Η ιστορία της τρανς κοινότητας – Mια βιωματική ιστορία

Στην Θεσσαλονίκη η δυσκολία να βρω σπίτι στα φοιτητικά μου χρόνια με οδήγησε στην ευτυχή συγκυρία να νοικιάσω σε πολύ οικονομική τιμή ένα ρετιρέ στην καρδιά του Βαρδάρη με θεά καμπαρέ, pub, στριπτιτζάδικα, ξενοδοχεία Δ κατηγορίας, οι τελευταίες υπαίθριες πόρνες, τραβεστί (έτσι της έλεγαν τότε) στα δικαστήρια, στην στροφή του Μύλου, στην Πολυτεχνείου, στην Φράγκων και την Βαλαωρίτου.

Ένα παγωμένο βράδι, ήταν Νοέμβριος, έριχνε μια ψιλή βροχή σαν χιονόνερο. Επέστρεφα από το Ahududu, ελαφρά ντυμένος με ένα μπλουζάκι που έφτανε με τα βίας μέχρι τον αφαλό και έτρεμα από το κρύο. Έρημοι δρόμοι, δεν κυκλοφορούσε ψυχή. Μόνο εκείνη η συμπαθητική ξανθιά πουτάνα με την τεράστια μαύρη γούνα στεκόταν δίπλα από την Βίλλα Πετρίδη.

Αγοράκι μου εσύ έχεις παγώσει μου είπε και άνοιξε την γούνα και την τεράστια αγκαλιά της.

Από μέσα φορούσε μόνο ζαρτιέρες και εσώρουχα. Η τόσο συμπαθητική κυρία που πίστευα για υπαίθρια πουτάνα, ήτανε μια τρανς γυναίκα.

Όταν τις το είπα έβαλε τα γέλια και της άρεσε με κάθε ευκαιρία να επαναλαμβάνει την ιστορία.

Αυτή ήταν η πρώτη μας γνωριμία με την γειτόνισσα μου την Νανά που έμελλε να γίνει ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της ζωής μου, πιστή και αγαπημένη φίλη μέχρι το τέλος.

Ο Βαρδάρης περνούσε ακόμα κάποιες από τις χρυσές του εποχές μόνο που τα τελευταία χρόνια επάνω από τις πιάτσες και τα μαγαζιά έστεκε ένα μαύρο σύννεφο. Ο εφιάλτης του AIDS όπως τον διηγούνταν οι «επιζήσαντες».

Από την μια ημέρα στην άλλη και ενώ οι πάντες επεδίωκαν να έχουν μια τρανς στην παρέα τους, οι αδελφές και τα τραβέλια έγιναν τα μιάσματα. Ξεκίνησαν οι επιθέσεις, τα γιουχαΐσματα, «μας έβλεπαν και άλλαζαν πεζοδρόμιο» όπως χαρακτηριστικά έλεγε η Νανά.

Ο πανικός παρέσυρε στο διάβα του πολλά παραδοσιακά στέκια. Η Στάσα, το Σεχραζάτ (Σεχρά εν συντομία) το Paradise, το καφενείο ο Παράδεισος τα πιο παρακμιακά καταγώγια της δεκαετίας του 1980 – 90 έκλεισαν ενώ δίπλα τους αναγεννήθηκαν σκυλάδικα και κέντρα γνωριμιών όπως το Ευτυχία, ο Αλίτσος, το Ηλιοβασίλεμα, οι Άγγελοι του Σάκη. Στο Σεχραζάτ και το Paradise οι θαμώνες απολάμβαναν μουσικό πρόγραμμα και show από τρανς κορίτσια. Μια γενιά μεγαλωμένη με καταπίεση και πολλά ταμπού, διασκεδάζει, κυνηγάει την ευμάρεια, την ελευθερία και την ξενοιασιά, όπως τα είχε υποσχεθεί ο Αντρέας και το ΠΑΣΟΚ.

