Η φυλακή ως σύνορο
Το εισαγωγικό σημείωμα του Κ. Τσιτσελίκη στο φωτογραφικό λεύκωμα του Γιάννη Παντελίδη, «ουδέτερη ζώνη»
Η στέρηση της ελευθερίας να ορίζει κανείς το που βρίσκεται αποτελεί ένα από τα πιο απεχθή μέτρα περιορισμού της ίδιας της ανθρώπινης κατάστασης. Να ορίζει, δηλαδή, κανείς το σώμα του στο χώρο.
Η στέρηση της ελευθερίας ως ποινή, σε κοινό χώρο, αυτό που ονομάζουμε φυλακή, μετατρέπει την ποινή σε μέτρο ελέγχου επί του ανθρώπινου σώματος. Ίσως στο απώτερο μέλλον να ξενίζει ότι οι κοινωνίες τιμωρούν με αυτόν τον τρόπο. Ότι όσοι έχουν χρήματα μπορούν να εξαγοράσουν την ποινή.
Επίσης, ότι μέσα στη φυλακή, ανομολόγητοι περιορισμοί επιβαρύνουν την ποινή: κρύο, κακή διατροφή, βρωμιά, συνωστισμός και βία. Η φυλακή περιχαρακώνεται από ένα σκληρό σύνορο. Το «μέσα» και το «έξω». Ένας ψηλός τοίχος, ένας φράχτης, σκοπιές, φρουροί και όπλα διαχωρίζουν αυστηρά το μέσα και το έξω.
Η φυλακή ορίζεται από ένα σκληρό σύνορο. Το σύνορο μιας κανονικότητας και ομοιογένειας του έξω, που ορίζεται από ένα κοινό αγαθό. Την ελευθερία. Μέσα, χωρίς ελευθερία, χωρίς δικαιώματα, εκεί που το κράτος ασκεί στα κρυφά τη δική του εξουσία, άμεσα και σκληρά. Στο σύνορο αυτό, την γραμμή διαχωρισμού του μέσα και του έξω, δημιουργείται μια ζώνη επαφής. Μια ζώνη αόρατη, καθώς ούτε το βλέμμα των μέσα ούτε το μέσα των έξω πέφτει εκεί. Μια γκρίζα ζώνη την οποία αποκαλύπτει ο φακός του Παντελίδη.
Η ματιά του μας ρίχνει απροετοίμαστους στον χώρο του άφατου. Στο περιβόλι του τίποτα. Εκεί που δεν συναντιέται κανείς με κανένα.
Γυμνή γη, κάγκελα, καλώδια, λαμαρίνες, παγωμένο χώμα και τσιμέντο. Άγονη γη, απουσία κίνησης και ζωής. Απουσία του ήλιου. Η συνορεύουσα ζώνη είναι νεκρή ανοίκεια και άγνωστη και δεν υπόσχεται τίποτα και σε κανέναν Φευγαλέα, αναρωτιέται κανείς για το που είναι το μέσα και που το έξω.
Ποιος είναι στ’ αλήθεια ο τόπος όπου τα σώματα είναι υποταγμένα, υπό παρακολούθηση και υπό έλεγχο;
Ο Παντελίδης σαρώνει τη συνορεύουσα ζώνη των ελληνικών φυλακών. Και μας υποβάλει στις αποχρώσεις της άλλης πλευράς της δυστοπίας που είναι η δική μας.
Αυτό που ονομάζουμε «σωφρονισμό», με περισσή υποκρισία.
*Εισαγωγικό σημείωμα στο φωτογραφικό λεύκωμα του Γιάννη Παντελίδη, «ουδέτερη ζώνη», University Studio Press, 2022
