Η Ελλάδα δεν είναι μία «μοναδική περίπτωση»

Λέξεις: Μάνος Λαμπράκης

Η ελληνική οικονομία, όπως την περιγράφει η taz, δεν είναι απλώς μια «ιδιάζουσα περίπτωση».

Είναι το μοντέλο της παρατεταμένης ψευδαίσθησης, ο τόπος όπου η ανάπτυξη γίνεται στατιστικό φάντασμα και η φτώχεια μετατρέπεται σε ατομική ενοχή. Η αρνητική αποταμίευση δεν είναι δείκτης κακής διαχείρισης, αλλά δείκτης υπαρξιακής εξάντλησης: μιας κοινωνίας που δεν έχει πια τίποτα να φυλάξει, ούτε καν την ελπίδα της.

Από το 2012 μέχρι σήμερα, η Ελλάδα ζει όχι υπό το καθεστώς λιτότητας αλλά υπό το καθεστώς αποστέρησης νοήματος: η εργασία δεν υπόσχεται, το χρήμα δεν διασφαλίζει, η ανάπτυξη δεν αφορά τον άνθρωπο.

Η κυβέρνηση, όπως σωστά επισημαίνει το ρεπορτάζ, διοχετεύει τα ευρωπαϊκά κεφάλαια σε ένα μικρό, κλειστό σύμπλεγμα εταιρειών, κατασκευάζοντας έναν κρατικό καπιταλισμό επιδοτήσεων. Ο δημόσιος λόγος περί «μεταρρυθμίσεων» λειτουργεί ως θρησκευτικό τελετουργικό, όπου τα κονδύλια γίνονται το «σώμα και αίμα» της νέας πίστης στην τεχνοκρατία. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις –ο κοινωνικός ιστός της χώρας– δεν απλώς παραμελούνται, αλλά απονομιμοποιούνται, σαν να αποτελούν αναχρονιστικά κατάλοιπα μιας εποχής όπου ο άνθρωπος εργαζόταν χωρίς PowerPoint.

Η λεγόμενη «μονοκαλλιέργεια του τουρισμού» έχει πλέον εξελιχθεί σε νεοφεουδαλισμό του ήλιου. Η Ελλάδα δεν παράγει πια πολιτισμό, ούτε καν τροφή, παράγει εμπειρίες για κατανάλωση. Η χώρα ζει από το βλέμμα του άλλου. Κι αυτό το βλέμμα, όσο εντυπωσιασμένο κι αν είναι, δεν φωτίζει, παρά μόνο καίει. Κάθε καλοκαίρι φλέγονται τα δάση, και κάθε χειμώνα φλέγεται η τσέπη του πολίτη. Η τουριστική εξάρτηση δεν είναι απλώς οικονομική: είναι ανθρωπολογική υποταγή.

Η στασιμότητα των μισθών από το 2009 και μετά –και η συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης– δεν είναι μια παρενέργεια της κρίσης, αλλά η κανονικοποίησή της. Ζούμε σε ένα οικονομικό καθεστώς που έχει κατορθώσει το αδιανόητο: να μετατρέψει τη μόνιμη φτώχεια σε απόδειξη επιτυχίας. Το ΑΕΠ αυξάνεται, οι δείκτες λάμπουν, τα ταμεία γεμίζουν, κι όμως ο άνθρωπος μικραίνει. Η κοινωνία μετατρέπεται σε λογιστικό πλεόνασμα, και ο πολίτης σε στατιστική εξαίρεση.

Η ειρωνεία είναι ότι οι αριθμοί σταθεροποιούνται ακριβώς επειδή οι άνθρωποι έχουν παραιτηθεί από την επιβίωση. Οι υψηλοί φόροι και ο ΦΠΑ των 24% δεν είναι πια μέτρα πολιτικής – είναι μηχανισμοί άντλησης αξιοπρέπειας. Οι πολίτες πληρώνουν για να συντηρούν την ψευδαίσθηση ότι το κράτος υπάρχει, ότι οι θεσμοί λειτουργούν, ότι η Ευρώπη παραμένει κοινότητα και όχι εταιρική ένωση. Η «σταθερότητα» της Ελλάδας είναι το άλλο όνομα της απάθειάς της.

Και μέσα σε όλα αυτά, ο πολιτικός κόσμος –από τη φιγούρα του πρωθυπουργού ως τον «νέο» Οδυσσέα – Τσίπρα που κάποτε υποσχόταν ανατροπή– παραμένει συνένοχος μιας μεταπολιτικής κωμωδίας. Ο ένας διαχειρίζεται, ο άλλος καταγγέλλει, κι όμως και οι δύο συντηρούν το ίδιο αφήγημα: ότι η Ελλάδα είναι ένα project που πρέπει να ολοκληρωθεί από τους «άριστους» και να υπομείνει από τους «άχρηστους».

Το δημοσίευμα δεν χρειάζεται να αναφέρει τον Τσίπρα, ούτε να ονοματίσει τον Μητσοτάκη. Το κάνει καλύτερα: δείχνει μια χώρα που έχει μετατραπεί σε πολιτικό τοπίο χωρίς πρόσωπα. Όλοι μιλούν για «επενδύσεις», «καινοτομία» και «ανάπτυξη», ενώ οι πολίτες ζουν το καθημερινό τους αδιέξοδο ως ιδιωτικοποιημένη τραγωδία. Η κοινωνία έχει απορροφήσει την ήττα της τόσο βαθιά, ώστε πλέον τη θεωρεί φυσική κατάσταση.

Η Ελλάδα, γράφει η taz, είναι μια «μοναδική περίπτωση». Και πράγματι είναι: είναι η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που κατάφερε να επιβιώσει οικονομικά χωρίς να ζει πολιτικά. Ένας τόπος που σώζει τους δείκτες του, καταστρέφοντας τους ανθρώπους του.

*Ο Μάνος Λαμπράκης είναι θεατρικός συγγραφέας, δραματουργός και μεταφραστής.