Οι λέξεις έχουν ψυχή

Επισκέφθηκα για πρώτη φορά τον κ. Χρίστο Τσολάκη στο γραφείο του, εκεί στα προκατασκευασμένα του Παιδαγωγικού Τμήματος, απέναντι από τη Φοιτητική Λέσχη του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αρκετά χρόνια πριν. Εκεί, στο ίδιο γραφείο τον συναντώ κάθε εβδομάδα μέχρι σήμερα. Είχα αναλάβει στον 9.58 fm την επιμέλεια της εκπομπής του «Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική», που συνεχίζεται για έκτο χρόνο!

Περισσότερες από τριακόσιες εκπομπές! Χειμώνα-καλοκαίρι, κάθε Τρίτη η ηχογράφηση στο γραφείο του. Μη φανταστείτε πολυτέλειες. Μήτε σαλόνια, μήτε δερμάτινα καθίσματα. Ταπεινό γραφείο, γεμάτο βιβλία, εργασίες φοιτητών, συνεργατών του περιοδικού «Φιλόλογος». Πολλές φορές δυσκολεύομαι να βρω χώρο για να ακουμπήσω το μικρόφωνο. Μια μικρή φωτογραφία στο γραφείο δίνει έναν ξεχωριστό προσωπικό τόνο στο όλο σκηνικό- μάλλον οικογενειακή στιγμή. Τα ποιήματα του Καβάφη ξεχωρίζουν στη στοίβα των βιβλίων. Τα λεξικά του Τριανταφυλλίδη και του Κριαρά μονίμως ανοιχτά. Ο Κουντουράς, ο Παπανούτσος, ο Κριαράς, ο Τριανταφυλλίδης είναι η συντροφιά του στις ατέλειωτες ώρες που ξετυλίγει την αγάπη του για τις λέξεις και τη γλώσσα. Τα πορτρέτα τους κυριαρχούν στο χώρο. Όπως και η σκέψη τους. Το βλέπεις στον τρόπο με τον οποίο μιλά όταν αναφέρεται στο έργο τους. Και οι αφορμές πολλές για κάτι τέτοιο. Οι λέξεις, η ορθή χρήση τους, το ετυμολογικό τους αποκτούν μια παραμυθένια διάσταση μέσα από τον τρόπο που τα προσεγγίζει ο δάσκαλος Χρίστος Τσολάκης. Στήνουν χορό. Πιασμένες χέρι χέρι οι λέξεις με την ιστορία τους παύουν να είναι άψυχα εργαλεία της γλώσσας. «Οι λέξεις έχουν ψυχή», τονίζει συχνά. Αν δεν υπήρχε ο χρονικός περιορισμός της εκπομπής θα μπορούσε να μιλά με τις ώρες για το ίδιο θέμα.

Πολλές φορές καταφθάνει αργοπορημένος από την αίθουσα διδασκαλίας. «Περιμένεις πολλή ώρα;» με ρωτά μόλις με βλέπει. «Τώρα ήρθα» του απαντώ. Το τηλέφωνο χτυπά αδιάκοπα. Το τυπογραφείο χρειάζεται το κείμενο για το περιοδικό. Πρέπει να φύγουν τα δελτία τύπου για την εκδήλωση του Συλλόγου, για το Συνέδριο.

Φορές διακρίνω μια βραχνάδα στη φωνή του. Φοιτητές και φοιτήτριες τον ακολουθούν. Απορίες, διευκρινιστικές ερωτήσεις, κάποια εργασία. Όταν φεύγω από το γραφείο, οι συνεργάτες του περιμένουν να μιλήσουν μαζί του. Σε κανέναν δεν αρνείται. Κανείς δεν διαμαρτύρεται για την αναμονή. Τυχεροί οι φοιτητές του. Τυχεροί οι ακροατές του 9.58 fm της ΕΡΤ3 και η αφεντιά μου που είχαμε το προνόμιο να ακούσουμε τα ιδιαίτερα μαθήματά του. Με τον τρόπο του σε κάνει να αγαπάς πολύ τις λέξεις. Να τις προσέχεις περισσότερο μην και τις αδικήσεις, σα να έχουν ψυχή.

Μήπως αυτό δε θέλει κάθε δάσκαλος;

Η εκπομπή του Χρίστου Τσολάκη «Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική» μεταδιδόταν από τον 9.58fm της ΕΡΤ3, κάθε Τετάρτη στις 7μ.μ., από το 1996 έως το 2005.

* Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην περιοδική έκδοση του 9.58fm της ΕΡΤ3, «Πτήση 9.58», τεύχος 6, Χειμώνας 2002

• Ο Χρίστος Τσολάκης (Φωτεινά Πιερίας, 30 Ιανουαρίου 1935 – Θεσσαλονίκη, 30 Ιουλίου 2012) ήταν ένας από τους κορυφαίους Έλληνες φιλόλογους και παιδαγωγούς. Ο Χρίστος Τσολάκης γεννήθηκε στα Φωτεινά Πιερίας. Γιος του Λουκά και της Σοφίας είχε άλλα δυο αδέλφια. Ολοκλήρωσε τις Γυμνασιακές του σπουδές στην Κατερίνη το 1952. Αποφοίτησε το 1957 από τη Φιλοσοφική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έχοντας καθηγητές τους Εμμανουήλ Κριαρά, Απόστολο Βακαλόπουλο, Νικόλαο Ανδριώτη, Ιωάννη Κακριδή και Λίνο Πολίτη. Συνέχισε με μεταπτυχιακά στο Πανεπιστήμιο του Λουντ, στη Σουηδία. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Λουντ Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία. Στη συνέχεια, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, υπηρέτησε τη γενική εκπαίδευση από τα καθήκοντα του καθηγητή, του σχολικού συμβούλου, ενώ μετείχε στις επιτροπές που ασχολήθηκαν με την εισαγωγή και την καλλιέργεια της δημοτικής γλώσσας στην εκπαίδευση και στο δημόσιο βίο. Υπήρξε επικεφαλής των συγγραφικών ομάδων που με τη συνεργασία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου συνέταξαν τα βιβλία “Νεοελληνική γλώσσα” για το γυμνάσιο και “Έκφραση – Έκθεση” για το λύκειο. Μελέτησε ιδιαίτερα θέματα γλώσσας, διδασκαλίας της γλώσσας και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Έδωσε πλήθος διαλέξεων εντός και εκτός Ελλάδας, ενώ τιμήθηκε πολλές φορές από Ελληνικά και διεθνή Πανεπιστήμια. Υπήρξε ομότιμος καθηγητής της Νεοελληνικής Γλώσσας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ίδρυσε το Μουσείο Εκπαίδευσης και Παιδείας στη Βέροια. Απεβίωσε το 2012.