Η ευτυχία πολλές φορές στοιχίζει περισσότερο από όσο αξίζει

Από αρχαιοτάτων χρόνων οι πολιτιστικές κοινότητες αντιλαμβάνονταν πως μόνον όταν ευδαιμονεί το κοινωνικό σύνολο, είναι δυνατόν να προκόψει ατομικά ο πολίτης. Πλαισίωναν άλλωστε, διόλου ιδεαλιστικά, μα συχνά ελιτίστικα- ποτέ δεν έλειψαν οι ευνοημένες κάστες άλλωστε κι από κανέναν αναπτυγμένο πολιτισμό- την έννοια της ευτυχίας με συνθήκες άνθισης, που θα πρόκυπτε μέσω της σωστής εκπαίδευσης, της πολύπλευρης καλλιέργειας, της σωματικής άσκησης, της επαφής με τις τέχνες και την ενσάρκωση ενός συγκεκριμένου ιδεώδους.

Εξού και η εμμονική ανάλυση της ηθικής, του μέτρου, του καλού και του κακού στις περισσότερες γραμματείες των πολιτισμών που άφησαν κειμήλια στην ανθρωπότητα. «Ανήρ πονηρός δυστυχεί, καν ευτυχή», σημείωνε πρώτος και καλύτερος ο αρχαιοελληνικός, επιχειρώντας να πείσει ότι ο κακός άνθρωπος, ακόμα κι όταν ευτυχεί, παραμένει δυστυχής.

Θα ήταν ανώφελη και άκρως αλτρουιστική η σκέψη, θα πει κάποιος, να ελέγχουμε τη συνολική πρόοδο και να μην λογαριάζουμε τη χαρά ως συναίσθημα της κάθε ξεχωριστής προσωπικότητας.

Πολύ αργότερα πάντως, όταν ο ανθρώπινος νους εξερεύνησε σε οργανωμένη βάση την ψυχανάλυση και το συναίσθημα, αποφάσισε να αποδεχτεί μετά – Φροϊδικά κυρίως, πόσο μάταιο θα ήταν αν ελέγχαμε σε αποκλειστικότητα το συναίσθημα του ατόμου, αποκόπτοντάς το από την κοινωνία του, από τις συνθήκες δηλαδή που εθιμικά τον επηρέασαν… θυμικά. Οι συνθήκες στις οποίες ζει και εργάζεται, ο τρόπος με τον οποίο εξασφαλίζει τα προς το ζην, οι εικόνες που καθημερινώς πλάθει στο εγγύς περιβάλλον του.

Τα Ηνωμένα Έθνη, υπογραμμίζουν ότι η ευτυχία αποτελεί τον θεμελιώδη ανθρώπινο στόχο και την ώρα που τα αποτελέσματα παγκοσμίως δεν προσυπογράφουν τα πλάνα τους, ο δυτικός άνθρωπος είναι, φύσει σχεδόν, μαθημένος να μην γιορτάζει τις Δευτέρες που δεν τυγχάνουν αργίας.

Αν και θεσμοθετήθηκε για τις 20 του Μάρτη η Παγκόσμια Ημέρα Ευτυχίας, δόθηκαν εσωτερικές και υποσυνείδητες μάχες, ώστε να πειστούμε πως ο καθένας ορίζει την ευτυχία του με ατομικά δεδομένα. Ως στόχος άλλωστε των πλασμάτων του νέου αιώνα, ετέθη να ανακαλύψει ο καθένας τι πραγματικά τον κάνει ευτυχισμένο και να διεισδύσει στην θεώρηση πως η ευτυχία είναι θέμα συνήθειας, πως όσο πιο επίμονα καλλιεργείται δηλαδή, τόσο ευκολότερα κατακτάται. Σε πλαίσιο εορτασμών δε, επιχειρήθηκε να πειστούμε ότι η μέθοδος εξοικείωσης με την απόλαυση, είναι η συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες και η αλληλεπίδραση με φίλους, η ενημέρωση και πολύπλευρη πληροφόρηση και η διοχέτευση συναισθημάτων στα κατοικίδια, ανακαλύπτοντας συνταγές ώστε να μειωθεί το στρες που η «δική μας», μη υποβαθμισμένη δήθεν κουλτούρα, καθιέρωσε.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την άλλη πλευρά, θα είχε να κατανοήσουμε τι ακριβώς προγραμμάτιζαν το 2012 που  έλαβαν την απόφαση περί Διεθνούς Ημέρας οι 193 χώρες που απαρτίζουν τον ΟΗΕ. Έλαβαν δηλαδή υπόψιν, τον κατάλογο των κρατών ως κριτήριο πλούτου και κατ’ επέκταση ευδαιμονίας -ατομικής ή συλλογικής- όταν για παράδειγμα στην θέση 100 συναντά κανείς το Αφγανιστάν με ΑΕΠ  81.000 περίπου ετησίως, για πληθυσμό 32.890.171 κατοίκων. Ο πολίτης της χώρας που βρίσκεται στην θέση 193, άραγε πώς ζει;

