδα Πληροφοριών του Economist: Θέση του Ιράν και των ΗΠΑ στον δείκτη δημοκρατίας)

Αν και δεν είναι τόσο δημοκρατικό κράτος, οι εκλογικές συμμετοχές του Ιράν τις τελευταίες δεκαετίες ανταγωνίζονταν αυτές του δυτικού κόσμου, με ποσοστά ακόμα και άνω του 70%, μέχρι το 2020, όταν και έκαναν μια βαθιά βουτιά. Η συμμετοχή στις εκλογές κυμαίνεται γύρω στο 40% για τις τελευταίες 3 εκλογές και οι πολιτικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι υπάρχουν βαθιές ρίζες που προκαλούν αυτό το φαινόμενο.

Πολιτική αναταραχή

Η ανεξέλεγκτη έλλειψη διαφάνειας από το Συμβούλιο Φύλαξης και ο μαζικός αποκλεισμός μεταρρυθμιστών υποψηφίων υπονομεύουν την εκλογική διαδικασία και το δημοκρατικό δικαίωμα των πολιτών για αντιπροσώπευση. Πιο συγκεκριμένα, το Atlantic Council προτείνει ότι, κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2020, περισσότερα από 15000 άτομα υπέβαλαν αίτηση για να τεθούν προς εκλογή και 7296 αποκλείστηκαν από το Συμβούλιο Φύλαξης, γεγονός που αφαίρεσε από τις εκλογές οποιαδήποτε σημαντική παρουσία μεταρρυθμιστών.

(The Iran Primer: Ποσοστό των υποψηφίων που πληρούν τις προϋποθέσεις)

Οικονομική κατάπτωση

Επιπλέον, υπάρχουν και οικονομικοί παράμετροι για την έλλειψη εμπιστοσύνης που δείχνουν πλέον οι πολίτες του Ιράν προς τις εκλογές. Ειδικότερα, η ιρανική οικονομία βασίζεται κυρίως στις εξαγωγές πετρελαίου, ένας τομέας που έχει στοχευθεί έντονα από τις κυρώσεις ΗΠΑ και Ευρώπης κατά γατελευταία 10 χρόνια, που σημαίνει ότι η ανάπτυξη του Ιράν έχει περιοριστεί με τα δεδομένα να δείχνουν ακριβώς αυτό.

(International Monetary Fund: ετήσιο ΑΕΠ και κατά κεφαλήν ΑΕΠ του Ιράν)

Για περισσότερη ακρίβεια, αυτό το γράφημα δείχνει πώς ο λαός του Ιράν και το κράτος είναι τώρα περίπου 100 δισεκατομμύρια φτωχότεροι από ό,τι ήταν το 2013 και αυτό αναμφίβολα επηρεάζει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στο πολιτικό τους σύστημα. Επιπλέον, ενώ παράλληλα γίνεται φτωχότερο, το Ιράν κατατάσσεται χαμηλά σε οποιονδήποτε δείκτη ποιότητας ζωής, επίσης η χώρα καταλαμβάνει την 78η θέση στον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, που την τοποθετεί μόλις 41 μονάδες πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

(Numbeo: δείκτης ποιότητας ζωής)

Καταστολή πολιτών

Τέλος, η μεταχείριση του Ιράν προς τις αντιφρονούσες φωνές έχει συμβάλει σε ένα ασφυκτικό κλίμα φόβου, το οποίο με τη σειρά του έχει απομακρύνει τον κόσμο από τις κάλπες. Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα αφορά τις διαμαρτυρίες του 2019. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε, μερικές φορές, θανατηφόρα βία για να αποτρέψει τους ανθρώπους από τις διαδηλώσεις για τις υψηλές τιμές των καυσίμων, οι οποίες εξαπλώθηκαν σε τουλάχιστον 100 πόλεις και στις οποίες σκοτώθηκαν τουλάχιστον 304 άτομα, σύμφωνα με τη DW, αυτό το γεγονός αργότερα θα γινόταν γνωστό ως Ματωμένος Νοέμβριος.

Εν κατακλείδι, οι εκλογές του Ιράν το 2024 ανέδειξαν έναν μεταρρυθμιστή, κάτι που αποτελεί μια αμυδρή ελπίδα μέσα στην αχανή αντιδημοκρατική άβυσσο που αντιπροσωπεύει το ιρανικό κράτος. Αν και η αλλαγή μπορεί να είναι καθ’ οδόν, οι προσδοκίες μας πρέπει να είναι περιορισμένες.

*Ο Τάσος Ταρατσίδης είναι απόφοιτος του Τμήματος Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ

**Πηγή εικόνας: pexels – lara jameson