Σε μια συντηρητική κοινωνία που σιγά σιγά σήκωνε ανάστημα η γυναίκα παρέμενε κατώτερη του άντρα, αυτή που έπρεπε να κρατήσει την τιμή της και να κάνει σεξ αφού είναι σχεδόν βέβαιη πως πάει για γάμο ώστε στη συνέχεια να καταλήξει με παιδιά και τις υποχρεώσεις μιας καλής νοικοκυράς. Αυτή η γενιά αντρών πίστευε πως η γκόμενα που δεν τους κάθεται είναι σοβαρή και άξια μελλοντικά να γίνει η γυναίκα των παιδιών τους. Οι υπόλοιπες ήταν οι τολμηρές, οι εύκολες γ αυτό ήταν και λιγοστές διότι ήταν βαρύ το στίγμα που της ακολουθούσε ακόμα και σε μια μεγάλη πόλη. Το να απολαμβάνει η γυναίκα το σεξ ήταν μεγάλο ταμπού. Ελλείψει επιλογών φαντάροι, ναύτες, τεκνά, κατέβαιναν με κάθε ευκαιρία σε πάρκα, μπαράκια, πιάτσες, τουαλέτες και έβρισκαν ένα γκέι αγόρι η μια τρανς για να κάνουν σεξ.

Μάλιστα οι τρανς της εποχής επένδυαν τα πάντα στην εξωτερική τους εμφάνιση και σε αυτό που έλεγαν «θέλω να ξεγελάσω και να με περνάνε για γυναίκα». Ήταν η εποχή που ο πλουραλισμός των ταυτοτήτων και του ερωτικού προσανατολισμού δεν υπήρχε. Για τον μέσο Έλληνα οι θεωρίες για το φύλο θα αργούσαν για αρκετά ακόμα χρόνια. Στο μυαλό των απλών ανθρώπων τα φύλα ήταν δύο ο άντρας και η γυναίκα. Όλα μεταφράζονταν σε δύο ρόλους οι οποίοι καθορίζονται με βάση την συμπεριφορά. Γ αυτό και η υπερβολική εξωτερίκευση της θηλυκότητας των γκέι και τρανς ήταν προαπαιτούμενο, οι ρόλοι έπρεπε να είναι πολλοί ξεκάθαροι. Άντρας είναι ο επιβήτορας, ο παθητικός «κάνει» όπως έλεγαν εκείνη την εποχή την γυναίκα ( δυστυχώς δεν σταμάτησε να λέγεται σε πολλές περιπτώσεις μέχρι και σήμερα).

Μαγαζιά και πιάτσες που άφησαν το στίγμα τους στην ερωτική χαρτογραφία της Θεσσαλονίκης έδωσαν σταδιακά την θέση τους σε πιο μοντέρνα clubs και μπαράκια. Οι εκδιδόμενες τρανς και τα ερωτικά στέκια, ήταν τα πρώτα θύματα του Gentrification (πολεοδομικού εξευγενισμού) διαδικασία, κατά την οποία παρηκμασμένες περιοχές μιας πόλης αφήνονται στην φθορά για να αγοραστούν μαζικά από κτηματομεσίτες και μεγαλοαστούς σε τιμή ευκαιρίας με στόχο την αναδιαμόρφωση τους σε καταστήματα πολυτελείας, κέντρα διασκεδάσεως, διαμερίσματα.

Τα κάποτε βρωμερά Λαδάδικα των τελευταίων καλτεριμιτζούδων, που μόνο οι πολύ μπασμένοι περπατούσαν τα βράδια, για ένα στα όρθια πίσω από τις άχαρες αποθήκες, μεταμορφώθηκαν στον παράδεισο της διασκέδασης. Οι μαύρες τρύπες του χάους, οι σκοτεινές περιοχές μιας πόλης με την επέμβαση του επιχειρηματικού δαιμονίου μπορούσαν να αποφέρουν πολλά χρήματα αντί να χάσκουν παράταιρες στην μέση του πουθενά. Βαρδάρης, Λαδάδικα, Βαλαωρίτου, Φράγκων, Πολυτεχνείου, Φίξ, Μύλος και Βίλκα ερωτικές καβάντζες για πολλά χρόνια γνώρισαν μια πρωτοφανή άνθηση, ημέρες και νύχτες δόξας με τις τρανς κυνηγημένες, έτοιμες να διεκδικήσουν τον παρακάτω εγκαταλελειμμένο δρόμο για την δική τους καινούργια πιάτσα. Μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων αναζητούσε συνεχώς το επόμενο σκοτεινό καταφύγιο, με τελευταίο σταθμό την οδό Γιαννιτσών να βρίσκεται σε οικιστική ανάπτυξή με ένα νέο εμπορικό κέντρο και διάφορα πολυκαταστήματα που κάνουν το μέλλον των εκδιδόμενων κοριτσιών να φαντάζει για άλλη μια φορά αβέβαιο.