Έλαβαν υπόψιν τα 200 και βάλε εκατομμύρια ανθρώπων που ζουν με κατάθλιψη ή βιώνουν την έλλειψη ευτυχίας χωρίς να γνωρίζουν καν την αιτία, ήδη πριν ξεσπάσει η συνθήκη του εγκλεισμού ή τις τριτοκοσμικές συνθήκες ανέχειας που φωτογραφίζει το μάτι μας στις μπροσούρες των Διεθνών Οργανισμών για την έλλειψη φαρμάκων και πόσιμου νερού, με ό,τι είδους συνθήκες υγιεινής αυτό συναρτάται για συνανθρώπους μας στον ίδιο πλανήτη;

Μοιάζει δεδομένο, ότι καθένας απασχολείται εντονότερα με το δικό του πρόβλημα, θέτοντας την ανάγκη του για εργασία, έρωτα, αποπληρωμή του δανείου κ.ο.κ., υψηλότερα του συνόλου, ακόμα κι αν επιλέγει να ασχοληθεί με εκείνο κάποιου άλλου, αποφασίζοντας να το υιοθετήσει. Συχνά διόλου ασυνείδητα.

Στη βάση της πυραμίδας των αναγκών που δεν διδάσκεται μόνο στην δυτικόστροφη επιστήμη, εμπεδώνεται πως προέχουν οι φυσιολογικές ανάγκες, ύστερα οι ανάγκες ασφάλειας ή σιγουριάς, ακολούθως οι κοινωνικές, και ύστερα η ανάγκη εκτίμησης ή αναγνώρισης και η ανάγκη πλήρους ολοκλήρωσης στην κορυφή της πυραμίδας που έστησε ο ψυχολόγος Άμπραχαμ Μάσλοου ύστερα από την διενέργεια κλινικών ερευνών. Μας πείθει ότι ο άνθρωπος παρακινείται να εξασφαλίσει πρωτίστως ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του και ύστερα να επιλέξει αν προτιμάει να δαπανήσει ένα ποσό για να αγοράσει σκάφος ή να το αξιοποιήσει για ένα ταξίδι στην Άπω Ανατολή, αφού όσο ολοκληρώνεται το ένα επίπεδο γεννάται μια νέα ανάγκη. Αλήθεια, για πόσο μεγάλο μέρος των ανθρώπων του πλανήτη ετούτου, η μη κάλυψη της θα ισοδυναμούσε με την δυστυχία;

Δεν ξέρω αν η απάντηση κρύβεται στα ταχέως αυξανόμενα best sellers της μάστιγας που ακούει στο όνομα «life coaching» . Εάν πράγματι εμπιστευόμαστε την  αυτοβελτίωση μας σε ειδικότερους όμως -με προφανή σαφώς σκοπό όχι την ολικότερη ευδαιμονία, αλλά εγωιστικά κινούμενοι μια και κοστίζει- υπάρχουν και εκείνοι που ηδονίζονται να τιμούν το επάγγελμά τους προσπαθώντας να εναρμονιστούν με τον συνολικό περίγυρο. Στόχο τους, να μας αποδείξουν πως η επιβολή μιας επίπλαστης χαράς μόνο ουσιώδη προκοπή δεν αποφέρει, ιδίως σε μια πραγματικότητα που για να απολαμβάνουμε τέτοιου είδους συνεδρίες, λαμβάνεται ως δεδομένο ότι είμαστε σε θέση να επιχειρήσουμε να βιώσουμε τη χαρά, μακριά από τις οθόνες που μας προσφέρονται απλόχερα, διατηρώντας την κυριολεκτική επαφή και ανάλυση, κοινωνικοποίηση ή προβληματισμό ως πηγή απόλαυσης.