Η κουλτούρα της σιωπής

*Λέξεις: Γιάννης Μόσχος 

Τις τελευταίες μέρες μού έρχονται διάφορα «μηνύματα», άμεσα ή έμμεσα, από καλλιτεχνικούς συντάκτες και συναδέλφους ότι μιλάω πολύ τελευταία στα Social Media. Άλλοι θέλοντας να με «προστατεύσουν», άλλοι ρίχνοντας υπόγεια τη χολή τους. Και περισσότερο με τρομάζουν οι συνάδελφοι που το λένε «για το καλό μου». Δεν αμφισβητώ ότι έχουν καλό σκοπό, αλλά με τρομάζει που συνάδελφοι που εκτιμώ είναι τόσο φοβισμένοι και προτρέπουν και τους άλλους να μην πολύ-μιλάνε. Όχι ότι έχουν άδικο, ζούμε σε μια εποχή που θα πληρώσεις πιθανώς με κάποιο τρόπο τις απόψεις σου.

Το χειρότερο στην περίπτωσή μου είναι διάφοροι πολιτιστικοί οργανισμοί να αποφύγουν να συνεργαστούν μαζί μου, το ίδιο και διάφοροι ιδιώτες παραγωγοί που έχουν στενή σχέση με την πολιτική ηγεσία. Κάποιοι από τους καλλιτεχνικούς διευθυντές θα αυτολογοκριθούν προκειμένου να μην δυσαρεστήσουν (έχω κάποιες υποψίες, μένει να επιβεβαιωθούν). Σε άλλους ίσως γίνει και σύσταση, έμμεση ή άμεση, να αποφύγουν τη συνεργασία μαζί μου. Και φυσικά, κάποια Μέσα «τελείως τυχαία» θα σταματήσουν να προωθούν τις δουλειές μου ή θα ασκήσουν έμμεσο πόλεμο μέσω της «κριτικής» στις παραστάσεις μου. Έχω δει από μέσα πως «παίζεται το παιχνίδι» και σας διαβεβαιώ ότι δεν πρόκειται για συνωμοσιολογία. Το πολύ-πολύ να σταματήσω να σκηνοθετώ, δεν πειράζει, το ελληνικό θέατρο θα ζήσει και χωρίς εμένα. Δεν κάνω τον υπεράνω, και ξέρω ότι μιλάω από θέση ισχύος. Ανήκω στους τυχερούς, έχω την πολυτέλεια να μην εξαρτάται η επιβίωσή μου από τη δουλειά μου στο θέατρο. Δεν ισχύει για τους περισσότερους συναδέλφους. Καταλαβαίνω ότι δεν είμαστε στην ίδια θέση.

Βρισκόμαστε όμως σε μια εποχή τρομακτική, που ο σκοταδισμός επελαύνει με φόρα. Και αν δεν μιλήσουμε τώρα, σε λίγο θα είναι πολύ αργά. Ακούγονται λίγο δραματικά αυτά, το ξέρω, αλλά δεν πιστεύω ότι κινδυνολογώ καθόλου. Ένα φασιστικό καθεστώς εκκολάπτεται μέρα τη μέρα. Δεν θα γίνει αύριο, θα γίνει σε κάποιους μήνες, σε λίγα χρόνια. Και θα γίνει νόμιμα, μέσω από τις εκλογές. Σας προτρέπω να ξαναδιαβάσετε την ιστορία για την άνοδο του Ναζισμού, είναι ανατριχιαστικοί οι παραλληλισμοί με ό,τι ζούμε.

Όσοι είμαστε επαγγελματίες της τέχνης οφείλουμε αν μη τι άλλο να υπερασπιστούμε, έστω την ελευθερία της τέχνης. Και δεν αρκεί να το συζητάμε μεταξύ μας. Έχει νόημα να τοποθετούμαστε δημόσια. Γιατί το μόνο που ανησυχεί την πολιτική σκηνή σήμερα είναι οι δημόσιες αντιδράσεις και το «image». Και η μαζική κατακραυγή από ανθρώπους της τέχνης που έχουν δημόσιο λόγο μπορεί και να λειτουργήσει ως ένα κάποιο ανάχωμα. Και προτιμώ να καταντήσω γραφικός μιλώντας πολύ, παρά να σιωπήσω.

ΥΓ. Μεγάλωσα ευτυχώς με μια εποχή που ζούσε ο Μάνος Χατζιδάκις. Να ένας καλλιτέχνης για μένα πρότυπο, όχι μόνο γιατί ήταν ένας μέγιστος δημιουργός, αλλά και γιατί είχε έναν βαρύνοντα δημόσιο λόγο. Και ας τον κατηγορούσαν ως «δεξιό» κάποιοι «αριστεροί». Δεν ακούγεται αυτό ευχάριστο, το ξέρω. Θα πρέπει να ασκήσουμε κριτική στην Αριστερά αγαπητές και αγαπητοί. Και φυσικά δεν φτάνω ούτε στο μικρό μου δαχτυλάκι τον Χατζιδάκι, δεν είμαι τόσο ανόητος να νομίζω ότι υπάρχει ουδεμία σύγκριση. Όμως αυτόν πάντα θυμάμαι και προσπαθώ, στο μέτρο που μου αναλογεί, να παραδειγματιστώ από αυτόν τον σπουδαίο καλλιτέχνη και άνθρωπο.

ΥΓ. 2 Προειδοποιώ τους συναδέλφους ότι τα like και τα σχόλια που κάνετε στο Social Media παρακολουθούνται από την πολιτική ηγεσία. Όχι όλων φυσικά. Και ας μην προτρέξουν διάφοροι να μιλήσουν για συνωμοσιολογία και πάλι. Μου το έχουν ομολογήσει ευθαρσώς σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες.

*Ο Γιάννης Μόσχος είναι ο πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου