Οι λέξεις και το χαμένο τους νόημα

Στην Ελλάδα της υπερβολής θύματά μας υπήρξαν και οι λέξεις. Δεν ήταν βέβαια ανάγκη να νιώσουμε την ανάσα μας να κόβεται από τα συντρίμμια της Ιαπωνίας για να καταλάβουμε πως η φράση «Βιβλική καταστροφή» παραήταν δραματική για να περιγράψει την υπερχείλιση ενός ποταμού και είκοσι πλημμυρισμένα σπίτια.

Ξέραμε πως οι χαμηλές θερμοκρασίες δεν είναι «πολικές» ή ότι οι καύσωνες δεν είναι «φονικοί» αλλά χρησιμοποιήσαμε τις λέξεις με υπερβάλλοντα ζήλο μέχρι που τις απογυμνώσαμε τελείως από το νόημα τους παραποιώντας συνειδητά -και χωρίς ντροπή- την πραγματικότητα.

Θα μπορούσε κανείς να πει πως αυτό είναι ένα, από τα πολλά, προβλήματα της δημοσιογραφίας. Είναι όμως πια πρόβλημα της κοινωνίας και της ίδιας της δημοκρατίας καθώς η υπερβολή και ο φτηνός εντυπωσιασμός έγινε εργαλείο στα χέρια εκείνων που πνίγονται από οργή με όλα αυτά που συμβαίνουν στη χώρα.

Σκεφτείτε απλώς την ευκολία με την οποία χαρακτηρισμοί όπως «φασίστας», «Χίτλερ», «Ναζί» απευθύνονται σε ανθρώπους που δεν μας αρέσουν για διάφορους λόγους. Και καλά να έχουν δώσει δικαίωμα. Σε κάτι άλλους όμως που απλώς εκφέρουν λόγο διαφορετικό; Η έλλογη στάση απέναντι στα γεγονότα και οι δημοκρατικές αξίες που πρέπει να διέπουν τον δημόσιο λόγο προϋποθέτουν αξιολόγηση και ιεράρχηση των δεδομένων. Μέσα όμως από τις υπερβολές η πραγματικότητα γίνεται ένας αηδιαστικός πολτός γεμάτος αποτρόπαιες κατηγορίες όπου το χαμένο μέτρο όχι μόνο απαγορεύει κάθε ορθολογική προσέγγιση αλλά στερεί και κάθε δυνατότητα από τον «κατηγορούμενο» να απαντήσει στα σοβαρά στα όσα τρομακτικά του καταλογίζονται. Ο χαρακτηρισμός «χούντα» για μια κυβέρνηση που έχει εκλεγεί ή η φορτισμένη λέξη «κατοχή» αντί του περισσότερου κατατοπιστικού «χώρα κάτω από διεθνή έλεγχο» δίνουν ένα τελείως διαφορετικό περιεχόμενο στα όσα μας συμβαίνουν τον τελευταίο χρόνο εγκαθιστώντας στη κοινωνία μια συνείδηση «μαγική» όπου τα πάντα επιβάλλονται από άνωθεν σκοτεινούς μηχανισμούς. Έτσι αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας μόνο ως «αθώα θύματα», χωρίς καμιά ευθύνη για τα πράγματα και κατά συνέπεια χωρίς καμιά δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης για αλλάξουν με αποτέλεσμα να βυθιζόμαστε ολοένα και περισσότερο στερεότυπο του «αδικημένου, οργισμένου Έλληνα». Στο ίδιο μήκος κύματος και το «ο λαός πεινάει», που δεν είναι βέβαια καινούργιο και δεν μας έλειψε ποτέ από τον δημόσιο λόγο. Φυσικά και ο λαός πείνασε σε διάφορες φάσεις της σύγχρονης ιστορίας του. Και σήμερα, πράγματι, υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν να πληρώσουν το ρεύμα ή – ακόμη χειρότερα- που ζητούν βοήθεια από τα συσσίτια της ενορίας τους. Αυτός όμως δεν είναι κοινός τόπος. Τουλάχιστον δεν έχει γίνει ακόμη. Πολλοί απαισιόδοξοι για τη πορεία της χώρας δεν αποκλείουν ότι στα αλήθεια μπορεί να μας συμβεί και πάλι. Αναρωτιέμαι. Τι θα πούμε τότε; Που θα ψάξουμε για τις λέξεις που θα περιγράψουν την καταστροφή; Πώς θα μπορέσουμε να προσδιορίσουμε το πραγματικό μας πρόβλημα; Σε μια περίοδο κρίσης και του επανακαθορισμού που αυτή συνεπάγεται είναι απολύτως απαραίτητο να ξέρουμε κάθε φορά γιατί ακριβώς μιλάμε. Αν το καλοσκεφτούμε δεν έχουμε άλλο τρόπο για να συνεννοηθούμε μήπως και μέσω της συνεννόησης βρούμε τη λύση που τα ρίξει το φως της στα ολόμαυρα χάλια μας