Η ερημιά στα έδρανα

Λέξεις: Μάνος Λαμπράκης

Στις φωτογραφίες του Ελληνικού Κοινοβουλίου, όπως αυτές κυκλοφορούν τις καθημερινές του βίου του, δεν αποτυπώνεται ζωή αλλά εγκατάλειψη. Τα έδρανα είναι άδεια όχι από «ατύχημα», αλλά ως σύμπτωμα. Το ακατοίκητο της αίθουσας δεν είναι πρόβλημα πρακτικό, αλλά σημείο του καιρού. Όχι απουσία, αλλά μαρτυρία.

Η πολιτική, όπως την κληρονομήσαμε από τις αρχές του δυτικού Λόγου και την αναπαραστήσαμε θεσμικά στον ελληνικό κοινοβουλευτισμό, ήταν πάντοτε σχέση: ανάμεσα στο πρόσωπο και το κοινό, στον Λόγο και την απόφαση, στον θεσμό και το τραύμα της ιστορίας. Σήμερα, η σχέση αυτή έχει διαρραγεί. Δεν πρόκειται για κρίση θεσμών, αλλά για μεταφυσική κόπωση. Η πολιτική έχει γίνει αόρατη ακριβώς επειδή είναι πανταχού παρούσα ως φάντασμα. Ζούμε μέσα στην απούσα πολιτική.

Τα άδεια έδρανα δεν μαρτυρούν απλώς μια απουσία φυσικών σωμάτων. Εκφράζουν την παραίτηση από την πράξη. Την αποσύνδεση του εκπροσώπου από τον εκπροσωπούμενο. Την απώλεια νοήματος από την πράξη της συμμετοχής. Η Δημοκρατία, από κοινωνία προσώπων, τείνει να μετατραπεί σε τεχνικό σύστημα ρυθμίσεων, σε μια μεταδημοκρατική μηχανή που ανακυκλώνει ρόλους δίχως πρόσωπα, λόγους δίχως νόημα, χειροκροτήματα δίχως ακροατήριο.

Ο βουλευτής δεν είναι πια αυτός που μιλά για λογαριασμό του άλλου, αλλά εκείνος που μετέχει σε έναν σιωπηλό κύκλο διεκπεραίωσης. Γι’ αυτό και μπορεί να απουσιάζει χωρίς να απουσιάζει, να μην είναι εκεί, χωρίς να έχει λείψει. Η πολιτική ενσαρκώνεται μόνο εάν υπάρχει αγώνας, πάθος, έκθεση, κίνδυνος. Όμως τα έδρανα μοιάζουν πια με καθίσματα θεάτρου άνευ έργου.

Πίσω από αυτή την εικόνα, κρύβεται μια πνευματική κρίση. Η πολιτική ως τέχνη του δυνατού έχει εκφυλιστεί σε τέχνη του εφικτού, και το εφικτό ορίζεται πια μόνο από το ανεκτό των αγορών, την τεχνοκρατία των «δεδομένων» και την ψευδο-ηθική των δημοσκοπήσεων. Η Βουλή, κατ’ όνομα «των Ελλήνων», δεν είναι πια χώρος βουλής, αλλά προσομοίωση εκπροσώπησης. Στο κέντρο αυτής της απουσίας βρίσκεται η ίδια η έννοια του πολιτικού πράττειν, που χωρίς ριζική μεταμόρφωση κινδυνεύει να εκλείψει.

Η ερημιά των εδράνων μάς αποκαλύπτει το τέλος ενός κόσμου: όχι ως καταστροφή, αλλά ως σταδιακή αφαίρεση. Η εικόνα του κενού, που πολλαπλασιάζεται από τις κάμερες και τις ζωντανές μεταδόσεις, δεν είναι αποκάλυψη ενός σκανδάλου, αλλά αποτύπωμα ενός μηδενισμού. Το κοινό έχει αποσυρθεί στον εσωτερικό του ιδιωτισμό, και οι βουλευτές στον ορίζοντα της τηλεοπτικής τους επανεκλογής.

Τι να γίνει; Όχι απλώς μια μεταρρύθμιση λειτουργίας, ούτε ένα κάλεσμα στην «ευθύνη». Αυτά αναπαράγουν το ίδιο κενό. Χρειαζόμαστε μια νέα έννοια της παρουσίας. Όχι μόνο να είναι κάποιος στα έδρανα, αλλά να συνίσταται η παρουσία του μέσα από την απόφασή του να μιλήσει για το κοινό, για την απώλεια, για την επιθυμία, για την ανάγκη. Να γίνει η πολιτική ξανά λειτούργημα σχέσης και όχι διαχείρισης.

Μια πολιτική επανεκκίνηση δεν είναι τεχνικό πρόβλημα. Είναι υπαρξιακή πράξη. Χρειαζόμαστε νέα υποκείμενα, που να τολμούν να χάσουν κάτι για να μιλήσουν. Που να ξέρουν ότι η φωνή δεν προέρχεται από εξουσία, αλλά από έκθεση. Και ότι η αλήθεια δεν είναι η αποτελεσματικότητα, αλλά η αντοχή στη σιωπή των άλλων.

Ας φανταστούμε, έστω για λίγο, ένα Κοινοβούλιο γεμάτο. Όχι από αριθμούς, αλλά από ενσυνείδητες παρουσίες. Όχι από παραταγμένες σκιές, αλλά από ερωτήματα. Ένα Κοινοβούλιο στο οποίο δεν θα συζητούνται μόνο νομοσχέδια, αλλά και οι ίδιες οι προϋποθέσεις της κοινής ζωής. Όχι ως όραμα ουτοπίας, αλλά ως χειρονομία επιμονής.

Γιατί αν ο λαός δεν βλέπει τα έδρανα γεμάτα, δεν είναι μόνο οι βουλευτές που έχουν φύγει, είναι ο ίδιος που δεν αναγνωρίζει πια την εικόνα του. Και χωρίς αναγνώριση, δεν υπάρχει ελπίδα.

Η επανάσταση δεν θα ξεκινήσει έξω από το Κοινοβούλιο. Θα ξεκινήσει την πρώτη φορά που κάποιος θα σηκωθεί από το έδρανο και θα μιλήσει όχι ως ρόλος, αλλά ως πρόσωπο. Και τότε το άδειο δεν θα είναι πια η σιωπή, αλλά το φόντο της αλήθειας.

*Ο Μάνος Λαμπράκης είναι θεατρικός συγγραφέας, δραματουργός και μεταφραστής