Το «τραβεστιλίκι» εκείνη την εποχή ήταν πρωτίστως επιβίωση και όχι συνειδητοποίηση ταυτότητας φύλου. Τα θηλυπρεπή αγόρια και οι τρανς αποδέχονταν σιωπηρά το ρόλο που τους έδινε η κοινωνία και προσπαθούσαν να σηκώσουν ανάστημα με το μοναδικό όπλο που διέθεταν και μπορούσαν εύκολα να χρησιμοποιήσουν ΤΟ ΣΕΞ. Ούτε συζήτηση για κινηματικές διεκδικήσεις και δικαιώματα. Αυτή η γενιά θα έπρεπε να περιμένει μερικά χρόνια ακόμα για να πατήσει επάνω στα χνάρια που άφησε το Μαρινάκι, η Μπέμπα, η Νανά, η Τάιρα, η Τάσμπι, η Στέλλα, η Τζούλι η Στεφανία, η Ανδριάνα που έδιναν τον δικό τους αγώνα στον πιο σκληρό ακτιβισμό, αυτόν του πεζοδρομίου.

Οι τρανς της δεκαετίας 80 – 90 δεν αντιλαμβάνονταν την ταυτότητα φύλου, τον ερωτικό προσανατολισμό όπως οι τράνς σήμερα,. Ένας βασικός λόγος ήταν γιατί οι άνθρωποι της πιάτσας ήταν στην πλειοψηφία τους λαϊκοί άνθρωποι. Κυνηγημένοι από την οικογένεια και την γειτονιά, δεν κατάφερναν να ολοκληρώσουν το σχολείο.

Οι περισσότερες διηγήσεις θρυλικών μορφών της κοινότητας όπως η Μπέττυ που ασχολήθηκε με την συγγραφή και το θέατρο, η Πάολα που έγινε εκδότρια, μιλάνε για δύσκολες συνθήκες, αναμορφωτήρια, πιάτσες και κυνηγητά από πολύ τρυφερή ηλικία. Η Εύα Κουμαριανού παραδέχεται πως ποτέ δεν ολοκλήρωσε το δημοτικό και με δυσκολία μπορεί να γράψει η να διαβάσει. Το ίδιο και άλλες πολλές τρανς αλλά και γκέι αγόρια που είχαν όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ γιατί δεν είχαν την στήριξη και τα εφόδια, τις επιλογές για μια διαφορετική ζωή. Ο κόσμος τους ήταν η νύχτα και οι άνθρωποι του πεζοδρομίου. Δεν υπήρχε η πολυτέλεια για οτιδήποτε άλλο πέρα από την επιβίωση.

Παραφίνη στο στήθος που πάγωνε και μέχρι το βράδυ χρειαζόσουν σουτιέν, κάψιμο της τρίχας με ηλεκτρισμό και λέιζερ, σιλικόνες στη μούρη που πέτρωναν και παραμόρφωναν μύτες και μάγουλα, οποιαδήποτε πρακτική μπορούσε να σε κάνει έστω πρόσκαιρα να μοιάζεις με γυναίκα ήταν αποδεκτή. Και το μοιάζεις ήταν κάτι που οι ίδιες αποδέχονταν ως συνθήκη. Δεν πίστευαν ότι είναι γυναίκες αλλά κάτι περισσότερο από αυτό, ήταν τα απόλυτα θηλυκά που έκαναν ότι μπορούσαν για να συναγωνιστούν τις μούντζες και να προσελκύσουν τα τσόλια που της έβλεπαν ως κάτι το εξωτικό. Οι τρανς ήταν η ψυχή της παρέας, μιλούσαν για τις ερωτικές τους εμπειρίες (διαποτίζοντας τες με την απαραίτητη υπερβολή), δημιουργούσαν ένα μύθο γύρω από το όνομα τους, ήταν αστείες, προκαλούσαν, ήταν εντυπωσιακές, ζούσαν με πάθος, δίχως αύριο και κυρίως ήταν αυτές που διαμόρφωσαν μια νέα ερωτική κουλτούρα εκπαιδεύοντας χιλιάδες νεαρά αγόρια στο πως πρέπει να κάνουνε έρωτα με τα κορίτσια τους και δεκάδες γυναίκες που κατέφευγαν σε αυτές για συμβουλές στο τι είναι αυτό που αρέσει στους άντρες στο κρεβάτι. Αποτέλεσαν με αυτό το τρόπο εν αγνοία τους μέρος της γυναικείας χειραφέτησης και της απενοχοποίησης τους σεξ μιας κοινωνίας που ακόμα ζούσε κάτω από τα στεγανά της ηθικής μιας ξεπερασμένης εποχής.

Παρ όλα αυτά η τρανς κοινότητα δεν ήταν ακόμα σε θέση να διαμορφώσει ισχυρό πολιτικό λόγο και να διεκδικήσει δικαιώματα με εξαίρεση την Αλόμα που έκανε κάποιες προσπάθειες χωρίς σπουδαία αποτελέσματα. Ήταν πολλά τα αρνητικά που θα ακολουθούν το όνομα της παρ’ όλα αυτά στάθηκε πρωτοπόρα αφήνοντας ως ιστορική παρακαταθήκη τα «Καλλιστεία τραβεστί» που διοργάνωνε για κάποια χρόνια την περίοδο της Διεθνούς εκθέσεως Θεσσαλονίκης, τις ερωτικές ταινίες: Τα καμάκια των τραβεστί, Το σπίτι της Μαντάμ Αλόμα, οι Βλάχοι προτιμούν τραβεστί (γυρισμένο σε μια στάνη στον Χορτιάτη Θεσσαλονίκης) και το πρώτο ΛΟΑΤΚΙ κόμμα που προσπάθησε να μπει στην Βουλή με το όνομα Π.Α.Κ.Ι (Πανελλήνιο Αδέσμευτο Κίνημα Ισότητας) με σύνθημα του «Το ΠΑΣΟΚ υπόσχεται καλύτερες ημέρες, εμείς καλύτερες νύχτες».

Η αυγή του νέου αιώνα έφερε πολλές αλλαγές και μαζί με αυτές τα κινητά και το διαδίκτυο. Οι cult φιγούρες της πόλης, οι εμβληματικές τρανς και τα όμορφα γκέι αγόρια ήταν τα τελευταία θύματα μιας σκληρής, σκοτεινής εποχής που όμως την φώτισαν με την λάμψη τους ανοίγοντας τον δρόμο μιας νέας πραγματικότητας.

Σε αυτή την χρονική συγκυρία ήταν που το κίνημα οργανώθηκε σε πολλά επίπεδα, άρχισε να μελετά εις βάθος την ταυτότητα φύλου και τον σεξουαλικό προσανατολισμό και να βάζει τα θεμέλια για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων, μέσα από τα οποία γεννήθηκαν τα Pride, οργανωμένες συλλογικότητες, μια κοινωνία λιγότερο υποκριτική, πιο ενημερωμένη, ευαίσθητη, ανοιχτή, και την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα υπολογίσιμη και σεβαστή. Οι τρανς άνθρωποι απέκτησαν φωνή και κατάφεραν μεγάλες νίκες σε κοινωνικό και θεσμικό επίπεδο.

Το 2010 η Μαρίνα Γαλανού δημιουργεί το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) μια από τις πιο δραστήριες οργανώσεις του κινήματος μέχρι σήμερα. Η μεγαλύτερη νίκη ήταν η ψήφιση του νομοσχεδίου για την ταυτότητα φύλου μαζί με το σύμφωνο συμβίωσης και αργότερα τον πολιτικό γάμο. Για πρώτη φορά αποκτούν ορατότητα τα τρανς αγόρια και εμφανίζονται όροι όπως queer, intersex, non binary που γίνονται σιγά σιγά αποδεκτοί και σεβαστοί από την κοινωνία.

Το παρελθόν αποτέλεσε εφαλτήριο και σημείο αναφοράς για το παρόν και το μέλλον. Χωρίς τους γενναίους που μας έδειξαν το δρόμο και θυσιάστηκαν για τις επόμενες γενιές ο αγώνας σήμερα θα συνέχιζε να είναι δύσβατος. Περιθωριοποιημένο πολλές φορές ακόμα και από την ίδια την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα το τρανς κίνημα πέρασε από χίλια κύματα μέχρι να αναγνωριστεί η συμβολή και η σπουδαιότητα του.

Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι τρανς γυναίκες υπήρξαν πάντα οι μπροστάρισες του κινήματος από τα γεννοφάσκια του ακόμα, γιατί πολύ απλά δεν είχαν να χάσουν τίποτα απολύτως. Οι γκέι και οι λεσβίες μπορούσαν πάντα να κρυφτούν πίσω από την προσποίηση. Η τρανς ταυτότητα ήταν το πρόσωπο της επανάστασης, αυτό που όταν το κοιτούσες βαθιά στα μάτια σου υπενθύμιζε την υποκρισία του κόσμου τούτου.